Het risico van normalisatie

Wetenschap wordt steeds meer gebruikt om afwijkingen van de norm op te sporen. Moeten we daar wel blij mee zijn, vraagt Jan Staman zich af. Hij is directeur van het Rathenau Instituut. Een nieuwe aflevering in de serie Intieme Technologie. We weten steeds meer over de binnenwereld van de mens. Die nieuwe kennis kan worden ingezet om ons gedrag en aard te ‘normaliseren’. De wereld om ons heen ontdekken en begrijpen: dat is wat de wetenschap van oudsher doet. Maar het spannendste onderzoek van dit moment focust niet langer op de buitenwereld. Wijzelf, onze binnenwereld: dat is de wetenschappelijke frontier. Turend in onze genen en breinen begrijpen wetenschappers steeds beter – beter dan wijzelf – wie we zijn en waarom we doen wat we doen. Hoe meer de wetenschap ons echter doorgrondt en de technologie ons doen en laten registreert, hoe minder blijft er verborgen van ons handelen, denken en voelen. We leven in een verregaande staat van transparantie. Het risico dat daaraan is verbonden, is dat al die nieuwe kennis en technologie ingezet worden om onze aard en ons gedrag eerst te classificeren en vervolgens te normaliseren. Ons te vangen in een klemmend systeem van cijfers en normen die vastleggen wat gezond, normaal en wenselijk is. En wie iets ongezonds, abnormaals of onwenselijks vertoont, heeft ‘hulp’ nodig om alsnog aan de vastgestelde standaard te voldoen.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Savooiekool gevuld met wortel en paddenstoel

foto Andrei Tchernikov, recept & foodstyling Fiona Ivanov

De Flexitariër gelooft dat je met groenten, granen, kruiden, vruchten, bloemen, wieren, noten en zaden heel fijne maaltijden kunt samenstellen. Smaakt een gerecht echter beter met wat bouillon, vis of een eitje erbij dan doet de Flexitariër daar niet moeilijk over. De Flexitariër houdt niet van dogma’s in het eten.
De Flexitariër is een samenwerking tussen fotograaf Andrei Tchernikov en receptontwikkelaar Fiona Ivanov.

Savooiekool gevuld met wortel & paddenstoel
flexitarisch hoofdgerecht, 4-6 personen

2-3 liter kippenbouillon
1 savooiekool
2 uien, gesnipperd
3 el olie
150 g paddenstoelen, gesneden
200 g wortel, geraspt
1 el tomatenpuree
2 tl gemalen kaneel
250 g gekookte rijst
1 ei

keukentouw
ovenschaal
aluminiumfolie

Breng de bouillon in een ruime pan aan de kook, leg de kool erin met daarop een groot bord met een gewicht erop zodat de kool helemaal onder staat, laat 15 minuten op laag vuur koken. Neem de kool uit de bouillon en laat wat afkoelen. Bak de ui op laag vuur goudgeel in de olie, voeg daarna de paddenstoelen en wortel toe en bak nog 5 minuten. Roer de tomatenpuree erdoor, schep dan de rijst erbij. Breng het geheel op smaak met wat zout, versgemalen peper en kaneel en bak nog enkele minuten, schep af en toe om en laat wat afkoelen.Vouw de koolbladeren open, verwijder met een mesje de binnenste bladeren. Snijd de helft van dit binnenste stuk kool fijn (de rest wordt in dit recept niet meer gebruikt) en meng dit, samen met het ei, door het rijstmengsel. Vul de buitenste koolbladeren met het rijstmengsel, vouw de bladeren eromheen strak dicht en bind het geheel vast met keukentouw. Leg de kool in een ovenschaal, schenk de kippenbouillon erbij en dek af met alumiumfolie. Verwarm de kool 40-50 minuten in een voorverwarmde oven van 180 °C. Snijd de kool in vier of zes punten en schenk er wat bouillon over. Lekker met fijngeraspte bieten en geroosterde hazelnoot.

Foto: copyright ok. Gecheckt 11-02-2022

Schitterende schimmels en gevisualiseerde virussen

Een borstkankercel die lijkt op een octopus en nanomateriaal dat lijkt op de Grand Canyon. Dit waren inzendingen voor de International Science & Engeneering Visualization Challenge, een jaarlijks terugkerende wedstrijd die wordt georganiseerd door het tijdschrift Science en de National Science Foundation. Doel van de wedstrijd was om wetenschappelijke interesse in de maatschappij te stimuleren door wetenschap op een zo mooi mogelijke manier in beeld te brengen. Een beeld zegt immers vaak meer dan duizend woorden. Iedereen kon meedoen, maar de competitie is vooral populair onder wetenschappers en studenten.

De wedstrijd leidde tot een grote collectie van ingezonden foto’s. Zo ontving de National Science Foundation onder andere een foto van de huid van een onrijpe komkommer, een filmpje van borstkankercel en een 3D-tekening van het hiv-virus. De wedstrijd bewijst dat wetenschap kan leiden tot heel esthetische beelden.

Dun plakje muizenoog

Afgelopen week zijn de winnaars bekend gemaakt. Er waren vijf categorieën: fotografie, illustratie, informatieposters, interactieve media en video’s. Neuroloog Bryan Jones van de Universiteit van Utah won in de categorie fotografie. Hij maakte een foto van een dun plakje muizenoog. Door de oogbal vooraf te behandelen met speciale antilichamen krijgt het de kleuren rood, groen en blauw. Op de foto zie je dat het oogwit groen en de oogspieren lichtroze gekleurd zijn.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

We kunnen onze rekeningen niet meer betalen

DATA - Consumenten hebben steeds meer moeite met het afbetalen van hun schulden. Bedragen staan bij incassobureaus steeds langer open en het bedrag dat incassobureaus bij consumenten konden innen is het afgelopen kwartaal flink afgenomen. Het bedrag dat in totaal open staat bij incassobureaus heeft de recordhoogte van 6,3 miljard bereikt. Dit blijkt uit een analyse door ANP en Sargasso.nl van vandaag gepubliceerde cijfers van de Nederlandse Vereniging van gecertificeerde Incasso-ondernemingen (NVI).

,,Ik schrok toen ik de cijfers zag,” zegt Jet Creemers, voorzitter van de NVI. ,,We zijn nu kennelijk op het punt aangekomen dat het spaarpotje van mensen leeg is, er ontstaan behoorlijke betalingsproblemen.”

Bij consumenten is aantal openstaande dossiers met 7 procent gestegen. Het aantal nieuwe dossiers nam echter met 6 procent af. De dossiers die er zijn, staan dus steeds langer open. Het bedrag dat incassobureaus konden innen is het vierde kwartaal van 2011 met 26 procent afgenomen. Van Creemers: ,,Hieruit mogen we concluderen dan het voor consumenten moeilijker wordt om aan hun financiële verplichtingen te voldoen.”

Dat het aantal nieuwe dossiers van consumenten afneemt duidt op twee dingen. Van Creemers: ,, Aan de ene kant zijn consumenten voorzichtiger geworden met het aangaan van schulden en aan de andere kant zijn bedrijven  kritischer geworden in het accepteren van klanten die kopen op krediet.” Bedrijven onderling zijn ook voorzichtiger geworden, ze schakelen voor steeds kleinere bedragen een incassobureau in.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Orde in chaos

In 1961 opperde wiskundige en meteoroloog Edward Lorenz dat de vleugels van een vlinder in Brazilië een tornado in Texas kunnen veroorzaken. Deze metafoor hanteerde hij om aan te geven dat een minuscule verandering in zeldzame gevallen enorme gevolgen kan hebben. Wanneer en of dit gebeurt, weet je niet. De beste wetenschappers kunnen het niet voorspellen. Volgens Jaap van Ginneken, massapsycholoog, vallen zulke gebeurtenissen buiten het heersende credo in de wetenschap ‘meten is weten, weten is voorspellen en voorspellen is beheersen’. Wat daarbuiten valt, beschouwden wetenschappers tot voor kort als ‘grillige’ aspecten van hun onderzoeksgebied. Inmiddels kunnen we er meer over zeggen. Bij de eerste lezing van de reeks De zwerm legde Van Ginneken de orde bloot die onder een schijnbare chaos schuilt.

Niet chaotisch

Het weer is niet het enige fenomeen waarbij een kleine verandering het hele systeem kan doen kantelen. Overal waar massa’s zijn, kan dat voorkomen. Denk aan mensenmassa’s, dierenzwermen of virussen. Als er veel eenheden interacteren waardoor patronen ontstaan die zelf weer de groep beïnvloeden, zoals bij massa’s het geval is, kun je spreken van ‘complex adaptieve systemen’. Dr. Van Ginneken noemt er een aantal kerneigenschappen van.

Er is sprake van synergie, wat inhoudt dat processen gelijk gaan lopen en elkaar versterken. Denk aan een voetbalsupporter die begint te zingen, wat de drempel voor ander verlaagt om ook te gaan zingen, wat op zijn beurt anderen weer makkelijker aanzet, enzovoort. Je ziet dan een nieuw patroon ontstaan: alle supporters zingen. Deze opkomst van een nieuw patroon wordt ‘emergentie’ genoemd. Het systeem is zelforganiserend, wat met een duur woord autopoièsis heet. Iedereen zingt hetzelfde lied en iedereen zingt synchroon. Dat een systeem complex is, betekent dus niet dat het chaotisch is.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ongelijkheid doet roesten

Een betere spreiding van kennis, macht en inkomen wilden we vroeger. Maar Joop den Uyl is er niet meer. Volgens Zygmunt Bauman is de situatie paradoxaal: “Nooit waren we zo vrij. Nooit hebben we ons zo machteloos gevoeld.” Daar zit iets in. Nu de SP de grootste partij dreigt te worden, komt de herinnering aan Den Uyl weer boven.

Kent de PvdA nog bevlogen socialisten? Misschien dat Hans Spekman het tij wat kan keren, maar erg positief is het beeld niet, voor traditionele partijen als CDA en PvdA. De VVD en de PVV doen het nog even redelijk, op basis van de neo-liberale winderigheid, maar voor hoe lang? De neo-liberale visie is een mislukking op het economische vlak en sociaal-psychologisch gevaarlijk, dus verandering kan niet uitblijven.

Obama richtte zich in zijn State of the Union bijna exclusief tot de middenklasse in Amerika. Dat is te snappen. Door de combinatie van belastinghaat, afkeer van overheidsuitgaven, stijgende zorgkosten en crisis, komen de middengroepen in Amerika in de knel te zitten. Want zij dragen de gevolgen.

Het is een vreemd schouwspel, ook in Europa: rechts heeft ‘oplossingen’ voor de problemen, maar de gevolgen daarvan komen toch vooral bij Henk en Ingrid terecht. Bezuinigen doen we op de zorg, op de regelingen voor de zwakken en de kwetsbaren, de uitkeringen bij werkeloosheid en invaliditeit. De schulden moeten op orde, maar de beperking van de overheidsuitgaven kost banen. Ook bij ons betalen de middengroepen de prijs voor de crisis. In Engeland worden rellen, gelijkend op die in de Franse voorsteden gezien en Cameron reageert als een neo-liberaal kind van zijn tijd: streng straffen, crimineel gedrag, de zweep er over. “Racaille”zei Sarkozy al.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Vorige Volgende