De Europese canon (31-35)

Het alweer achtste blogje in de reeks over de Europese canon is gewijd aan de eerste helft negentiende eeuw: de contouren van onze eigen cultuur en eigen tijd worden zichtbaar. De meter Periode: 1795 Alternatieven: Allgemeines Landrecht, Meridiaan van Parijs [caption id="attachment_350679" align="aligncenter" width="300"] Het SI-stelsel in één oogopslag, via Wikimedia.[/caption] Ik eindigde mijn voorvorige blogje met de Verlichting en mijn vorige blogje met de revoluties die Frankrijk en de rest van Europa ondersteboven kantelden. In de decennia rond 1800 werden allerlei verlichte denkbeelden geïntroduceerd. In Pruisen werd bijvoorbeeld het recht gesystematiseerd – het Allgemeines Landrecht, later gevolgd door soortgelijke codificaties elders in Europa. Er waren allerlei van dit soort rationalisaties. Op voorstel van De Condorcet (die van het Esquisse waarover ik vaker heb geblogd) introduceerde de Académie des sciences bijvoorbeeld ons decimale stelsel van afstandsmaten, variërend van de millimeter tot en met de kilometer. De liter (een kubieke decimeter) en de kilogram (de massa van een kubieke decimeter water) zijn daarvan afgeleid. De basis van dit stelsel om de wereld te beschrijven was de meter, het “tienmiljoenste deel van de helft van de lengte van een meridiaan”. Die vervolgens moest worden opgemeten. Dat was de aanleiding voor het vastleggen van de Meridiaan van Parijs. Niet elke poging tot rationalisering is gelukt. De dag van tien uren van elk honderd minuten van honderd seconden is ons genadiglijk bespaard gebleven, maar het internationale SI-stelsel maakt communicatie een stuk eenvoudiger. Congres van Wenen Periode: 1814-1815 [caption id="attachment_350680" align="aligncenter" width="428"] Het Congres van Wenen; let op het portret van de Habsburgse keizer Frans I aan de muur en het schilderij van Maria Theresia achter de open deur, via Wikimedia.[/caption] De Coalitieoorlogen zagen eerst een uitbreiding en later, na Napoleons mislukte veldtocht naar Rusland, een instorting van de Franse macht. Vanaf het najaar van 1814 vergaderden diplomaten in Wenen over de toekomst van het Europese continent. Na een maand of negen was men het eens over een nieuwe landkaart, die het machtsevenwicht moest garanderen. Ook kregen oude dynastieën, zoals de Oranjes in Nederland, hun gebieden terug, en werden enkele grenzen opnieuw getrokken. Oostenrijk verloor bijvoorbeeld de Zuidelijke Nederlanden aan het nieuwe koninkrijk Nederland, maar kreeg als compensatie gebieden in noordelijk Italië. Dat Nederlandse koninkrijk diende overigens, net als Piëmont, als waakhond tegen een al te sterk Frankrijk. Misschien was dit wel het finest hour van de Habsburgers: eerst vernederd door de Franse revolutionairen en vervolgens totaal verslagen door de Franse revolutionaire legers, stonden ze aan de onderhandelingstafel als een Europese supermacht. Filhellenisme Periode: 1821 [caption id="attachment_350681" align="aligncenter" width="452"] Kelheim, Befreiungshalle[/caption] De Verlichters en de Europese revolutionairen hadden zich sterk geïdentificeerd met het Romeinse Rijk; van de weersomstuit kozen hun tegenstanders voor Griekenland. Het is geen toeval dat de Pruisen, nadat ze Hollandse patriotten hadden verslagen, een Brandenburger Tor bouwden die een kopie is van de Atheense propylaien. Evenzo diende de Befreiungshalle in Kelheim om de overwinning op de “Romein” Napoleon te vieren. Al sinds de Renaissance meende West-Europa een Romeins verleden te hebben, nu mat het zich steeds vaker een Grieks verleden aan waarop de Europese beschaving zou zijn teruggegaan. De christenen in oostelijk Europa, voor wie Constantinopel altijd de zetel van de voornaamste patriarch was geweest, zullen er niet van hebben opgekeken. Instellingen als de Pruisische gymnasia en de Franse lycea institutionaliseerden de filhelleense visie, die ze niet meer aan de wetenschappelijke inzichten aanpasten toen rond 1850 het spijkerschrift werd ontcijferd en de oosterse bijdragen duidelijk werden. Liberalisme Periode: eerste helft van de negentiende eeuw Alternatief: Constitutionalisme [caption id="attachment_350682" align="aligncenter" width="241"] John Stuart Mill, via Wikimedia.[/caption] Het liberalisme, met zijn nadruk op vrijheid, bouwde voort op de ideeën van de Verlichting, de revoluties en het filhellenisme. De bedoelde vrijheid kon economisch zijn of politiek, en kreeg vaak de vorm van een constitutie waarin de burgerlijke vrijheden werden vastgelegd: de onaantastbaarheid van het lichaam, de vrijheid van drukpers, het huisrecht, de vrijheid van vereniging, het briefgeheim, de vrijheid van godsdienst, de vrijheid van vergadering en betoging. De vrijheid van meningsuiting waarover momenteel zo veel is te doen, is vastgelegd in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (2000). Omdat het liberalisme zo’n brede beweging is, is het moeilijk te dateren, maar ik zou 1817 willen noemen, het jaar van David Ricardo’s Principles of Political Economy and Taxation, of anders 1840, toen John Stuart Mill zijn “Essays on Government” publiceerde. De liberale beweging, die zich eerst keerde tegen het conservatisme, deelt het vooruitgangsoptimisme met de socialisten, hoewel in de loop van de twintigste eeuw veel liberalen juist wat conservatiever zijn geworden. Socialisme Periode: negentiende eeuw [caption id="attachment_350683" align="aligncenter" width="355"] De Internationale (1864), via Wikimedia.[/caption] Ook voor het socialisme geldt dat het een brede beweging is. Ik wilde in de vorige volzin na het woord socialisme een korte definitie inlassen, zoals “de gedachte dat de voornaamste goederen en productiemiddelen moeten worden beheerd door het collectief”, maar eigenlijk gaat het daar al verkeerd. Een andere manier om socialisme te typeren zou kunnen zijn dat ik het verschil met liberalisme benoem: waar het een de motor achter de vooruitgang zoekt in competitie tussen individuen, zoeken marxistische socialisten het in de fricties tussen de economische klassen (de “klassenstrijd”). Menig socialist heeft het over gelijke kansen. Sommige socialisten pleiten voor revolutie, andere zijn daar tegen. Feit is dat in de loop van de late negentiende eeuw en in de twintigste eeuw allerlei socialistische ideeën zijn ingevoerd, zoals de achturige werkdag, volksverzekeringen en algemeen kiesrecht. Feit is ook dat de Sovjet-Unie zich in de twintigste eeuw beriep op socialistisch gedachtengoed – en afhankelijk van je definitie is dat terecht of onterecht. Dateren kan ik het socialisme niet, maar in 1816 verscheen L’Industrie van Claude Henri de Saint-Simon, in 1848 publiceerde Karl Marx het Communistisch Manifest en in 1864 was de eerste Internationale. Dit achtste deel uit de serie over de Europese canon verscheen eerder bij Mainzer Beobachter.

Door: Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

Closing Time | Morte di un Burattino

In 1979 bracht de Italiaanse componist Pino Calvi een album met filmmuziek uit. Daarop is onder andere dit nummer te vinden over de dood van een marionet. Het klinkt als een spaghettiwestern, maar voor hetzelfde geld is het gebruikt in een animatie over Pinokkio.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Avondopname van 'To Breathe' over de Oud Singel © Kimsooja (2019) © foto Wilma Lankhorst.

Kunst op Zondag maakt kunstronde door Leiden

VERSLAG - Zoek je nog een bestemming voor een keuzedag met de trein? Dan is Leiden misschien een idee. In verschillende musea zijn daar de komende tijd interessante tentoonstellingen te ontdekken. Van de kunst in Afrika tot een roerige tijd in Japan. Van de geschiedenis van Suriname met Anton de Kom, tot archeologische parels en hedendaagse kunst uit Korea.

Leiden_Kimsooja enkele impressie © foto Wilma_Lankhorst.

Kimsooja enkele impressie uit Thread Roots © foto Wilma Lankhorst.

Kimsooja in De Lakenhal

Museum De Lakenhal heeft de primeur met de Koreaanse kunstenaar Kimsooja (1957). Haar eerste solo-museale-tentoonstelling in ons land heet ‘Thread Roots’ (draadwortels). Het werk is in zes zalen te zien. Iedere bezoeker krijgt een klein boekje met een plattegrond met daarop de rode draad als wegwijzer. Op de begane grond van het museum zijn twee zalen exclusief ingericht met variaties van draadwortels. In de eerste zaal hangen twee grote videoschermen waarop je korte filmfragmenten van Kimsooja’s ontmoetingen ziet. In Thread Roots onderzoekt Kimsooja haar culturele geschiedenis binnen haar ontwikkeling als kunstenaar. Daarbij legt ze ook een directe relatie naar de collectie van de Lakenhal.

Je kunt de ‘draadwortels’ Thread Roots van Kimsooja nog tot en met 21 juli ontwarren in Museum De Lakenhal in Leiden. Kijk hier voor de details.  Museum De Lakenhal is gratis te bezoeken met de Museumkaart.

Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (26-30)

In de aanloop naar de verkiezingen van 6 juni voor het Europees Parlement, ontvouwt Jona Lendering in elf deeltjes de Europese historische canon. Vandaag deel zeven over het tijdperk van de revoluties, zeg maar de achttiende eeuw.

Het museum

Periode: 1734

De Capitolijnse Musea in Rome gelden als het oudste museum ter wereld, al waren er natuurlijk altijd rijke mensen met mooie verzamelingen, die ze graag aan anderen toonden. De collectie op het Capitool, waar het Romeinse stadhuis staat, gaat terug tot 1471, toen paus Sixtus IV een paar bronzen beelden schonk aan de stad. Daar kwam sindsdien een enorme collectie standbeelden en inscripties bij.

De Capitolijnse Musea

Wat in 1734 nieuw was, was dat de stad het museum open stelde voor het publiek. Kunst was niet langer iets van de eigenaren, maar werd het gemeenschappelijk bezit van de mensheid. Het museum bestond ooit uit één vleugel naast het raadhuis, daar kwam al snel een tweede vleugel bij; in de twintigste eeuw annexeerde het museum een aangrenzend paleis en de laatste uitbreiding is een ondergrondse corridor onder het stadhuis. Het beroemdste stuk op het Capitool is de middeleeuwse wolvin.

Agrarische Revolutie

Periode: c.1735

De agronoom Jethro Tull, via Wikimedia.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: The Left (cc)

Linkse Europarlementariër brandt vingers aan Russische spion

NIEUWS - Het radicaal-linkse europarlementslid Clare Daly bevindt zich in heet water. The Sunday Times onthulde afgelopen zondag dat zij een Litouwse spion voor Rusland enkele jaren terug in contact had gebracht met een pleger van de bloedige aanslag in Omagh (Noord-Ierland, 1998). De europarlementariër voor Independents 4 Change zegt zich te beraden op juridische stappen.

Algirdas Paleckis

Daly en haar partijgenoot Mick Wallace voeren al enige tijd campagne voor de vrijlating van de spion in kwestie, Algirdas Paleckis, die zij als een politieke gevangene beschouwen. De Litouwse diplomaat en aanvoerder van de linkse politieke beweging Dageraad van Gerechtigheid werd in juli 2021 door een Litouwse rechtbank veroordeeld wegens spionage voor Rusland. Het hooggerechtshof hield de veroordeling vorig jaar stand: Paleckis kreeg een gevangenisstraf opgelegd van 5½ jaar.

Daly en Wallace noemen de spionage-aantijgingen een wassen neus. Volgens hen wordt Paleckis politiek vervolgd vanwege zijn NAVO-kritische houding en kritiek op Russofobie; Paleckis komt zelf uit een communistische familie van voorname Sovjet-diplomaten. “De zaak is een voorbeeld — samen met die van Julian Assange — van hoe spionagewetgeving in Europa en daarbuiten wordt misbruikt om tegenspraak te smoren, en hoe de ruimte om de orthodoxie van Europa’s buitenlandbeleid uit te dagen steeds verder slinkt,” aldus Daly.

Foto: Flickr CC BY 2.0 DEED European Parliament - A smile hidden behind the European flag

De Europese canon (21-25)

Dit is het zesde blogje in de reeks over de Europese historische canon. We zijn aanbeland in de zeventiende eeuw.

Vrede van Westfalen

Periode: 1648

Alternatief: Vrede van Utrecht

Het verdrag dat de Tachtigjarige Oorlog beëindigde (“Yo, el Rey”; Nationaal Archief, Den Haag)

Europa is nooit een religieuze eenheid geweest, en er zijn regelmatig conflicten geweest waarbij godsdienst een rol speelde. Maar nooit was het zo erg als in de eeuw na de Reformatie, een tijd die we weleens aanduiden als die van de godsdienstoorlogen. De Tachtigjarige Oorlog en de Dertigjarige Oorlog gingen echter niet alleen over religie. In dat laatste conflict intervenieerde bijvoorbeeld het katholieke Frankrijk aan de protestantse zijde. (Al eerder had de koning van Frankrijk, die zich omsingeld voelde door de Habsburgers, zich verbonden met het Ottomaanse Rijk.) De Tachtigjarige en de Dertigjarige Oorlog werden beëindigd met de Vrede van Westfalen in 1648.

De onderhandelaars deden hun best een machtsevenwicht te garanderen, waarvan ze meenden dat het de kans op toekomstige oorlog verkleinde. Het principe staat niet vermeld in de officiële verklaringen. Dat was wel het geval toen in 1713 de Vrede van Utrecht de Spaanse Successieoorlog ten einde bracht.

Portret Van Boxhorn, CC BY-SA 2.5 via Wikiemedia.

Modern nationalisme

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Closing Time | Ghost

Een tijdje terug had ik hier bluesrockzangeres Hannah Wicklund al onder de aandacht gebracht. Die brengt met haar vaste band The Stepping Stones ouderwets stevige gitaarrock.

Volgende week vrijdag staat ze in Keulen op de planken, mocht u haar binnenkort eens live willen zien spelen.

Foto: Kancelaria Premiera (cc)

PiS in de slachtofferrol

De Europese Commissie heeft de artikel 7 procedure tegen Polen ingetrokken. Het land loopt niet langer het gevaar op schorsing van het EU-lidmaatschap en intrekking van zijn rechten. Nu is dat gevaar nooit echt dichtbij geweest. Schorsing vereist instemming van alle lidstaten en Hongarije, waar eenzelfde procedure loopt, zou er nooit mee hebben ingestemd. Maar eind vorig jaar is er een nieuwe regering gekomen in Polen onder leiding van Donald Tusk. En die heeft hard gewerkt aan herstel van de rechtsstaat in Polen. In februari presenteerde de Poolse minister van Justitie Adam Bodnar de Commissie en de Raad een actieplan bestaande uit negen wetten om de veranderingen van de PiS-regering ongedaan te maken en de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te garanderen. Dat was voldoende voor de Commissie om de artikel 7 procedure in te trekken. Maar PiS lijkt allerminst uitgerangeerd, niet in Polen en ook niet in Europa.

In Polen is de regering-Tusk voor veel belangrijke besluiten nog wel afhankelijk van president Duda die trouw blijft aan het oude regime. Begin dit jaar botsten premier en president over het lot van twee van corruptie beschuldigde politici van PiS, Mariusz Kamiński en Maciej Wąsik. Zij zijn door een rechtbank in Warschau veroordeeld tot twee jaar celstraf om ambtsmisbruik. Duda had de twee in 2015 al gratie verleend, maar het Hooggerechtshof verklaarde dit in december vorig jaar onwettig. Tusk beschuldigde Duda er van de twee in bescherming te nemen door ze onderdak te bieden in het presidentiële paleis. Ze werden uiteindelijk toch gearresteerd. Maar Duda verleende hen voor de tweede maal gratie. PiS noemt hen ‘politieke gevangenen’ en zette beiden op de kandidatenlijst voor de komende Europese verkiezingen. De partij hoopt op winst met deze kandidaten die zich profileren als ‘politieke slachtoffers’ van een wraaklustige Tusk. Volgens de laatste peilingen gaan het Burgerforum van Tusk en PiS gelijk op met elk 32% van de stemmen.

Closing Time | Breath Control

Alan Wilder was jarenlang toetsenist bij New Wave band Depeche Mode. In 1995 verliet hij de groep om zich geheel aan zijn muziekproject Recoil te wijden.

Op het album Liquid werkt hij onder meer samen met spoken word-artieste Nichole Blackman. Dat levert duistere, sensuele en ritmisch meeslepende nummers op.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Vorige Volgende