Reactie op “On Journalistic integrity”

Gisteren plaatsten we de mail van Arjen Kamphuis aan Jeroen Wollaars. Hieronder plaatsen we de mail die Jeroen Wollaars, journalist bij de NOS, als reactie terugstuurde.

Onlangs mailde Arjen Kamphuis mij een lang stuk, dat tegelijk werd doorgeplaatst op een aantal mailinglists en het weblog Sargasso. In het stuk waste hij mij de oren over de mainstream media in het algemeen en de NOS in het bijzonder. Hierbij mijn reactie, die ik wil laten voorafgaan door een aantal losse opmerkingen.

Ten eerste: ik reageer in het Nederlands. Deze discussie verplaatste zich van Twitter naar andere kanalen omdat daar volgens Kamphuis meer nuance mogelijk is. Ik ben dat met hem eens. Daarom kies ik ervoor de discussie in mijn moedertaal te vervolgen. Niet alleen omdat de discussie begon tussen Nederlanders (Arjen Kamphuis, Ancilla Tilia en ondergetekende), maar ook omdat ik me genuanceerder kan uitdrukken in het Nederlands. Mocht iemand denken dat dit interessant is voor een breder publiek en de tijd hebben mijn stuk in het Engels te vertalen: do be so kind je vertaling eerst aan mij voor te leggen. Much obliged.

Verder hecht ik er waarde aan te benadrukken dat dit mijn eigen woorden zijn. Niet van mijn werkgever. En -het is bijna grappig om te zeggen- al helemaal niet van mijn beroepsgroep. Tot mijn verbazing sprak Kamphuis mij aan op hoe “de media” hem benaderd hebben in het verleden. Ik ben niet “de media”. Ik ben zelfs niet “de NOS”. Zoals Kamphuis niet “de hackersscene” vertegenwoordigt, al denkt hij misschien zelf van wel. Laten we elkaar aanspreken op elkaars woorden, en niet op woorden van anderen.

Deze discussie begon namelijk ook zo. Met woorden die Kamphuis sprak tijdens de Q&A na zijn praatje op hackersfestival OHM2013. Na weer zo’n litanie op “de” media, vroeg een meisje uit het publiek welk alternatief hij dan suggereerde. ‘Als we die media niet meer kunnen vertrouwen, waar moeten we dan naar kijken?’

Zijn antwoord was dat wat hem betreft Russia Today een heel goed alternatief was voor de Westerse media.

Russia Today is een televisiezender die door het Kremlin is opgericht om het imago van Rusland in het buitenland op te vijzelen. Ze zijn ontegenzeggelijk tegendraads, en ik vind dat als journalist een prima basishouding. Wat alleen jammer is, is dat er sprake is van selectieve tegendraadsheid. Rusland goed. Amerika slecht. Studenten van de Columbia School of Journalism bekeken begin 2011 wekenlang uitzendingen van het kanaal. ‘Berichtgeving over Rusland is poeslief, berichtgeving over Amerika wordt gekenmerkt door een consistent anti-Amerikanisme,’ was hun conclusie.

Nu kunnen dat nog pesterijtjes zijn tussen twee grootmachten. Maar het gaat verder. In 2008 werd een verslaggever ontslagen omdat hij on air vertelde dat Russische vliegtuigen in Georgië huizen van burgers hadden geraakt. Reden, volgens een woordvoerder: ‘de feiten pasten niet bij wat Russia Today wil uitzenden.’ De 33-jarige hoofdredactrice verwoordt het zo in der Spiegel: ‘When Russia goes to war, then we will join them in battle.’

Hoezeer je ook kritisch kan en moet zijn op de journalistiek als geheel: ik ken geen serieuze televisiezender of krant die is opgericht púúr en alleen om het beeld van een land bij te stellen in het buitenland. Ik noem dat propaganda, en woordenboeken die die term definiëren als ‘het proces en product van weloverwogen pogingen om collectief gedrag en advies te beïnvloeden door het systematische en éénzijdige gebruik van vele communicatiemiddelen,’ zijn het met mij eens.

Dat neemt niet weg dát Westerse zenders of kranten in de ogen van sommigen propaganda kunnen verspreiden, ze zijn er alleen niet toe op aarde. Intentie maakt het verschil.

Nou moet iedereen kijken waar hij naar wil. Hoe breder, hoe beter geïnformeerd. Ik heb dus niets tegen Russia Today an sich. Ik stel alleen vragen bij het presenteren van die zender als zaligmakend alternatief.

In een ruk door kritiseert Kamphuis de NOS, die volgens hem amper in staat is gebleken om kritische vragen te stellen over de grootste oorlogsmisdaden sinds 1945. Het is opmerkelijk dat een man die genuanceerd zegt te willen discussiëren zich van zulke hyperbolen bedient. Want ik ben ze niet vergeten, de collega die ontvoerd werd door de geheime dienst van Egypte omdat hij de verkeerde vragen stelde. De collega die -over oorlogsmisdaden gesproken- opnieuw in Syrië is om onderzoek te doen naar het gifgas. De collega die op de radio werd neergeschoten door het Thaise leger, terwijl een Italiaanse journalist het leven liet. De onderzoeken die tegen NOS’ers gelopen hebben, omdat we publiceerden uit documenten die de overheid niet publicabel vond. De mannen en vrouwen die met gevaar voor eigen leven afreizen naar levensgevaarlijke gebieden. De cameraman van een collega-nieuwsrubriek die door een Russische clusterbom om het leven kwam…

Er is in de hele maatschappij een groeiend wantrouwen tegen de mainstream media. Dat moeten wij ons aantrekken. We moeten elke dag werken om betere journalistiek te bedrijven. Tegelijk zou ik de onderzoekende, kritische en doordenkende hackersscene (die mij zeer aan het hart gaat, ik had al een abonnement op Hack-Tic toen veel hackers nog geboren moesten worden) willen uitdagen om in te zien dat MSM=fout een beetje een grijsgedraaid meme aan het worden is. En dat het aanwijzen van Poetins propagandakanaal als zaligmakend alternatief, best een slecht idee is.

Hartelijke groet,
Jeroen Wollaars

Update (26-8 18:00 uur): Reactie hierop weer van Arjen Kamphuis