Quack!? Over vertrouwen in de wetenschap

Waar de wetenschap vertrouwen verliest krijgt pseudowetenschap een kans. Klimaatwetenschappers, sociale wetenschappers en medische wetenschappers kunnen er over meepraten. Gebrek aan vertrouwen kan te maken hebben met verschillende factoren. Er is sinds halverwege de vorige eeuw sprake van een algemeen verlies aan gezag van de intellectuele elite. Daarnaast heeft het afbrokkelen van traditionele kaders, zoals kerken en andere collectieve verbanden, geleid tot een gevoel van ‘verweesdheid’ en onzekerheid over de toekomst, soms uitmondend in angst. Ter compensatie biedt het internet een enorme verruiming van de toegang tot alternatieve informatie waar altijd wel een bevestiging of houvast kan worden gevonden voor zowel persoonlijke twijfels als vaste overtuigingen die men liever niet opgeeft. Er zijn ongetwijfeld meer en betere verklaringen te vinden. Los van de oorzaken van groeiend wantrouwen zullen we denk ik hoe dan ook moeten leren leven met het feit dat mensen resultaten van onderzoek niet voetstoots voor waar zullen aannemen. En dat we geconfronteerd zullen blijven worden met ongeloof, hardnekkige ontkenning van resultaten van wetenschappelijk onderzoek, irrationele theorieën, kwakzalvers en andere ordeverstoorders voor het zindelijk denken. De vraag in deze artikelenreeks is: hoe ga je er mee om? Tekenbeten Voor een antwoord op deze vraag zou ik aandacht willen vragen voor de sociale kant van het ontstaan en het voortbestaan van het wantrouwen. Ik gebruik daarvoor een voorbeeld uit de medische wetenschap dat heeft geleid tot een hardnekkig conflict tussen artsen en patiënten: de chronische ziekte van Lyme. “De ziekte van Lyme is een goed omschreven infectieziekte, die meestal mild verloopt. In zeldzame gevallen kan de verantwoordelijke Borrelia-bacterie - die door teken wordt overgedragen - ernstige ontstekingen van bijvoorbeeld hart en hersenen veroorzaken. Een korte antibioticakuur leidt vrijwel steeds tot genezing. Een handvol mensen kampt na een succesvolle behandeling soms nog met gewrichtsklachten - het zogenaamde 'post-Lyme syndroom'”. Naast een kleine groep met het ‘post-Lyme syndroom’, is er een grotere groep met chronische klachten (vermoeidheid, etc.) die in de overgrote meerderheid van de gevallen niet te herleiden is op de Borrelia-bacterie. Daarover ligt de Lyme(patiënten)vereniging al jaren in de clinch met de gevestigde medische wetenschap. Dat gaat dan bijvoorbeeld over het vergoeden van antibioticabehandelingen bij de chronische ziekte van Lyme. Het Zorginstituut wil er niet aan. ‘Langdurige behandeling met antibiotica bij lymepatiënten met persisterende niet-specifieke klachten is niet effectief. Deze behandeling maakt daarom geen deel uit van het basispakket. De relevante wetenschappelijke beroepsverenigingen zijn het eens met dit standpunt.’ Medische wetenschappers bestrijden de visie van de Lymevereniging dat chronische klachten een fysieke oorzaak hebben. Er is geen wetenschappelijk bewijs voor te vinden. Toch zijn er mensen die blijven volhouden dat de Borrelia-bacterie verantwoordelijk is voor hun klachten, zelfs in gevallen waarin de bacterie helemaal nooit is aangetoond. Zij veronderstellen dat de bacterie zich slim weet te verstoppen zodat hij niet gevonden kan worden. Hoe hier op te reageren? De chronische Lymepatiënten kunnen geen bewijs leveren dat de bacterie bestaat, want die verstopt zich. En de artsen kunnen niet met zekerheid zeggen dat hij niet bestaat zo lang hij zich verstopt. Wetenschap als mening Bij een dergelijk bizar dispuut zal achter het hardnekkige wantrouwen van de aanklagers van de wetenschap een hoop irrationaliteit, ongeloof en egotripperij schuilen. Maar er spelen ook basale sociale processen. Wie ontevreden is, zich niet gehoord voelt of gefrustreerd is in zijn pogingen gelijk te krijgen zoekt lotgenoten. De lotgenoten verenigen zich. En binnen die vereniging, levensecht of virtueel, werken de meest uitgesproken figuren zich omhoog als woordvoerders die de strijd aangaan met de gevestigde wetenschappers. Zij treden daarbij op als belangenvertegenwoordigers die voor hun achterban in het krijt treden en alles van tafel schuiven wat niet in het gezamenlijk afgesproken lotgenotenverhaal past. Ze voelen zich daarbij gesteund door het postmodernistische ‘Wetenschap is ook maar een mening’. In de interactie verharden de standpunten zich vervolgens snel. Het gesprek over de feiten ontaardt in een politiek debat: wie krijgt er gelijk? In de terugkoppeling naar de achterban zullen de woordvoerders met hun meest uitgesproken stellingnames laten zien hoe ze voor hun belangen zijn opgekomen. Een zoveelste radicaliseringsmoment. Voor zover de aanhangers meegaan zullen ook zij bij uitblijvend resultaat gemakkelijk radicaliseren. En daarbij worden ze geholpen door de algoritmes van de sociale media die hen het fabeltjesfuik indrijven. Zo hoeft het natuurlijk niet te gaan. Maar dergelijke sociale processen spelen altijd wel een grotere of kleinere rol als mensen zich uit wanhoop of frustratie keren tegen gevestigde standpunten van de wetenschap, of het nu over ziektes, virussen of het klimaat gaat. Dát opposanten zich roeren lijkt mij overigens alleen maar positief. Tegenspraak is noodzakelijk om dichterbij de waarheid te komen. Het probleem is de radicalisering die kan leiden tot het verlies van het zicht op de werkelijkheid en gevaarlijke sektevorming. Beter gezelschap Kunnen we voorkomen dat deze processen uit de hand lopen? Betere informatie en voorlichting zal niet helpen. In de vorige bijdrage aan deze discussie schreef Christian Jongeneel dat de wetenschap zich 'minder moet richten op getuigen (rondtoeteren hoe geweldig je boodschap is) en meer op evangeliseren (op persoonlijk niveau connectie leggen zodat de ander begrijpt wat je boodschap voor hem betekent)'. Ik heb daar mijn twijfels bij omdat de ontsporing niet, of zeker niet uitsluitend, op persoonlijk niveau plaatsvindt, maar altijd óók het gevolg is van sociale processen die versterkt worden door de inrichting van de digitale sociale media. Daarom zou ik in plaats van evangelisten liever sociale opbouwwerkers op pad sturen, die naast waarheidsgetrouwe boodschappen ook kunnen zorgen voor een beter, vertrouwenwekkend gezelschap. [Nepwetenschap, partijdige geschiedschrijving en kwakzalverij? In de serie “Quack?!” geven diverse auteurs hun visie op deze trends.]

Door: Foto: © Sargasso logo Quack?!
Foto: WilmaTakesaBreak bezoek musea online © foto Wilma Lankhorst

Kunst op Zondag | verkent musea online

, door

REPORTAGE - Door de verlenging van de lockdown blijven de musea voorlopig t/m 2 maart 2021 dicht. De honger naar kunst en cultuur neemt hierdoor verder toe. Museummedewerkers werken sinds het begin van de corona-pandemie intensief aan alternatieven. Als kunstliefhebber kun je nu in talrijke musea virtuele rondleidingen volgen, online de collectie bekijken of podcasts beluisteren. Uit dit wekelijks groeiende aanbod heb ik voor Kunst op Zondag een eerste selectie gemaakt. Ik wens je veel online plezier.

“Cultuur biedt ons interpretatiekaders.
En meer dan dat, ze biedt ook veerkracht.”

uitspraak: Lotte Jensen, hoogleraar Nederlandse literatuur en cultuurgeschiedenis bron:Radboud Recharge 14.1.2021 © Bea Ros

 

musea online Van Abbemuseum_Eindhoven © foto Wilma_Lankhorst.

Van Abbemuseum Eindhoven © foto Wilma Lankhorst.

Struin thuis door het Van Abbemuseum

Bezoek nu via de virtuele rondleiding de tentoonstelling Positions #6: Bodywork in het Van Abbemuseum. Voor deze tentoonstelling bestudeerden vijf kunstenaars de maakbaarheid van het lichaam. Het effect is humoristisch, hallucinerend, klinisch en onthullend. Via deze link kun je thuis door het museum struinen.

musea online Zach_Blas_Positions_6_Bodywork_2020_2021_Van_Abbemuseum_Eindhoven © Foto_Peter_Cox

Position s#6Bodywork (2020-2021) © Zach Blas in Van Abbemuseum Eindhoven © foto Peter Cox.

In de zaalafbeeldingen staan verwijzingen naar onder andere videofragmenten waarin de kunstenaars zelf uitleg geven over hun werk. De artiesten die aan dit project hebben meegewerkt zijn de Engelse kunstenaar, filmmaker en schrijver Zach Blas (1981), de Bengalese kunstenaar Praneet Soi (1971), de in Londen geboren artiest Navine G. Khan-Dossos (1982),  Laure Prouvost (1978) videokunstenaar geboren in het Franse Croix en de Noorse kunstenaar Ajla R. Steinvåg, die nu in Eindhoven woont en werkt

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Toshiyuki IMAI (cc)

Wereldtemperatuur | Update december 2020

, door

DATA - Weer een jaar voorbij, weer een jaar met doorgaande opwarming. Kijkend naar alle datasets bij de meeste net niet het warmste jaar. Ook in onze samenvatting komt 2020 net op de tweede plaats, na 2016. Met de kanttekening dat 2020 geen El Nino kende en 2016 wel.

Hier weer de maandelijkse update van ons overzicht.


Binnenkort weer een nieuwe versie daarvan. Want een van de meest wezenlijke reeksen die we gebruiken, die van de Britten, krijgt een upgrade en gaat van Hadcrut4 naar Hadcrut5. En helaas, uit alle verbeteringen komt naar voren dat het toch iets meer opgewarmd is dan ze tot nu toe konden zien.

Uit de reeks visualisaties die ik elders maak van alle individuele sets, haal ik graag dit keer het decenniumoverzicht van de Berkeley Earth (ook wel BEST) klimaatdataset naar voren.

Deze dataset was oorspronkelijk opgezet door een groep wetenschappers die twijfelden aan de kwaliteit van bestaande datasets. Sterker nog, ze hadden het vermoeden dat die opwarming waar de anderen het over hadden, helemaal niet significant zou zijn. Tot ze klaar waren met hun werk.

Verder is het misschien goed om te melden dat het KNMI voor Nederland overgestapt is naar het nieuwe normaal. Het KNMI hanteert altijd een periode van 30 jaar als referentie voor uitspraken als “November was 0,2 graden warmer dan normaal”. Iedere tien jaar schuift die periode mee. Dus nu gaan we naar 1991-2020.
Het probleem daarmee is dat vanaf nu de uitspraak is “Maand x is 0,4 graden warmer dan normaal” waar het met dezelfde waarde vorig jaar nog iets als “Maand x is 0,8 graden warmer dan normaal” zou zijn geweest. Het nieuwe normaal wekt dan de indruk dat het wel meevalt, als je niet weet waar die vandaan komt.
Daarom voor bij de discussie met ome Henk bij de eerstvolgende verjaardag zonder lockdown bijgaande tabel.

Foto: David Olimpio (cc)

Bernie Sanders staat ergens voor, ook als hij zit

, door

De wanten van een zittende Bernie Sanders gaan de wereld over. Modeblad Vogue schreef er een stuk over, en vele ‘handverwarmende’ verhalen doen de ronde. Over dat het een zelfgemaakt cadeautje was van een fan, en dat hij ze ooit uitleende aan iemand die het koud had, bijvoorbeeld.

Ook Nu.nl maakte er een filmpje over en noemde het ‘Hilariteit om gebreide wanten Sanders‘, met een slapstickmelodietje eronder. Wat hebben ze het mis. Want Sanders wanten gingen niet viraal omdat ze hilarisch waren, maar omdat ze ergens voor stonden. Voor integriteit en vastberadenheid, bijvoorbeeld. Stug vasthouden aan je eigen koers, jezelf blijven en wél in contact staan met je kiezers, en weten wat zij willen. Voor no-nonsense (‘I was just sitting there trying to keep warm‘). Allemaal dingen die we vaak in politici missen.

Dáárom heeft iedereen het over Sanders’ wanten, en niet over de Hungergames-speld van Lady Gaga, of bij welk duur atelier die en die jurk is gekocht. En tegelijkertijd is het feit dat Bernie Sanders dit voor elkaar kan krijgen door gewoon op een stoeltje plaats te nemen bij de inauguratie – en die inauguratie qua aandacht bijna overschaduwt – een belangrijke boodschap aan Biden: Neem ons serieus, want anders…

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Closing Time | The Longest Johns

, door

Zelfs mensen die niet op Twitter zitten hebben allicht iets meegekregen van de iconische foto van Bernie Sanders tijdens de inauguratie van Joe Biden en Kamala Harris. Bernie zit vastberaden en goed ingepakt, met door een fan gebreide wanten, in zijn eentje op het podium. Al snel verscheen hij in talloze situaties geshopt. Iemand maakte een website waarmee je Bernie op een willekeurige plek in Google Street View kunt zetten.

Foto: dhyanji (cc)

Rode lippen prikkelen extreemrechts in Portugal

, door

ELDERS - Zondag houdt Portugal ondanks een strengere lockdown presidentsverkiezingen.

Zittend president Marcel Rebelo de Sousa hoeft zich geen zorgen te maken. Hij staat in de peilingen met cijfers tussen de 60% en 70% op eenzame hoogte en zal zeer waarschijnlijk volgende week aan zijn tweede termijn kunnen beginnen. De verkiezingsstrijd tussen de kansloze andere kandidaten gaat dus vooral over de onderlinge verhoudingen tussen de partijen links en rechts van de Sousa’s sociaaldemocratische partij (PSD), ondanks de naam een centrum-rechtse partij.

Er wordt vooral uitgekeken naar de resultaten van André Ventura, de leider van de nieuwe rechts-populistische partij Chega! (Genoeg!). Hij heeft het nog niet verder gebracht dan één zetel in het parlement en twee in het regionale parlement van de Azoren. De polls geven hem nu 10%. Ventura veroorzaakte deze week ophef aan de andere kant van het politieke spectrum met een poging de kandidaat van het Linkse Blok Marisa Matias onderuit te halen op haar uiterlijk. ‘Zij doet het qua imago niet zo goed, met al die rode lippenstift, alsof het een grap is’, zei hij op een campagnebijeenkomst. Er kwam onmiddellijk een Twitterstorm op gang met de hashtag #VermelhoEmBelém (Rood in Belém, het presidentiële paleis). De naaste concurrent van Matias, voormalig Europarlementslid Ana Gomes (Socialistische Partij), reageerde solidair met een video waarin zij haar lippen rood verft. Een stroom van reacties kwam op gang waarin de mysogynie van Ventura aan de kaak werd gesteld. Ventura is ook niet de enige. In een onderzoek van de Europese Interparlementaire Unie meldt meer dan tweederde van de vrouwelijke parlementariërs en medewerkers dat zij in hun werk aangesproken worden op hun uiterlijk of genderstereotypen.

Closing Time | My Baby Just Cares For Me (Live at Montreux)

, door

De song My Baby Just Cares For Me van Nina Simone die kende ik wel. Dat was in 1988 opeens een grote hit.

Dus ja, ik wist zo’n beetje de tekst nog wel en hoe dat pianoloopje ging. Maar toen zag ik hoe Nina Simone dat nummer speelde in Montreux. En ze doet zo’n beetje alles met die song en die piano. Ze verklassiekt de song, ze rockt ‘m, ze doet er grappig mee, ze doet er speels mee, ze keert ‘m binnenstebuiten, ze neemt een loopje met hem, ze aait ‘m, geeft hem een tik, kietelt ‘m, laat ‘m verdwalen tussen de toetsen, ze plaagt hem, dresseert hem, ze verpakt ‘m, ze wijst ‘m de weg naar de afsluitende noten. Kortgezegd: de jazzuitvoering.

Poetry du Jour | The Hill We Climb

, door

VIDEO - When day comes, we ask ourselves where can we find light in this never-ending shade?
The loss we carry, a sea we must wade.
We’ve braved the belly of the beast.
We’ve learned that quiet isn’t always peace,
and the norms and notions of what “just” is isn’t always justice.
And yet, the dawn is ours before we knew it.
Somehow we do it.
Somehow we’ve weathered and witnessed a nation that isn’t broken,
but simply unfinished.
We, the successors of a country and a time where a skinny Black girl descended from slaves and raised by a single mother can dream of becoming president, only to find herself reciting for one.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Vorige Volgende