Heb je wel eens het vliegtuig gepakt en dit vervolgens verzwegen voor vrienden of familie? En zoiets gedacht als: “Ik schaam me wel een beetje hoor, maar ik ben natuurlijk wel vegetarisch. Dan is het niet zo erg, toch?” Hoe komt het dat we massaal blijven vliegen, ook al weten we dat het slecht is voor het milieu? Terwijl een gevoel van schaamte je bekruipt, boek je een ticket. Een vakantie in een ver oord maar wel het milieu belasten, óf het vliegtuig links laten liggen en dichter bij huis blijven: het is een moreel dilemma. Dat je dan misschien toch kiest voor de vliegreis, komt doordat je de gevolgen van vliegen niet meteen voelt. De impact van jouw specifieke vlucht is niet direct meetbaar. Maar dit maakt niet dat vliegen ook minder schadelijk is, vertelt filosofe dr. Naomi van Steenbergen. “De uitstoot van broeikasgassen die gepaard gaat met vliegen, heeft wel degelijk negatieve impact op de aarde en op volgende generaties.” Met vliegen doe je dus indirect schade aan anderen, daarom moet vliegen een morele overweging zijn. “Het effect is indirect, maar daardoor niet minder waar,” aldus Van Steenbergen. Door te vliegen draag je onder andere bij aan het mislukken van oogsten, het verspreiden van ziektes en de opwarming van de aarde. De schade is dan misschien pas in de toekomst merkbaar, of niet groot, maar toch: “Schade doen aan anderen, daar moet een zwaarwegend iets tegenover staan,” beargumenteert Van Steenbergen vanuit een ethisch perspectief. Minder ver op vakantie kunnen is géén zwaarwegende reden, een urgent familiebezoek kan dat wel zijn. Maar als je alles gaat afwegen, kun je geen normaal leven leiden, toch? Het is natuurlijk niet mogelijk om alles wat je doet af te wegen, maar het is wel mogelijk je bewust te zijn van de impact die je kan hebben. Dat is tegenwoordig een stuk ingewikkelder dan dat het vroeger was, omdat alle systemen in de wereld veel groter en complexer zijn geworden door globalisering. Denk bijvoorbeeld aan de kledingindustrie: de kleding die je in Nederland koopt, wordt meestal gemaakt in andere landen. Je kunt niet direct zien onder welke omstandigheden je kleding wordt geproduceerd, waardoor je veel lastiger af kunt wegen of je het kledingstuk wel of niet aanschaft. Zo werkt het ook met vliegen. Maar onwetendheid is helaas geen excuus. Het is makkelijk om de verantwoordelijkheid voor regelgeving af te schuiven op bijvoorbeeld bedrijven en de overheid, maar dat maakt je als individu niet vrij. Als mens heb je een morele verantwoordelijkheid om jezelf te informeren over morele zaken, zoals over de impact van vliegen. Ben je wel geïnformeerd en kies je er dan nog voor een immorele keuze te maken, kan dit leiden tot schaamte. De schaamte voorbij: verantwoord reizen Schaamte is een morele emotie. Maar met schaamte kunnen we het probleem niet aanpakken: het zorgt er alleen maar voor dat we in onszelf keren en er niet toe leidt dat we de volgende keer iets anders gaan doen. Hoe kunnen we de schaamte voorbij? “Om ervoor te zorgen dat mensen écht minder gaan vliegen, moeten normen en regels veranderen,” legt dr. Félice van Nunspeet uit. Ze onderzoekt wat er op fysiologisch vlak gebeurt met mensen wanneer ze regels overtreden. “Mensen houden er niet van om regels te overtreden, maar wanneer ze dit tóch doen, kun je binnen honderd milliseconden al een soort ‘oeps’-respons meten in het brein. Ook kun je een verhoging in bloeddruk of stressniveau zien.” Maar wanneer je juist goed bezig bent, de regels naleeft en je omgeving bevestigt je hier ook in, kun je een neurologisch schouderklopje meten. De normen en regels in je eigen omgeving spelen een nog belangrijkere rol dan de normen in de maatschappij, vooral wanneer je je graag wil identificeren met de mensen om je heen. Dit kan verschillen per situatie: met vrienden of familie is dit weer anders dan bij collega’s. Als je bij een bepaalde groep hoort waarin iedereen wel eens het vliegtuig pakt, is het makkelijker om dit ook te doen, omdat je dan niet van de norm afwijkt. Aan de andere kant is het daardoor ook moeilijker om je groep te wijzen op immoreel gedrag, omdat je hierbij een risico loopt af te wijken van de groep. Daarom moet moraliteit gefaciliteerd worden door je omgeving: je moet de ruimte hebben om na te denken en te praten over de keuzes die je maakt. Hoe je op een niet-zo-pijnlijke manier met je vrienden kunt praten over vlieggedrag, zetten we eerder al voor je op een rijtje. Volgens Van Steenbergen en Van Nunspeet zijn we wel toe aan een alternatief voor vliegschaamte: reisbewustzijn. Want vliegschaamte heeft geen zin, schaamte verandert gedrag niet: het verlamt alleen en activeert niet. Als je juist focust op de positieve impact die je kunt hebben door keuzes te maken die wél te rechtvaardigen zijn, kan een neurologisch schouderklopje je juist aanmoedigen hiermee door te gaan. Klein beginnen kan: Lonely Planet stelde bijvoorbeeld een boek samen met milieuvriendelijke reizen binnen Europa. Dit artikel van Rosa van den Dool is onderdeel van de serie 'Ongemakkelijke gesprekken' en verscheen eerder bij Studium Generale Utrecht.
U kijkt en luistert n aar ‘No Help For That’ van het trio BLIK. Zang: Annelie Koning, bas: Luc Ex, drums: Tristan Renfrow.
BLIK is een van de vele projecten van de onvermoeibare Luc Ex (a.k.a. Luc Klaasen), die we kennen we van de jaren dat hij bassist was bij het roemruchte The Ex.
Eerder kon u in onze Closing Time al genieten van een ander project van Luc Ex en wel het Amsterdam Merz Koor.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Het zijn niet alleen de toeristen die het historische centrum van Amsterdam onbegaanbaar maken. Iets minder erg, maar daarom nog niet verwaarloosbaar, zijn de werkzaamheden aan de bruggen en kades. De verklaring voor het groot onderhoud is vrij simpel: decennialang zijn vrachtauto’s toegelaten in de binnenstad en dus zijn de straten langs de grachten inmiddels verzakt en op andere manieren kapot.
Het zal niemand verbazen die de eerste hoofdstukken leest van Fietsstad Amsterdam. Hoe Amsterdam de fietshoofdstad van de wereld werd van Fred Feddes en Marjolein de Lange. Jarenlang definieerde het stadsbestuur de toegankelijkheid van de binnenstad als bereikbaarheid voor het autoverkeer. Midden jaren zestig droomde men openlijk van een zesbaansweg op de plaats van de huidige Singelgracht. Voor fietsers was geen ruimte. Die waren te watervlug, te ongrijpbaar voor de planologen. Daarom heeft de IJtunnel geen fietspaden en is er nog altijd geen snelle fietsverbinding tussen de twee oevers van het IJ. Wat Feddes en De Lange niet noemen is dat de rijksoverheid jarenlang het automobilisme stimuleerde door zoveel mogelijk dienstplichtigen een rijbewijs te laten halen.
Toch is Amsterdam geen autostad geworden. In plaats daarvan kun je er nu alleszins prettig op de fiets rondrijden. Niet zo watervlug als mogelijk, want er blijven toeristen en opgebroken straten, maar toch. Feddes en De Lange leggen uit hoe dat zo is gekomen en dat levert een vlot boek op. Eén factor is dat de stedelijke infrastructuur zich simpelweg niet leent voor autoverkeer. De Grachtengordel zó aanpassen dat je er vlot met de auto doorheen kun, betekent grootschalig asfalteren en daarmee vernietig je een aantrekkelijk stadscentrum. De erfgoedsector kwam dus in het geweer tegen de auto.
RECENSIE - Er is een nieuw boek van Anton Valens, zijn laatste, het verscheen postuum, Anton Valens overleed verleden jaar november. Hij werd maar 57 jaar oud, kanker. En Anton Valens was een goede schrijver, die een bijzondere plek had in de Nederlandse letteren, En hij liet een fijn oeuvre achter na, waar nu nog een nieuwe titel aan is toegevoegd. Dat was zijn wens: publiceren na mijn overlijden.
Anton Valens was een erg veelzijdig mens, en dat las je terug in zijn boeken. Hij was kunstenaar en docent, hij had gewerkt in de thuiszorg (Meester in de hygiëne) en hij had de volkstuin verzorgd en onderhouden van een bevriend stel (Het Compost circulatieplan) hij had gewerkt op een kotter (Vis).
En met Het boek Ont, schreef hij een van de meest geestige boeken die ik gelezen heb. En dat terwijl het thema, het onderwerp zo treurig is: de hoofdpersoon, zelf niet de meest maatschappelijk geslaagde persoon, richt een zelfhulpgroep op Man&Post, waarin deelnemers elkaars post openmaken. ‘gedeelde post is halve post’. En er zitten wat pijnlijke brieven tussen.
Valens heeft een bijzondere stijl die de zon kan laten schijnen over deze treurigheid. Hij kan mededogen oproepen, en hij beschikt over subtiele humor. Er zijn typische Valens’ zinnen: beetje ouderwets Nederlands, veel oog voor details.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Het is wat wel ‘ns de Engelse ziekte wordt genoemd: als wij de Engelse wijze van schrijven over zouden nemen. Niet de woorden aan elkaar, maar los. Dus geen Wintertime blues , maar ook: winter, time en blues. Hoedanook, die blues heeft Michael Tomlinson tot in z’n shoes, want dat rijmt.
Toen ik dit filmpje beluisterde op youtube, sprong die aan het eind verder naar het volgende nummer van MF Tomlinson: Cloud. En dat heb ik ook helemaal beluisterd, want wat heeft Michael een prettige bariton, en wat brengt hij het rustig en verzorgd.
ACHTERGROND - [Dit is de vierde aflevering van een reeks over de Atheense filosoof Plato, die vooral bekend is om zijn ideeënleer, om de aseksuele liefde en om zijn ideale filosofenstaat. Plato’s filosofie is echter breder en gaat dieper.]
Er valt veel voor te zeggen dat onze hedendaagse maatschappij eerder geregeerd wordt door het geld dan door het volk. In die zin heeft ze meer weg van een Griekse oligarchie dan van de Atheense directe democratie. Daarom is de kritiek die Plato had op de oligarchie, wellicht herkenbaar.
In een oligarchie, zegt Plato, is geld een doel op zich. Net als democraten hebben oligarchen het niet zo op met kennis en kunde. Of iemand gaat besturen hangt in dit bestuurstype meer af van de inhoud van zijn beurs en zijn connecties, dan van zijn capaciteiten.
In een dergelijke maatschappij is iedereen dus gericht op geld. Mensen lenen geld om macht en status te kopen. Door rente en schuld groeit de kloof tussen arm en rijk. Er kan nooit rust en vrede heersen, want de klassenstrijd zal altijd voortwoeden. Zelfs als die ten einde komt, heerst er onder degenen die aan lager wal zijn geraakt nog altijd criminaliteit.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
De belangrijkste bevindingen uit het rapport Climate Collateral van het Transnational Institute, Stop Wapenhandel en Tipping Point North South:
– De rijkste landen geven 30 keer zoveel uit aan krijgsmachten als aan klimaatfinanciering.
– De stijging van de militaire uitgaven heeft geleid tot een stijging van de uitstoot van militaire broeikasgassen, die momenteel 5,5% van de totale uitstoot van broeikasgassen uitmaken.
– In plaats van klimaatfinanciering te verstrekken, verkopen deze landen wapens aan 40 van de meest klimaatgevoelige landen, waardoor conflicten en instabiliteit worden aangewakkerd naarmate de klimaatcrisis verergert
Saint Abdullah zijn twee Iraans-Noord-Amerikaanse broers die met hun muziek verschillende werelden bij elkaar willen brengen en daarbij ook nog eens de experimentele muziekhoek induiken met field recordings en veel digitale effecten. Dat leidt niet per se tot makkelijk luisterbare liedjes – hun laatste album Patience Of A Traitor, dat ze samen met producer Eomac maakte, gaat alle kanten op waarbij soms ritme of melodie ver te zoeken is, maar ik bleef toch luisteren omdat je tussendoor toch regelmatig verrast wordt met iets dat pleasing is (ik vermijd het woord ‘goed’ of ‘lekker’ hier). Het nummer ‘Chafing Dish’ is dus niet representatief voor het album.
Het blad is rot
De boom wordt kaal
De lucht betrekt
Het blad is geel
De lucht wordt grijs
Het licht gaat aan
De kou trekt op
Het huis is kil
De vorst zet in
De wind die jaagt
Het oog dat traant
De regen striemt
De grond is nat
De modder zuigt
Het water kolkt
Het bloed staat stil
Het hart klopt traag
De mist hangt laag
De meeuw die krijst
De rook verstikt
De stem verstomt
De onrust jaagt
Het blad is zwart
Het graf ligt klaar
Elvis Perkins is een singersongwriter die in februari 2007 zijn debuutalbum uitbracht. Het openingsnummer van die plaat is While You Were Sleeping.
Daarna ging de carriere van Elvis Perkins door. Hij schreef nog meer liedjes, liet zijn baard staan, bracht een nieuwe elpee uit, liet zijn haar groeien, ging op tournee naar Euopa, knipte zijn haar weer kort, schoor zijn baard weer af, maar een mooier liedje dan While You Were Sleeping, heeft hij nooit meer gemaakt.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.