COLUMN - Los van alle ellende – voor zover dat kan, tenminste, want de beelden van het vliegveld bij Kabul zijn haast niet om aan te zien: mensen met doodsangst in hun ogen, ouders die in paniek hun kindje doorgeven, in de hoop dat een ander het mee zal nemen, weg het land uit – los van al die ellende dringt een vraag zich op. Wat is in ’s hemelsnaam het nut van oorlog?
Kun je, zoals de Verenigde Staten al sinds de Vietnamoorlog in de jaren ’60 volhouden, inderdaad ‘the hearts and minds’ van de bevolking veroveren nadat je een land eerst bent binnengevallen, en het vervolgens aan gort hebt gebombardeerd? Vietnam, Irak, Afghanistan – overal speelt die vraag.
Kun je als buitenlandse macht ooit nog op goede voet met de bevolking komen te staan, wanneer je die eerst als collateral damage hebt behandeld? Wanneer je met drones argeloze bruiloftsgasten hebt opgeblazen, en de kinderen van een land collectief hebt verweesd? Wanneer je, zoals Nederland in Srebrenica overkwam, in de positie raakt dat je onderdeel wordt van een burgeroorlog en je jezelf machteloos laat gebruiken door de overheersende partij?
Maken zulke oorlogen de taak van de internationale blauwhelmen – die hoofdzakelijk afstand tussen de strijdende partijen pogen te scheppen – niet duizendmaal moeilijker dan die al is?
Steeds meer ga ik geloven dat het enige dat je kunt doen voor een land dat in burgeroorlog verkeert, niet bestaat uit dat land invallen, maar uit lokale initiatieven versterken en waar je maar kunt de nood lenigen. Pleisters plakken, voedsel en schoon water verstrekken, schooltjes oprichten, de lokale pers helpen, ziekenhuizen bouwen, dorpsraden consulteren. En wanneer die schooltjes en ziekenhuizen worden gebombardeerd, met koppig optimisme weer van voor af aan beginnen.
Het werk van Artsen Zonder Grenzen, het Rode Kruis, Reporters Sans Frontières is moeilijk, maar zaait minder wantrouwen en biedt uiteindelijk meer perspectief. Je bouwt geen democratie met legers; die metsel je met geduld, vertrouwen, overtuiging, standvastigheid en betrouwbaar zijn. Tegen dictatoriale regimes en terroristische groeperingen bestaat geen quick fix – alleen stug volhouden, in samenwerking met de bevolking.
Niet dat je internationaal met lege handen hoeft te staan. Ook sancties kunnen werken, net als fondsen intrekken, beslag leggen op de rekeningen van oorlogsfinanciers en regimes uitsluiten van internationale gremia. Maar daar win je weinig mee – je voorkomt hooguit erger. De lokale democratie versterken is het enige dat werkelijk perspectief biedt.
Maar dat betekent ook dat je strenger moet zijn tegen regismes die nu nog overwegend als ‘friendly’ worden beschouwd. Van Jair Bolsonaro en Vladimir Poetin tot Recep Tayyip Erdoğan en Viktor Orbán – wees strenger tegen hen, al was het maar omdat het weinig helpt om daar toe te staan wat je elders verwerpelijk zegt te vinden.
Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.
Reacties (16)
Het punt is dat er in oorlogen vaak geen acties zijn zonder problemen. Je kan wel zeggen dat je nooit meer militair intervenieert, maar andere actoren doen dat wel en je zult nog steeds iets moeten met de gevolgen daarvan. In sommige situaties zal een militaire interventie nog steeds de lesser evil zijn.
Laten we dat erkennen, en niet doen alsof je met alleen humanitaire hulp of sancties er ook komt. De zachte aanpak betekent namelijk niet persé minder ellende voor de lokale bevolking. Wel is het zo dat ‘wij’ daar dan niet meer rechtstreeks verantwoordelijk voor zijn.
Karin erkent dit punt impliciet ook, want ze roept op om strenger te zijn tegen regimes als dat van Putin, Erdogan en Orban. Zeker bij Putin is al sprake van stevige sancties en verzuurde verhoudingen, ik ben wel benieuwd hoe ‘strenger’ er in dit geval volgens Karin uitziet. Het is niet zo dat sancties geen negatieve gevolgen hebben.
De sancties tegen Poetin zijn helemaal niet streng. We kopen gewoon gas uit Rusland, en er wordt nog een pijpleiding gelegd (nordstream 2) zodat Poetin nog minder afhankelijk wordt van Polen of Oekraïne.
Oja, en Nederland onderhandelt over nieuwe contracten. MH-17 is blijkbaar niet ons probleem.
Mag ik hier uit concluderen dat jij er voorstander bent de handelsrelatie met Rusland totaal te verbreken?
En wat zou daar het effect van zijn denk je?
Het sanctiepakket tegen Rusland is wel degelijk vrij stevig, wat niet wil zeggen dat het maximale is bereikt. We kunnen nog verder gaan, maar wij zijn niet de enigen die bepalen of er een militair conflict ontstaat.
Overigens ben ik voor een stevige lijn richting Putins Rusland, laat dat duidelijk zijn.
Vergeet de aardolie niet. Al jarenlang komt 30 a 40% van de aardolie, die we in Nederland gebruiken uit Rusland.
Poetin is gewoon onderdeel van de wereld-elite. Hij vergadert niet mee in Davos, maar speelt alle spelletjes mee: ook in Rusland zijn de pensioenen op klassiek neoliberale wijze hervormd en groeit de kloof tussen arm en superrijk.
Wijs dan een één oorlog aan die vrede heeft gebracht.
Het einde van WO II ging naadloos over in jarenlange Koude Oorlog (inclusief gewapende conflicten her en der over de wereld). En de beëindiging van menig andere oorlog betekende onderdrukking van allerlei bevolkingsgroepen (soms gepaard met genocide-achtige ontwikkelingen).
Dus dat de Amerikanen ingrepen in de tweede wereldoorlog heeft geleid tot de koude oorlog? Jij bent niet wijs.
Bosnië is een goed voorbeeld. Militair ingrijpen heeft geleid tot het Dayton vredesakkoord. Zonder dat ingrijpen was Srebrenica niet de laatste genocide in dat conflict.
Ik zou hem willen omdraaien: wijs jij maar een oorlog aan waar niet ingrijpen heeft geleid tot vrede. We gaan nu weg uit Afghanistan, leid dat tot vrede? We hebben niet ingegrepen in Syrië, is daar vrede? We interveniëren niet meer militair in Libië, is daar vrede? We doen niets met Ethiopië, vrede?
Ja, je zou kunnen zeggen dat de internationale gemeenschap een succes boekte toen men de drie strijdende partijen dwong een overeenkomst tot een staak-het-vuren te ondertekenen. Het Dayton Akkoord resulteerde, volgens deze auteur, wel tot onrust elders in de regio: Kosovo (4 jaar na Dayton)
Maar in Bosnië Herzegovina is er nu ruim 25 jaar vrede…
De kogels vliegen niet meer om de oren, maar is er ook vrede? Dat is nog maar de vraag. Het antwoord?
Nee, nada, nietes, nope, helaas….
Ja dus, want de kogels vliegen je niet meer om de oren en Bosnië is momenteel een veilig land.
Dat er nog steeds stevige spanningen bestaan tussen de verschillende groepen, en dat er nog steeds flinke problemen zijn in Bosnië is zonder meer waar. Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst. Maar 25 jaar vrede is niet niks, we hoeven dat niet weg te redeneren.
De directe link die gelegd wordt tussen Dayton en Kosovo vind ik persoonlijk niet heel overtuigend, de voedingsbodem van dat conflict was er al.
De landen in v.m. Joegoslavie lijken veel op Afghanistan. De landsgrenzen lopen niet gelijk met de etnische verspreiding van de volken. Ook zijn er nog normenstelsels waarbij de bescherming van de familie, de stam, de natie en de eer voorop staan. Let op de volgorde. Bij dat eergevoel zit wraak en vergelding ingebakken en en zorgt er voor dat conflicten bij voorkeur met geweld geworden beslecht. In die gewelddadige traditie blijft niets onvergeten en weinig schulden worden onbetaald gelaten.
In de traditionele levensstijl van het Pashtun-volk in Afghanistan , de Pashtunwali , beperkt zelfs geen enkele tijdslimiet de periode waarin wraak kan worden genomen. Er staat altijd wel ergens een rekening open.
Etnisch essentialisme als verklaringsmodel is meestal niet heel nuttig, weten we inmiddels. Het vertrekpunt dat mensen in de kern vergelijkbaar zijn en dat het de context is die tot andere uitkomsten kan leiden is een veel beter uitgangspunt.
De opvatting dat het pas oorlog is als er wordt geschoten is levensgevaarlijk, zo is in de geschiedenis herhaaldelijk bewezen.
Dat het vrede is als het schieten ophoudt is een mooie gedachte, maar een staakt-het-vuren is niet meer dan een begin van een vredesproces. Als er 23 jaar na het Goedevrijdagakkoord nog steeds stenen en benzinebommen naar elkaar worden gegooid, is het dan vrede?
Sancties treffen uiteindelijk alleen de lokale bevolking. Kijk naar Iran dat ongekend strenge sancties kent waar de bevolking zwaar onder lijdt terwijl de Ayatollah’s in grote luxe leven. Dat de gewone bevolking crepeert en soms zeer uitzonderlijk in opstand – https://www.parool.nl/wereld/iraans-regime-worstelt-met-de-opstand-der-dorstigen~ba8434d8/ – komt (door iets anders dat dan weer niets met de sancties te maken heeft gek genoeg) interesseert ze helemaal niets. Grappig voorval van een sanctie: In 2019 ben ik op en neer naar Kazachstan gereden op de motor en toen ik op de terug over De Krim reed kwam ik met nog iets van €3.000,- cash op mijn borst (die motorreis was zo belachelijk goedkoop, 4-sterren Hotel €15 tot €25,- en 1 liter benzine Kazachstan €0,22) toch in de problemen. Door de sancties tegen Rusland kon ik geen geld opnemen met mijn bankpas/creditcard en er was in de verste verte geen fysieke bank/wisselkantoor te bekennen en ik moest echt tanken! Gelukkig kwam ik langs de Zwarte Zeekust een paar Russische motorrijders tegen die mij spontaan een dik pak Roebels gaven (plusminus €50,- naar onze maatstaven) zonder er iets voor terug te willen.
Overigens slaagden de VS er wel in, vrienden met de Duitsers te worden. (En met Japan)
Het hielp natuurlijk dat de Duitsers nog banger waren voor de Sovjet-Unie.
Maar het zal ook geholpen hebben dat de Bondsrepubliek geen dictatuur was.
Japan was natuurlijk ook bang voor de Sovjet-Unie en later voor China.
Het zal ook geholpen hebben dat ze loyaliteit gekocht hebben of afgeperst hebben?
“In Frankrijk en Italië werden duidelijke voorwaarden aan de hulp gesteld. In mei 1947 werden de communisten, onder druk, uit de Franse regering gezet. Een maand later kreeg ook de Italiaanse regering een duidelijk anticommunistisch gezicht. Voor Nederland dreigde de Marshallhulp twee keer voortijdig te eindigen. In 1949 dreigden de Verenigde Staten met het intrekken van de Marshallhulp naar aanleiding van de politionele acties in Nederlands-Indië. Toen de Verenigde Staten in 1950 de Koreaanse Oorlog tegen het communisme begonnen, vroegen ze aan Nederland troepen te sturen. Toen Nederland dit weigerde, dreigde de VS opnieuw de Marshallhulp op te zeggen” .
https://nl.wikipedia.org/wiki/Marshallplan
Het verhaal maakt hier een draai die ik niet kan volgen:
De rust herstellen in een land dat in burgeroorlog verkeert zou volgens mij soms wel kunnen werken. Op voorwaarde dat je ervoor zorgt dat door dat ingrijpen het geweld afneemt. Dat is heel wat anders dan wat er in Afghanistan of Irak is gebeurd: proberen een land met geweld te veranderen in een democratie.
Bijkomend probleem is dan nog de illusie dat dat veilig zou kunnen, door de technologische overmacht van een land als de VS. Raketten en drones blijken steeds weer een stuk minder veilig te zijn voor de lokale bevolking dan wordt beweerd. En uiteindelijk kom je er niet met alleen maar technologie en blijken er ook mensen aan de grond nodig te zijn. Die dan ook het risico lopen om te sneuvelen. Wat weer een binnenlands politiek probleem oplevert.
Tja vrede? Ik ben niet zo van de oorlog (ik wilde ook het leger niet in maar mocht gelukkig ook niet van de KNO-arts = afgekeurd op medische gronden) en bijkomstige geweldadigheden. Ik ben echter absoluut geen volgzaam schaap en tweemaal klokkenluider geweest vanwege grote financiële fraude en zeer ernstige medische misstanden op werkplekken (ik kijk dus nooit en te nimmer zwijgend toe!) waar iedereen (= collega’s + bazen) zijn mond over hield. Verder heb ik veel over de wereld gereisd op mijn motor en ben door onvoorstelbaar veel conflictgebieden heen gereden op mijn motor. Grappige is dat alle doodgewone burgers die ik onderweg sprak altijd weer uitermate vriendelijk, behulpzaam en vrijgevig waren en dat diezelfde burgers altijd tegen mij zeiden dat ze helemaal niets begrepen van de oorlog die geweest of nog gaande was. Tja en dan kom je automatisch op machthebbers terecht, de politici, de totaal hersenloze machtswellustelingen zogezegd = de veroorzakers van steeds weer grote en lang durende oorlogen. Natuurlijk hadden diezelfde gewone burgers in de stammentijd (dus zonder centrale overheid) ook wel eens ruzie maar die werd dan altijd weer bijgelegd want ze trouwden over en weer en hadden elkaar toch altijd weer nodig. Vroegah was dus inderdaad alles betah!