Post-atheïst | Erdoğan over Amerika

COLUMN - Moslims hebben Amerika ontdekt, aldus de Turkse president Recep Erdoğan. Het gebeurde in 1178 en het bewijs, opgeduikeld door ene Youssef Mroueh, is dat Columbus in zijn logboek zou vermelden dat hij op maandag 21 oktober 1492 een moskee zag op een heuvel aan de kust van Cuba.

De claim klopt niet en dan bedoel ik niet dat 21 oktober in dat jaar viel op een zondag. En ik bedoel evenmin dat Columbus’ schepen op dat moment niet bij Cuba waren. Het probleem is dat het logboek, dat in 1991 in het Nederlands is vertaald door Hans Werner, domweg niet is te gebruiken voor dit type informatie.

Maar eerst: welke passage hebben Mroueh en Erdoğan op het oog? Het gaat om een beschrijving die we aantreffen in het logboek van maandag 29 oktober 1492, waarin we lezen we dat er

mooie bergen zijn die aan de Peña de los Enamorados doen denken. Eén daarvan heeft op de top een kleiner bergje dat oprijst als een sierlijke moskee.

Niks moskee dus, een bergtop die eruitzag als een moskee. Mrouehs claim is op niets gebaseerd en de president van Turkije bewijst met deze wartaal zijn land geen dienst.

Het eigenlijke probleem zit echter dieper dan dat een paar mensen niet lijken te kunnen lezen. Om te beginnen meende Columbus dat aan de overzijde van de Atlantische Oceaan Cipango (Japan), Cathay (China) en India lagen. Daarover had hij gelezen in de verslagen van auteurs als Marco Polo. Bovendien kende de admiraal de antieke Griekse en Romeinse teksten, die in zijn tijd golden als min of meer onfeilbaar. Pas met een Simon Stevin werd denkbaar dat Europeanen de antieke wijsheid zouden kunnen overtreffen, pas met een Galileo Galilei ontstond enig Europees intellectueel zelfvertrouwen. In 1492 was het zover nog niet en geloofde men alles wat men las. Columbus moest dus zijn in Japan, China of India.

Omdat in de antieke bronnen stond dat er op de oostelijke rand van Azië zijde, parels en goud waren te vinden, is Columbus geobsedeerd door deze materialen. Hij was zwaar teleurgesteld nooit de koning te ontmoeten waarvan hij had begrepen dat hij met goud bedekt door het leven ging. Pas Amerigo Vespucci zou begrijpen dat hij in een nieuwe wereld was aangekomen, en hij benadrukt in zijn reisverslag dan ook de afwezigheid van goud en andere rijkdommen.

Niet alleen wist Columbus niet goed waar hij was, hij had ook de woorden niet om de dingen te beschrijven die hij zag. Dus vergelijkt hij ze met wat hij wel kent en lezen we bijvoorbeeld dat het gras ergens zo hoog staat als in Andalusië in de maand april of dat sommige huizen eruitzien als Moorse legertenten. Of dat een berg leek op een moskee.

Wat ik maar zeggen wil: Columbus zag wat hij wilde zien en beschreef het met de woorden die hij ter beschikking had. Zelfs al had hij geschreven dat hij een echte moskee had gezien, dan nog was zijn verslag onbruikbaar geweest als bewijs voor Erdoğans claim.