ELDERS - Heel Catalonië is opgewonden over de kans dat Schotland volgende week voor onafhankelijkheid kiest: Waarom zouden wij geen referendum mogen houden?
Op 11 september 1714 verloren de Catalanen hun autonomie. Op deze nationale feestdag, “La Diada”, wordt sinds enkele jaren door massa’s mensen gedemonstreerd voor onafhankelijkheid van de Catalonië. Vorig jaar vormden 1,6 miljoen mensen een keten tussen de Franse grens in het noorden en de regio Valencia in het zuiden. In de demonstratie van gisteren, die naar schatting 1,8 miljoen deelnemers op de been bracht in een 11 kilometer lange optocht, was de voornaamste eis de erkenning van een referendum over de onafhankelijkheid. De Catalaanse regering onder leiding van Arturo Mas is vastbesloten op 9 november de bevolking te consulteren. De centrale Spaanse regering is mordicus tegen een referendum. En daar zit het grote verschil met Schotland. Het Schotse referendum is tot stand gekomen in een overeenkomst tussen de Schotse regering en het Verenigd Koninkrijk. In Spanje heeft de conservatieve premier Rajoy een en andermaal laten weten dat er geen sprake kan zijn van een referendum. Afscheiding is tegen de Spaanse grondwet, dus een uitspraak daarover vragen is dat ook. Mas riskeert een conflict met het Constitutioneel Hof. De vergelijking met Schotland gaat ook helemaal niet op, meent Susana Beltran, de vice- voorzitter van de beweging tegen onafhankelijkheid. Catalonië is een regio en geen natie zoals Schotland. Maar dat zien de voorstanders natuurlijk geheel anders. De eigen taal en cultuur zijn belangrijke troeven voor een onafhankelijke natie. Nog belangrijker is misschien wel de economische positie van de regio. Catalonië is een rijke regio.
Catalonië zorgt voor een vijfde van het Spaanse inkomen, maar moet dat delen met armere delen van het land. In 2011 zouden de Catalanen € 15 miljard minder uit Madrid hebben gekregen dan ze met elkaar afdragen aan de centrale staat. De ontevredenheid over die bijdragen is gegroeid sinds het land in een economische crisis verkeert waarvoor de centrale regering verantwoordelijk wordt gehouden. Een OECD-rapport dat deze week werd gepubliceerd constateert dat Spanje voorzichtig herstelt. Maar er moet veel meer competitie komen in het Spaanse bedrijfsleven, volgens de OECD, om de werkloosheid te bestrijden. Een kwart van de jongeren tussen 15 en 29 werkt niet en studeert ook niet. Dat is meer dan in andere EU landen. De keuze om bij werkloosheid te blijven studeren maakt de kans op een baan ook niet veel groter. Een diploma heeft nergens zo weinig waarde als in Spanje.
Ontevredenheid met de centrale regering bindt de voorstanders van een referendum in Catalonië. Dat is dan wel een overeenkomst met de Schotten, zij het dat die vooral ontevreden zijn over de armoede en de gebrekkige publieke voorzieningen in het land. Schotland is linkser dan de rest van het Verenigd Koninkrijk. De Schotse inkomstenbronnen (o.a. Noordzee-olie) worden volgens de voorstanders van de onafhankelijkheid nu ongelijk verdeeld. De Schotse Nationale Partij (SNP), die de Yes-campagne aanvoert, is verder voor het afschaffen van kernwapens en heeft veel meer begrip voor de natuurlijke omgeving (71% van het land is wild) dan de regering in Westminster. De Schotse Groenen steunen als enige oppositiepartij de SNP bij het referendum. Pijnlijk is de positie van Labour, die kritiek op de huidige Britse regering graag onderschrijft, maar de Schotse stemmen niet kan missen in de strijd tegen de conservatieve regering, zeker nu een deel van het electoraat overhelt naar de eursceptische UKIP. Voormalig Labourpremier Gordon, zelf ook Schot, probeert zijn kiezers nu over te halen tot een nee-stem met beloftes voor meer autonomie. Maar dat zou wel eens te laat kunnen zijn. Ooit was het idee om in het referendum drie keuzes voor te leggen: onafhankelijkheid, handhaven van de Unie, of een vergaande vorm van autonomie. Cameron was tegen drie opties. ’t Is ja of nee, zei hij in 2011, toen het er nog bij lange na niet uitzag dat het ooit tot een ja zou komen. Maar onder de ja-stemmers wordt ook wel het geluid gehoord dat het referendum helemaal niet nodig was geweest als de regering de Schotten een vergaande autonomie had willen geven, met bijvoorbeeld alleen een gezamenlijke munt, Buitenlandse Zaken en Defensie.
Een twistpunt in Schotland is het lidmaatschap van de EU. De SNP gaat er van uit dat een onafhankelijk Schotland gewoon in de EU blijft. Daar niet iedereen van overtuigd. En dat heeft dan vooral weer te maken met Catalonië. De verwachting is dat Spanje zal protesteren tegen de toelating van een afgescheiden deel van een lidstaat om geen precedent te scheppen voor hun eigen separatistische regio’s. Naast Catalonië heeft ook Baskenland ambities om zich af te scheiden. En als Schotland wordt beschouwd als nieuwe lidstaat hebben alle 28 lidstaten een veto bij de toelating. Volgens Pat Cox, een Ierse liberaal die enkele jaren voorzitter was van het Europese Parlement, zal het allemaal zo’n vaart niet lopen. De EU zal volgens hem een pragmatische oplossing vinden, zoals dat eerder gebeurd is bij de afscheiding van Groenland en de integratie van Oost-Duitsland. Europa zal een democratische uitspraak, het resultaat van een officiële overeenkomst tussen de Schotse en de Britse premier, niet negeren en plaats maken voor een onafhankelijk Schotland, schrijft Cox. Temeer daar het in het nadeel zal zijn van de andere lidstaten als Schotland als partner verloren gaat. De Schotten zijn ook aanzienlijk minder eurosceptisch dan de Engelsen.
Maar het blijft een onzekerheid. De Duitse kanselier Merkel gaf de Catalanen enkele maanden geleden in elk geval weinig hoop. “Wij verdedigen de territoriale integriteit van alle EU-lidstaten”, zei ze op bezoek in Spanje. Met het Schotse referendum wil ze zich nu niet inlaten. “Dat is afgesproken met de Britse regering, dus daar kan ik niets over zeggen.” Ze is ook niet bang dat het Schotse onafhankelijkheidsstreven zal overslaan op anderen landen. Kennelijk is ze haar bezoek aan Spanje inmiddels vergeten. En er zijn nog wel meer regio’s waar gedroomd wordt van een grotere autonomie of zelfs afscheiding.
[Voor dit artikel is ook gebruik gemaakt van: “‘Wij kunnen het!’ Schotten stemmen over onafhankelijkheid”, door Marie-José Kleef in De Groene Amsterdammer van 11 september 2014]
Reacties (31)
Om de regionale problemen te lijf te gaan en het ontbindende natiestaat-principe te omzeilen kan men beter – ik heb het al eerder gezegd – kiezen voor een of meerdere supranationale organisaties die de nationale grenzen gaan doen verdwijnen en functioneren met autonome gebieden die cultureel homogeen zijn (Schotten, Basken, Catalonen enz…).
En ik blijf dit herhalen denk ik maar. Want dit wordt de discussie. Is het niet nu, dan is het over tien jaar.
@1: eens. De natiestaat is een laag teveel en zoveel goeds heeft deze ook niet gebracht. Maar daar zullen we voorlopig nog op moeten wachten, nu de nationalistische trip op een hoogtepunt lijkt te zitten. Op deze manier gaat Catalonië nooit onafhankelijk worden. Dat zal op organische manier gaan als onderdeel van veel grotere veranderingen. De situatie zoals die er nu ligt is een soort “game of chicken”, en Spanje heeft teveel troeven in de hand om niet te hoeven uit wijken. Vroeger ging men dan in het uiterste geval naar de wapens grijpen, maar dat is gelukkig voorbij.
@2: En toch, als straks in Catalonië een meerderheid voor onafhankelijkheid blijkt, kan de EU dan zo’n meerderheid negeren? Het zou behoorlijk ingaan tegen de principes en de EU al snel kunnen omvormen tot een soort conservatief repressie-instrument van democratische ontwikkelingen. En dan zouden al snel de mensen die de EU nu nog enthousiast steunen, omdat ze het zien als een instrument van vooruitgang (denk bv. aan liberalen als D66, VLD of progressieven als die Grünen en de SNP) haar de rug kunnen toedraaien. Ik weet niet of de EU zich dat kan veroorloven.
@3: Je zal toch ergens grenzen moeten stellen. De internationale norm was een federatie/bond van landen, dit ging op bij de USSR, Joegoslavië en ook bij het Verenigd Koninkrijk of met instemming van alle partijen zoals bij Tsjecho-Slowakije en Sudan. Kosovo was een uitzondering daarop maar legitiem volgens het internationale gerechtshof en wegens bijzondere omstandigheden geen precedent.
Straks gaat elke rijke villa zich onafhankelijk verklaren.
@4: “Straks gaat elke rijke villa zich onafhankelijk verklaren.”
LOL.
@3: Er gaat nooit een hele grote meerderheid komen (en de opkomst moet je ook nog maar eens afwachten). De grote instigator Mas is al overal op bezoek geweest om sympathie te kweken voor onafhankelijkheid en wordt steeds afgewimpeld. Dat regio/land verschil dat @4 noemt is toch vrij cruciaal voor regeringsleiders/EU.
@1 nee je moet juist zo klein mogelijk gaan, zeker geen superstaten gekkie
@4: “De internationale norm was een federatie/bond “
Dat blijkt vaak niet te kloppen, zie beneden. Bovendien heeft Spanje inmiddels een sterk federaal karakter en is er zelfs grondwettelijk vastgelegd dat er verschillende naties zijn binnen de Spaanse staat (waarbij behalve naar Catalonië ook gerefereerd wordt naar Baskenland en Galicië).
“met instemming van alle partijen”
Instemming komt in verschillende maten. Soedan had behoorlijk wat internationale druk (en een decennialange onafhankelijkheidsoorlog, noem dat maar instemming van alle partijen) nodig om te scheiden met Zuid-Soedan, net als bijvoorbeeld Indonesië met Oost-Timor. Je noemt Kosovo als uitzondering, maar Eritrea is dan zeker ook een uitzondering, of Algerije, Angola, Mozambique, om maar een paar recente gevallen te noemen.
@5: “Er gaat nooit een hele grote meerderheid komen”
Mag ik je glazen bol lenen? In bijna alle recente polls spreken zich ruim twee keer zoveel Catalanen* uit voor onafhankelijkheid dan ertegen. Verder blijft het punt staan: Gaat de EU straks democratische beslissingen en rechten van volkeren onderdrukken?
“De grote instigator Mas”
Mas grote instigator? Zozo, dat is nieuws. Hij spreekt zich pas sinds 2010 onomwonden uit voor onafhankelijkheid. Zijn belangrijkste tegenstanders in Catalonië (Catalaans Republikeins Links, opgericht in de jaren ’30), alsmede enkele andere Catalaanse partijen, doen dat al sinds hun oprichting. Het is eerder zo dat Mas zich (dus pas recent) bij het onafhankelijkheidskamp heeft aangesloten.
*Inclusief Spaanse gastarbeiders.
@4: De onafhankelijkheid van Kosovo is ook binnen de EU nog omstreden. Tot de landen die Kosovo niet erkend hebben behoort Spanje, om precies dezelfde redenen waarom dit land niets wil weten van een referendum in Catalonië over onafhankelijkheid.
@7: ach, polls.
En met het gevaar dat ik als een geflipte Israëliër ga klinken, het is om het voorzichtig te zeggen discutabel om te spreken van een Catalaans volk.
De EU doet dit natuurlijk al veel langer, anders was Corsica allang onafhankelijk geweest. Is ook niet vreemd vanuit hun oogpunt: verdere versplintering, nog meer bureaucratie, nog meer partijen die tevreden moeten worden gehouden.
Instigator van de laatste push vanzelfsprekend (gezicht van, is misschien beter).
@7: Eritrea was onderdeel van een federatie. Wat jij met Algerije, Angola, Mozambique bedoelt weet ik niet of je moet het over onafhankelijks oorlogen hebben maar dat vind ik van een totaal andere orde; kolonisatie is fout.
@8: Dat klopt de werkelijke erkenning ligt bij de VN en daar zit wel eens iemand met veto recht.
Het gaat altijd om ontevredenheid als uitgangspunt. Ontevreden over de belastingen, over door centraal opgelegde maatregelen, enz. En natuurlijk weten we het allemaal beter. Als we maar eenmaal verlost zijn van ‘de anderen’, dan gaat het beter met ons. Want ‘de anderen’, dat zijn alleen maar profiteurs van ons harde werk. Dan helpen argumenten niet meer, want mensen worden daarmee op sentimenten aangesproken. Ze voelen zich beter als ze menen dat anderen schuldig zijn aan hun ellende. Het maakt het eigen leven van veel mensen draaglijker om te denken, dat dat niet hun eigen schuld is.
@10: ” Eritrea was onderdeel van een federatie. Wat jij met Algerije, Angola, Mozambique bedoelt weet ik niet “
Eritrea was voor haar onafhankelijkheid onderdeel van een gecentraliseerde Ethiopische staat. Algerije, Angola en Mozambique waren voor hun onafhankelijkheid provincies (geen kolonies) van respectievelijk Frankrijk en Portugal.
Wat ik wil zeggen is dat de organisatie van de staat waarvan afgesplitst wordt geen leidende rol speelt (en zie direct hieronder, dat vind jij dus stiekem ook).
“dat vind ik van een totaal andere orde”
Hé en eerst deed je nog alsof er zoiets bestonden als objectieve criteria!
@9: “het is om het voorzichtig te zeggen discutabel om te spreken van een Catalaans volk. “
Tja, de Spaanse grondwet erkent het zelfs, dus voor wie het dan discutabel is, is me toch wel een beetje een raadsel. Ik vind dat dus niet bepaald een voorzichtige uitspraak.
“De EU doet dit natuurlijk al veel langer, anders was Corsica allang onafhankelijk geweest.”
In Corsica staat nog geen referendum gepland en dat zie ik er ook niet zo snel komen. In tegenstelling tot in Schotland en Catalonië vormen partijen voor Corsicaanse onafhankelijkheid (en daar tel ik in je voordeel partijen voor meer Corsicaanse autonomie bij op) namelijk een minderheid in het Corsicaans parlement.
@8: “om precies dezelfde redenen waarom dit land niets wil weten van een referendum in Catalonië over onafhankelijkheid.”
Dat formuleer je wel heel ongelukkig. Catalonië ís de reden dat Spanje tegen erkenning van Kosovo is. Spanje is namelijk bang dat Kosovo wel degelijk een precedent (@4!) kan vormen voor Catalonië.
@12: het lijkt me heel sterk dat er in de Spaanse grondwet over volk wordt gesproken, maar het is glad ijs met die “autonomie van nationaliteiten en regio’s” waar wel over wordt gesproken, daar kan je veel kanten mee op. Dat is zeker (ongeveer totdat je bij de regel komt dat de Spaanse natie ondeelbaar is…onhandige spagaat eigenlijk.)
Wat betreft Corsica, je zal gelijk hebben over de huidige situatie, maar dat is historisch ook aan en ups en downs onderhevig. Neem aan dat het Corsicaanse onafhankelijkheidsdenken zich niet toevallig dit jaar op zijn hoogtepunt bevindt?
@14: “het lijkt me heel sterk dat er in de Spaanse grondwet over volk wordt gesproken”
Wel over naties. Dat diezelfde grondwet (of de Madrileense interpretatie daarvan) vervolgens een eventuele wens van diezelfde naties tot zelfbeschikking onderdrukt is juist een probleem dat de EU wel eens zou mogen agenderen. Binnenkort komt daar met het Catalaans referendum een heel mooie gelegenheid voor. Dan zullen we zien wat de EU waard is.
“Wat betreft Corsica, je zal gelijk hebben over de huidige situatie, maar dat is historisch ook aan en ups en downs onderhevig.”
Desondanks kun je toch de EU er niet de schuld van geven dat Corsica nu niet onafhankelijk is. En juist dat doe je expliciet wel in #9.
@12:
Ik had het over nu en niet over de naweeën van het koloniale tijdperk waarin van alles wat krom was rechtgezet moest worden.
@9: Hoeveel volkenkundig verschil tussen de Catalanen en de rest van Spanje bestaat, geen idee. Maar politiek gezien is er m.i. wel een dingetje, dat hier nog niet genoemd werd: de Spaanse Burgeroorlog. Zijn wij allang vergeten, maar zij niet.
@15: het probleem is dat je in een interpretatiestrijd komt over wat nacionalidad betekent en daar is men dan ook al decennia mee bezig (het betekent natuurlijk niet dat er ooit Baskische of Catalaanse natie heeft bestaan, vandaar denk ik ook dat voor de toevoeging “…en regio’s” is gekozen).
Zoals gezegd de EU gaat zijn vingers daar niet aan branden, dat is ook meerdere malen duidelijk gemaakt. Maar het wordt op zich wel lachen met dat referendum want Partido Popular zijn echt irritante stijfkoppen die geen millimeter prijsgeven.
Dat van Corsica was een voorbeeld, zo van “stel dat EU totaal geen probleem zou hebben met territoriale versplintering dan zou”…het had ook Venetië of Vlaanderen kunnen zijn geweest.
@17 heel Spanje heeft onder de Burgeroorlog geleden. Wat pas echt erg is, is dat nog steeds niet officieel mag worden onderzocht hoe erg.
@17
Dat, inderdaad. Hoewel dat dan wel weer per regio verschilt. Ik heb zelf op de Balearen gewoond. Strikt genomen een autonome regio maar er wordt een catalaans dialect gesproken en men ziet zich daar door de bank genomen als Catalaan. Maar de Balearen waren in tegenstelling tot Barcelona juist wel op de hand van Franco.
Maar de burgeroorlog is sowieso op veel plaatsen een taboe-onderwerp. Ik denk dat voor veel Catalanen en Basken het verbod op de eigen taal historisch gezien belangrijker is geweest. Voor het Catalaans is dat vanaf de 17e eeuw vrijwel continue het geval geweest.
@19: vreemd genoeg hield Menorca het langst stand tegen Franco.
@18: M“vandaar denk ik ook dat voor de toevoeging “…en regio’s” is gekozen”
Dat denk ik niet. Dat is duidelijk met een verwijzing naar de andere regio’s van Spanje (Andalusië, Aragon, etc.) die ook meer recht op autonomie kregen na het einde van de dictatuur, net als de naties Galicië, Baskenland en Catalonië. Daarom staat er ook naties én regio’s (waarmee aangegeven wordt dat het twee verschillende verzamelingen zijn).
Om even op je #9 terug te komen, ik heb nog niet van je gehoord wat er (voorzichtig gesteld) discutabel is aan de Catalanen als volk. Ik ben heel benieuwd welke criteria je wilt aanhalen die de Catalanen niet halen, maar bijvoorbeeld de Nederlanders wel.
@20
Dat is waar, inderdaad. Zo makkelijk over het hoofd te zien, dat eilandje. Balearen minus de kleinste dus.
@21: ja, dat is een heikele term nietwaar? Ik word er zelf altijd een beetje zenuwachtig van. Wat maakt een volk? Wanneer ontstaat een volk? Nederlands volk? Het probleem is dat de natiestaat daarover heen is gegaan, met al zijn pogingen om cultuur en taal uniform te maken. En in Spanje is dat vrijwel als eerste gebeurd met vanzelfsprekend een heel andere insteek dan in bijvoorbeeld de 19de eeuw in andere landen. Ik ben er altijd van overtuigd geweest dat het Catalanisme en het daarbij horende idee van een Catalaans volk een 19de eeuwse uitvinding is geweest die te maken heeft met de opkomende industrialisatie. Maar goed, het is lastig, want er zijn inmiddels zoveel geschiedenissen die vermengd zijn met propaganda dat je in een soort spiegelpaleis terechtkomt.
@22 klein maar heel mooi. ;)
De Spaanse overheid en wetten spreken niet van naties, maar van autonomidades: autonome eenheden. En de Catalanen zijn, inderdaad net als de Schotten, ontevreden met de huidige regering en de verdeling van het geld. Tsja. Stel je voor dat Zuid-Holland zich van Nederland af wilde scheiden omdat het netto meer geld betaalt dan Limburg of zoiets. Of dat Groningen alle gasinkomsten wil hebben. De enige reden dat de Catalanen sympathie krijgen vanuit links Europa is de Spaanse Burgeroorlog (’36-’39). Toen waren ze goed.
@23
Ik heb zojuist “The Spanish Labyrinth” maar weer eens opgezocht om te gaan herlezen. Daar werd ook de 19e eeuw aangemerkt als momentum.
Vreemd voor mij, want met name oudere Catalanen vertelden altijd weer dat het volgens hun in 17e eeuw begon, met het verbod op handel met de Nieuwe Wereld en een verbod op de taal.
PS: Menorca is inderdaad fantastisch!
@23: Je kan het “Catalanisme” een 19e eeuwse vinding noemen (waarmee je overigens wel veel te kort doet aan de voorgaande geschiedenis), maar dat is niet anders met het Nederlandse, Duitse of Belgische nationalisme. Allemaal staten die in de 19e eeuw zijn uitgevonden. De meeste staten van Europa vonden hun ontstaansgeschiedenis in de 19e eeuw (al is de meerderheid zelfs pas later onafhankelijk geworden) en veel van de grenzen van landen die nu door sommigen natiestaten genoemd worden, werden in de 19e eeuw behoorlijk willekeurig getrokken dwars door gebieden die cultureel en geschiedkundig meer met elkaar te maken hadden dan met de hoofdstad van het land waar ze in kwamen te liggen.
@24: De Spaanse grondwet spreekt toch echt van “nacionalidades”. Het is verder erg makkelijk om onafhankelijkheidsstreven een geldkwestie te noemen (#4 trekt dat helemaal in het belachelijke). Uiteraard speelt geld een rol, maar dan vooral de fundamentele meningsverschillen over de wijze hoe geld verdeeld wordt. In Schotland speelt dit heel duidelijk: De Schotten hebben een heel andere zienswijze dan de Engelsen over solidariteit. Desondanks mis je volledig de culturele gronden die er liggen voor onafhankelijkheid. Zuid Holland kent geen grote culturele verschillen of afwijkende geschiedenis met Noord Holland. Schotland daarentegen was tot het begin van de 18e eeuw een onafhankelijk land. In het verleden zijn er door Spanje en Engeland fouten gemaakt (het is niet bepaald vrijwillig gegaan dat Schotland respectievelijk Catalonië onderdeel zijn gaan uitmaken van die landen) en de Schotten en Catalanen (en wat mij betreft nog heel veel meer Europese volkeren) hebben het recht om zelf te beslissen of ze zich nog steeds neerleggen bij de ondemocratische beslissingen die toen door anderen over hen zijn genomen. Wat dat betreft is het mooi dat #10 erg de kolonisatie bij haalt, want dat gaat om hetzelfde principe, maar dan buiten Europa.
Dreigementen vanuit Londen. Je verwacht het niet!
http://anotherangryvoice.blogspot.com.es/2014/08/scotland-heavy-price-referendum.html
@26 en de Schotten en Catalanen (en wat mij betreft nog heel veel meer Europese volkeren) hebben het recht om zelf te beslissen of ze zich nog steeds neerleggen bij de ondemocratische beslissingen die toen door anderen over hen zijn genomen.
De act of Union was (voor de periode) een democratisch besluit. Het is in het Schotse parlement aangenomen met 106 ayes en 69 noes.
@26: @23: Catalonië gaat over de Franse grens heen. De koningen van Majorca zetelden in Perpignan, Peter II van Aragon heerste over Zuid-Frankrijk tot hij in 2013 sneuvelde in de Albigenzer kruistocht als verdediger van de Katharen. De Franse grens is dan ook stapsgewijs naar de Pyreneeën opgeschoven en loopt pas relatief kort over de toppen er van.
Geloof me, in Zuid-Frankrijk voelt men zich Catalaans. De noordgrens is onduidelijk maar loop ongeveer van Foix, Toulouse naar Beziers. En nee, niet 100% Catalaans maar Catalonië is niet een nationalistisch natiestaten grenzen issue. Het is een cultuurgevoel dat lang teruggaat. Net zoiets als de Basken. Niemand kan meer het fijne er van zeggen, weten of aangeven maar het is er wel.
2013? Wow, dat heb ik dan gemist.
@30: ik ook blijkbaar :) 1213 was bedoeld.