Hulspas weet het | Een vis in je hoofd

Stress! Het is weer terug! U en ik dachten natuurlijk dat stress verdwenen was. Eerst opgevolgd door het fenomeen burnout en dat is, ten tijde van de kredietcrisis, in de vergetelheid geraakt. We hadden er geen tijd meer voor. Duizenden raakten hun baan kwijt, duizenden moesten in het onzekere bootje van de ZZP stappen – kut allemaal, maar klagen over stress? En nu is daar Van Big Bang tot burnout, van Wilma de Rek en Witte Hoogendijk. De stress is nooit weggeweest, zeggen de auteurs. Het is zelfs erger geworden. Door de sociale media, bijvoorbeeld. Dat is echt héél erg, als ik Hoogendijk mag geloven (in de NRC van afgelopen zaterdag): 'Vroeger moest je voor een shellshock naar het slagveld. Nu wordt dat slagveld door de techniek aan huis beziorgd.' Zelden zal een groep oorlogsslachtoffers postuum zó diep vernederd zijn. Maar het niet alleen aan de techniek, het ligt ook aan de biologie, beweren de auteurs. Ons brein heeft zich namelijk evolutionair niet aangepast. Diep in het brein is ooit iets stil blijven staan. Ik citeer weer uit de NRC van afgelopen zaterdag. Hoogendijk legt uit dat hij gepromoveerd is op een minuscuul stukje brein dat met de fight or flight respons te maken heeft. De angst-schrik-reactie dus. Dat onderzoek gaat vér terug, zo maak ik op uit de eerste zin: 'Honderden miljoenen jaren geleden bleek het bij vissen al aanwezig. Daar huist de flight or fight respons die ervoor zorgde dat de vis op scherp stonden bij een tegenstander of op de vlucht sloeg als er een roofvis naderde. Datzelfde archaïsche stress-respons systeem is ook bij mensen actief. En daar kun je behoorlijk last van hebben. We zijn oude opgelapte auto's, met een alarmsysteem dat veel te vaak en te snel afgaat. Want wij worden allang niet meer bedreigd door roofdieren. De meeste stressoren zij bovendien ingebeeld. Aan de meeste dingen waar we ons druk over maken, kunnen we niets doen. Het is goed om je te realiseren: “Ik voel stress omdat ik me zorgen maak om de atoomoorlog. Maar nu gaat er in mijn hoofd dus een vissenalarm af.”' Het is goed om u te realiseren dat dit grote kolder is. Ten eerste haalt Hoogendijk hier de flight-or-fight respons en chronische stress door elkaar. De eerste is een aciute reactie op een acuut opdoemende dreiging. Stress is een gevoel van onlust veroorzaakt door onaangename cognitieve processen. Dat kan zijn: honger, pijn, angst voor baanverlies, gejaagd zijn, angst voor ziekte – angst voor de atoomoorlog als je wilt. En wellicht kun je een deel van die processen 'ingebeeld' noemen, al is dat begrip natuurlijk nutteloos want ook al vindt de dokter je stress flauwekul, ze is nog steeds even reëel. Die chronische stressoren zijn heel iets anders dan plots in de zintuiglijke wereld opdoemende gevaren (die om een fysieke flight or fight reactie vragen). De afwikkeling daarvan verloopt via heel andere neurologische wegen. Hoogendijk weet vast veel van het flight-or-fight systeem, maar echt relevant lijkt me dat niet. En dan die merkwaardige stelligheid over dat stukje brein. Het zou archaïsch zijn, want het reageert te snel. En dat komt omdat we ooit een voorouder hadden die een vis was. Waarom een vis? Had hij geen andere verre voorouder de schuld kunnen geven? Hoe weet Hoogendijk dat dat stukje brein bij vissen veel vaker alarm sloeg dan bij alle andere voorlopers van wat de mens zou worden? Bij welke vis heeft hij dat honderden miljoenen jaren geleden geconstateerd? En wat gebeurde er daarna? kan hij uitleggen hoe het komt dat dat stukje brein in de loop van honderden miljoenen jaren, van soort naar soort, nooit tot rust is gekomen? Zat er nou écht geen enkele relaxte missing link tussen? In die honderden miljoenen jaren is het brein op alle mogelijke manieren geëvolueerd. Onherkenbaar veranderd. Het heeft allerlei vaardigheden ontwikkeld en verloren. Want ook in het opruimen van nutteloze onderdelen is de evolutie sterk. Stress is lastig en schadelijk. Me dunkt dat de evolutie, als het de kans kreeg, korte metten maakt met een niet-functionerend 'vissig' alarmsysteem. Maar nee, Hoogendijk weet het zeker. Het komt door de vis. Nu zult u de hier zo onheus bejegende hoogleraar wellicht willen verdedigen met de opmerking dat ál onze evolutionaire voorlopers wél behoefte hadden aan dat overgevoelig alarmsysteem – maar wij niet want we hebben geen natuurlijke vijanden. Maar dan keer ik ten eerste even terug naar mijn eerste opmerking. Stress is geen gevolg van het plotseling opdoemen van een tijger of een slag. Stres ontstaat zoals gezegd door chronische onaangename cognitieve toestanden. Voor opdoemende vijanden hebben we een ander neuraal systeem. En wat die natuurlijke vijanden betreft, die zijn we al enkele tienduizenden jaren de baas. In die tienduizenden jaren zijn de cognitieve systemen van het geslacht Homo flink veranderd. Grote fysieke veranderingen, maar zeker ook sociale én (dus) ook cognitieve. Ten gevolge van ordinaire natuurlijke selectie. Een natuurlijke selectie die ook met gemak een einde had kunnen maken aan een overspannen, schadelijk systeempje. Maar als we Hoogendijk mogen geloven heeft de evolutie ook de afgelopen tienduizenden jaren een stukje vis over het hoofd gezien. Ach, ik moet niet zo moeilijk doen. Het is een metafoor natuurlijk. Een therapeutisch sprookje om duidelijk te maken dat het niet jóuw schuld is als je last hebt van stress. Je faalt niet. Je wilt je graag aanpassen aan de moderne jachtige tijd, maar je brein, dat is zo ver nog niet. Geef de evolutie maar de schuld.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Koop Europa uit de crisis

, door

Om een nieuwe economische crisis af te wenden, moet er een Griekse schuldenkwijtschelding komen. Het is wachten op de held onder de politici die dit tot een verkiezingsitem durft te maken.

De crisis die steeds terugkeert

Het gaat niet goed met Griekenland. OK, dit is nauwelijks nieuws te noemen. Maar dat wordt het toch telkens vanzelf weer: nieuws. Eens in de zoveel tijd moet Griekenland namelijk schulden aflossen, en dan speelt de Griekse crisis weer op. De laatste ronde was anderhalf jaar terug, en over een half jaar komt de volgende ronde. Dan weet u nu alvast wat er over een half jaar in de kranten komt te staan.

De reden dat dit steeds terug komt? De EU heeft haar lidstaat Griekenland zwaar aan de leiband gelegd, en dwingt het land haar eigen economie steeds verder kapot te bezuinigen. Bijna alle economen ter wereld, en zelfs het ‘neoliberale’ instituut het IMF, adviseren de eurolanden ondertussen met klem om Griekenland een deel van de schuld kwijt te schelden. Dan is het land minder kwijt aan aflossingen, en kan het weer investeren in de economie. Daar zouden uiteindelijk alle eurolanden van profiteren. Niemand heeft namelijk iets aan een schuldenaar die niet kan betalen.

Foto: Verloren Oudheid

Het Gilgamesh Epos – Deel 1 | De historische Gilgamesh

, door

COLUMN - Lang geleden leefde eens een koning met de naam Gilgamesh. Gilgamesh was in alle opzichten een uitzonderlijk man. Door zijn koninklijke en goddelijke afkomst was hij volmaakt van gestalte en begiftigd met bovenmenselijke krachten. Hij duldde geen koning of god boven zich en deed altijd wat hemzelf goeddunkte. Ondanks zijn hoge afkomst en zijn uitzonderlijke krachten was Gilgamesh echter sterfelijk. Daarnaast was hij op moreel gebied allerminst perfect. Hij had vaak moeite zijn emoties in bedwang te houden en met zijn ondoordachte gedrag tergde hij regelmatig de goden. Daarom besloten de goden hem te confronteren met zijn eigen sterfelijkheid…

Het Gilgamesh Epos

Standbeeld van Gilgamesh uit het paleis van Sargon II te Dur Sharrukin.
Louvre, Parijs.

Dit zou de achterflaptekst kunnen zijn van het Gilgamesh Epos, een van de vroegste meesterwerken uit de literatuurgeschiedenis. Dit standaardwerk werd omstreeks 1100 v. Chr. geschreven door de Babylonische priester Sîn-lēqi-unninni en heeft de mondelinge verteltraditie rondom Gilgamesh sterk beïnvloed. Het Gilgamesh Epos zou zelfs in de Ilias en de Odyssee zijn sporen hebben nagelaten. Sîn-lēqi-unninni putte zelf echter ook al uit een eeuwenoude verteltraditie. De historische Gilgamesh zou rond 2600 v. Chr. hebben geleefd, maar in de 1500 jaar die op zijn leven volgden bleef hij de hoofdrol spelen in vele legendes. Zo is de verteltraditie rondom zijn persoon in de loop der eeuwen gegroeid. Terwijl wereldrijken opkwamen en ondergingen en nieuwe volken zich in Mesopotamië vestigden verder nieuwe verhalen toegevoegd aan de verhalencyclus.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: M. Jeremy Goldman (cc)

Wat willen partijen doen aan ongelijkheid? Deel 2: inkomen

, door

Het thema ongelijkheid kon in de afgelopen jaren op veel belangstelling rekenen. In aanloop naar de verkiezingen kijk ik wat partijen beloven te doen aan het verminderen van ongelijkheid. Deel 2: inkomen.

In deel 2 van de serie kijk ik naar inkomensongelijkheid (zie deel 1 voor verantwoording). De bruto-inkomensongelijkheid is in de afgelopen decennia ‘drastisch toegenomen’, concludeert de WRR in 2014: ‘de laagste inkomens blijven over de 35 jaar grosso modo onveranderd, de hoogste inkomens stijgen met meer dan 60 procent.’ Vanwege herverdeling via belastingen en toeslagen blijft de inkomensongelijkheid in Nederland relatief laag. Leidse economen berekende dat tussen 1990 en 2000 ‘de ongelijkheid van primaire inkomens [is] toegenomen, maar die stijging is nagenoeg volledig afgevlakt door sociale uitkeringen en directe belastingen’. De WRR stelt echter dat de herverdelende werking van belastingen en premies is afgenomen, waardoor dus ook de netto-ongelijkheid toeneemt. De Leidse economen spreken echter tegen dat de rijken steeds rijker worden.

Genoeg ongelijkheid?

Over inkomensongelijkheid kun je dus twisten, maar we kunnen ook de vraag stellen of – ongeacht een toename en los van hoe het in andere landen is – Nederlanders nu van mening dat zijn de inkomensongelijkheid te groot is. Als veel mensen de huidige mate en vormen van ongelijkheid problematisch of onrechtvaardig vinden, dan is dat immers ook een reden er iets aan te doen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Waan van de dag

SG-café vrijdag 10-02-2017

, door

Dit is het Sargasso-café van vrijdag 10-02-2017. Hier kan onder het genot van een virtueel drankje, nootje en/of kaasplankje alles besproken worden wat elders off topic is.

Waan van de dag

Nederlanders zijn tegen belastingontwijking, maar…

, door

Nederlanders zijn in meerderheid tegen belastingontwijking, blijkt uit een onderzoek van Motivaction. Maar of dit gaat doorklinken in het stemgedrag is hoogst onzeker. Uit het persbericht van ActionAid:

Bijna tweederde laat een strenge aanpak van brievenbusfirma’s zeker of misschien meewegen op 15 maart in het stemhokje. Tegelijkertijd wist eind december maar de helft van de ondervraagden welke politieke partijen brievenbuspraktijken willen aanpakken. De 44% van de mensen die dat denken te weten, noemde de SP (9%), PvdA (6%), GroenLinks (5%), VVD (4%), SGP (2%), CDA (2%) PvdD (1%), CU(1%), 50+(1%) en de PVV (12%). Het is opmerkelijk dat die laatste partij zonder standpunt op belastingontwijking, toch de hoogste score krijgt. Onderzoeksbureau Motivaction maakt de kanttekening dat mensen hun eigen standpunten toeschrijven aan ‘hun’ partij en de PVV gaat op dit moment nu eenmaal in alle peilingen op kop.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Vorige Volgende