Klimaat in verkiezingsprogramma’s | ChristenUnie

ANALYSE - Het CDA en SGP hebben we al gehad, dat viel tegen van deze rentmeesters van de aarde. We zijn dan ook heel benieuwd wat de ChristenUnie in haar (concept) verkiezingsprogramma roept over maatregelen om verdere opwarming van de aarde te voorkomen.

We starten bij de samenvattende inleiding van het programma. Aldaar vinden we onder “4. We versnellen naar een groene economie” het volgende:

Nederland gaat voorop lopen bij de transitie naar een schone en circulaire economie.
Klimaatverandering is een feit en heeft grote gevolgen, niet alleen voor onszelf, maar juist ook voor arme landen en gebieden. Het is een zaak van recht doen en verantwoordelijkheid nemen om daar nu voortvarend mee aan de slag te gaan. Afhankelijkheid van fossiele energie is ook niet vol te houden, bedreigt onze gezondheid en maakt onze economie kwetsbaar voor invloed van buitenlandse mogendheden. Nu verduurzamen geeft ons een voorsprong in technologische innovatie en kansen op export. De ChristenUnie wil samen met ondernemers en burgers in één generatie een volledig duurzame energievoorziening realiseren. We investeren in innovatie en een veilige delta, we maken energiebesparing aantrekkelijker en we betalen dat door vervuiling meer te belasten. Ook stellen we voor een deel van de pensioenvermogens in de energietransitie te investeren.

Dat is een hoopvol begin al zo vroeg in het programma. Duidelijke visie en ambitie. We zijn dan ook benieuwd hoe zich dat vertaalt in concrete voorstellen.

De eerste komen we tegen in hoofdstuk 3 “Belastingstelsel: eerlijk, eenvoudig, groen”:

Voor het nieuwe belastingstelsel dat de ChristenUnie voorstaat geldt dat:
…
– de belastingen op arbeid omlaag gaan en die op consumptie, vervuilend gedrag en kapitaal evenwichtiger worden.

Klinkt goed. Nog niet hard, maar toch. In de uitwerking lezen we:

Betaal de echte prijs. Producten en diensten die een relatief grote ‘ecologische voetafdruk’ hebben worden ondergebracht in het hoge BTW-tarief. Bij toepassing van het lage BTW-tarief komt de focus sowieso meer dan nu op de primaire levensbehoeften te liggen. Het grote en oneerlijke verschil in de energiebelasting tussen klein- en grootgebruikers wordt kleiner.

Twee duidelijke maatregelen. Hoewel de tweede natuurlijk de nodige ruimte laat voor de mate van bijstelling.

Vervolgens gaan we pas weer verder in hoofdstuk 10 “Economie: slim, groen en gezond” onder de kop “Innovatie en onderzoek”:

Effectief innovatiebeleid. Fiscale voordelen worden strenger getoetst op effectiviteit en vernieuwing. De ChristenUnie zet in op een innovatiebeleid dat zich veel explicieter richt op maatschappelijke uitdagingen zoals een circulaire economie, een verantwoorde voedselvoorziening en een betaalbare zorg.

Voorzichtig, maar positief. Niet heel concreet.

Vervolgens onder “Ruimte voor boeren en tuinders”:

Mens. Milieu. Markt. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) wordt de Autoriteit voor Mens, Milieu en Markt (A3M) en toetst voortaan niet alleen de prijs voor de consument, maar ook de prijs voor de boer, duurzaamheidaspecten, diversiteit en kwaliteit van voedsel.

Dat is leuk, een waakhond die nu ook duurzaamheid in de gaten moet houden. Levert niet direct wat op natuurlijk, maar wel goede stok achter de deur.

Sterke en energiezuinige glastuinbouw. Het greenportbeleid, waarin gefocust wordt op een aantal sterke glastuinbouwgebieden, wordt voortgezet. De sector wordt uitgedaagd tot verdere energiebesparing met projecten als ‘De kas als energiebron’. Emissies van gewasbeschermingsmiddelen op het oppervlaktewater worden teruggedrongen.
Speel in op klimaatverandering. We willen dat er meer werk wordt gemaakt van klimaatgericht landbouwbeleid. De landbouw draagt bij aan klimaatverandering, maar juist de Nederlandse land- en tuinbouw heeft de kennis en kunde in huis om vooral ook bij te dragen aan oplossingen.

Goed dat het bij dit onderwerp in ieder geval expliciet benoemd wordt. Maar wat zwak geformuleerd. “..uitgedaagd tot” en “meer werk gemaakt van” zijn vrijblijvende uitspraken. Geen doelen genoemd, geen stimulans geformuleerd en geen stok achter de deur.

Een Europees voedselbeleid. Het nieuwe Europese Landbouwbeleid (na 2020) transformeert naar een Europees landbouw- en voedselbeleid. Dit beleid richt zich op versterking van de Europese markt en actuele maatschappelijke vraagstukken zoals een eerlijk verdienmodel, korte ketens van grond tot mond, biodiversiteit, klimaatverandering en gezonde voeding. De overheid moet de productie en consumptie van plantaardige eiwitten in Europa en Nederland stimuleren.

Ook goed om op dit niveau klimaatverandering en bijvoorbeeld korte ketens te benoemen.

Ze besteden vervolgens ook aandacht aan tegengaan voedselverspilling. Dit plaatsen ze niet in de context van duurzaamheid, maar draagt daar natuurlijk wel toe bij. Genoemde maatregelen zijn lekker concreet.
Ze sluiten het hoofdstuk af met de visserij. Daar spreken ze wel over duurzaamheid, maar dan betreft het eigenlijk alleen de visstand. Op zich goed, maar niet specifiek voor het klimaat.

Ze gaan verder in hoofdstuk 11 “Leefomgeving: leefbaar, groen en schoon”. Daar staat veel in. Het eerste deel behandelen we dan ook bijna integraal. Te beginnen met de inleiding:

De ChristenUnie is hoopvol over de duurzame toekomst van Nederland. Een schone en circulaire economie levert veel op voor ons en voor volgende generaties: een gezondere lucht, een beter klimaat en een sterkere economie. Met onze innovatieve bedrijven en hoogwaardige kennis hebben we een uitstekende uitgangspositie om duurzame koploper in de wereld te worden. Wij willen zo snel mogelijk af van olie, gas en kolen en ruim baan voor schone energie. Energiebesparing in de industrie, gebouwde omgeving en mobiliteit wordt topprioriteit. Auto’s zonder uitstoot en energieneutrale huizen worden de norm. Materialen die de Schepping ons geeft willen wij niet verspillen, maar terugwinnen en hergebruiken. Wij kiezen voor de bescherming van waardevolle natuur en een verantwoorde omgang met ruimte en landschap in Nederland.

Dat klinkt als muziek in de oren. Wederom blij met het expliciet ook kansen zien voor een groene economie.

Het eerste onderdeel dat ze oppakken is “Klimaat, grondstoffen en energie”. De inleiding:

Alle leven is Gods waardevolle gift. Wij hebben de taak om zorgvuldig om te gaan met de Schepping. Vervuiling van de lucht en de natuur, verspilling van materialen en uitputting van hulpbronnen zijn een grote bedreiging voor de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen.
Het produceren van aardgas zorgt voor aardbevingen en is voor de Groningers een ernstige aantasting van hun veiligheid en leefbaarheid. Fossiele brandstoffen zorgen voor grote risico’s voor de Nederlandse economie en welvaart. We zijn bovendien te afhankelijk van het Midden- Oosten en Rusland. Als we nu niets doen, leggen we de enorme rekening – financieel en ecologisch – bij volgende generaties.

De rekening van klimaatverandering ligt nu al bij de allerarmsten in de wereld. Paus Franciscus roept in zijn encycliek ‘Laudato Si’ niet voor niets op tot duurzame sociale gerechtigheid. Wij willen klimaatverandering tegengaan en kwetsbare landen weerbaar maken tegen overstromingen en voedseltekorten. Het Klimaatakkoord van Parijs is daarom een belangrijke wereldwijde afspraak.

Fijn. Maar waarom is het Klimaatakkoord van Parijs alleen maar een “belangrijke afspraak”? Sta je er dan achter? Gaat het niet ver genoeg? Spreek je uit!

Verder met het stuk “Naar een duurzame en circulaire economie”:

De ChristenUnie zet in op een snelle en volledige energietransitie binnen één
generatie. Er komen wettelijke tussendoelen per 5 jaar voor CO2-reductie (55% in 2030),
schone energie (45% in 2030) en energiebesparing (40% in 2030).
Een investering in energiebesparing betaalt zich dubbel en dwars terug. Het levert milieuwinst op, afbouw van het Gronings gas, een flinke kostenbesparing voor huishoudens en bedrijven, meer comfort in woningen en een impuls voor de bouwsector. Onze warmtevoorziening moet snel onafhankelijk worden van aardgas.
Huishoudens worden zelfvoorzienend en gaan zelfopgewekte zonne-energie opslaan. Steeds goedkopere zonne-energie en windenergie zullen leiden tot het einde van het fossiele tijdperk en het sluiten van kolencentrales. De ChristenUnie wil deze ontwikkeling versnellen door CO2-uitstoot veel zwaarder te belasten en hogere milieueisen aan elektriciteitscentrales te stellen.

Onze producten eindigen nog te vaak als waardeloos afval. Het beter benutten van reststromen en het hergebruiken van producten en materialen leveren gouden kansen op voor het milieu en onze economie.

Het klimaatprobleem is een mondiaal probleem. Nederland neemt internationaal verantwoordelijkheid voor klimaatfinanciering, zodat ontwikkelingslanden gesteund worden bij hun voorbereidingen op extreme droogte of overstromingen. Klimaatverandering heeft ook gevolgen voor Nederland. Wij investeren daarom in binnenlandse klimaatadaptatie: in waterbeheer, dijken, robuuste ruimtelijke inrichting, landbouw en de directe woonomgeving.

Mooi, tussendoelen. En nog mooier, binnen 1 generatie over. Dat is iets ambitieuzer dan de 100% in 2050 die we elders vinden.
Halverwege staan er wel veel losse verwachtingen, zonder dat ze daar ook direct stappen voor geven. Maar gelukkig gaan ze voor het belasten van de CO2-uitstoot.
De rest is wat algemeen geformuleerd.

Op naar “Energiebesparing” (nummers toegevoegd voor leesbaarheid):

1. De gebouwde omgeving wordt energieneutraal. Er komt een grootschalig plan voor een warmtetransitie. De aansluitplicht voor gas vervalt bij nieuwbouwprojecten en oude gasnetten worden niet meer vervangen. Huishoudens worden geholpen bij deze omschakeling met een energiebesparingsaftrek voor isolatie, geothermie en warmtepompen.
2. ‘Nul op de meter’ bij nieuwbouw. Energieneutrale en energieleverende woningen zijn de nieuwe norm bij nieuwbouw vanaf 2018.
3. Energiebesparing bestaande woningen. Minimale energiebesparende maatregelen en duurzame toepassingen in bestaande woningen zijn vanaf 2020 verplicht bij verbouwing en verhuizing. Het energielabel wordt beter vormgegeven en gekoppeld aan de OZB en overdrachtsbelasting (in eerste instantie label C, vanaf 2025 label B).
4. Huurwoningen worden energieneutraal. Woningcorporaties maken investeringsplannen voor vergaande verduurzaming, zoals nul-op-de-meterwoningen, en krijgen daarvoor meer ruimte door de verhuurdersheffing te schrappen.
5. Duurzame woonvisie. Gemeenten en corporaties worden verplicht om in de woonvisie prestatieafspraken te maken over besparingsdoelen en de warmtevoorziening. In de omgevingsvisie worden overheden verplicht om een energietransitieplan op te nemen om de doelen van het Klimaatakkoord te bereiken.
6. Energiecommissaris. De energietransitie is een nationale opgave, waarbij alle overheden verantwoordelijkheid moeten nemen. De ChristenUnie wil een Nationaal plan Energietransitie onder regie van een Energiecommissaris (vergelijkbaar met het Deltaprogramma onder regie van de deltacommissaris in het waterdomein).

1. Super! Nu nog een termijn er aan hangen.
2. Zo, die staat!
3. Stevig! Alleen is dat stuk over verbouwen en verhuizen misschien beetje lastig in regelgeving te vatten. Maar toch, sterke punten.
4. Goede richting, nog wat concreter zou fijn zijn.
5. Helpt vast ook een beetje.
6. Tja, op zich prima. Maar daarmee is nog niets veranderd natuurlijk.

Al met al toch een fijn onderdeel!
We gaan verder met “Meer schone energie”

1. Minimumprijs CO2. Een hoge en jaarlijks stijgende minimumprijs voor CO2 samen met een kopgroep van buurlanden. Het Europese emissiehandelsysteem (ETS) wordt vergaand aangescherpt.
2. Van energiebelasting naar CO2-belasting. De energiebelasting wordt meer gebaseerd op CO2-uitstoot, waardoor schone energie en duurzame warmte aantrekkelijker worden. Op termijn wordt de energiebelasting verschoven van de gebruiker naar de bron, waarbij hernieuwbare energie wordt vrijgesteld.
3. Energie van eigen dak. Investeringszekerheid voor zelfopgewekte elektriciteit. Zolang de opslag van energie voor huishoudens nog geen serieuze optie is, blijft de belastingkorting voor lokale energieopwekking door particulieren en coöperaties in stand.
4. Duurzame prikkels industrie. De belasting op energie gaat omhoog voor grootverbruikers. Bedrijven kunnen de belasting ontlopen door investeringen in energietransitie en besparing. Bij het tempo van invoering zal rekening worden gehouden met werkgelegenheidseffecten. De handhaving van de Wet Milieubeheer wordt aangescherpt.
5. Investering in duurzame innovatie. Er komt meer geld voor de schone technieken en de duurzame warmtevoorziening van de toekomst. Subsidies voor realisatie van hernieuwbare energie worden bij een hoge CO2-prijs geleidelijk afgebouwd. Hierbij gelden eerlijke overgangsregelingen.
6. Meer windenergie. Er komt een uitbreiding van windparken op zee, waarbij rekening wordt gehouden met kustgemeenten, ecologie, scheepvaart en visserij. Windparken op land worden uitgebreid tot 6000 MW in 2020 en verdere groei na 2020. De energietransitie heeft een enorme ruimtelijke impact. Belangrijke voorwaarden zijn dat omwonenden nauw worden betrokken bij plannen voor windenergie en kunnen meeprofiteren van de voordelen. Mede-eigenaarschap zorgt ervoor dat lusten en lasten eerlijker worden verdeeld.
7. Afbouw kolencentrales.De ChristenUnie wil snel af van de kolencentrales. Hogere milieunormen voor energiecentrales en het stoppen met subsidie voor biomassabijstook.
8. Verplichte inzet van bio-energie, in de chemiesector, het vrachtverkeer en de productie van groen gas. De productie van biomassa mag geen ongewenste effecten hebben op het klimaat, de biodiversiteit en de voedselvoorziening.
9. Geen nieuwe kerncentrales, vanwege risico’s voor de veiligheid en vanwege het afvalprobleem.
10. Geen opslag van CO2. Geen prioriteit en overheidsgeld voor ondergrondse opslag van CO2, omdat het een dure techniek is die veel energie kost en geen bijdrage levert aan de energietransitie.
11. Publieke investeringen. De overheid maakt bindende afspraken met grote publieke investeerders (zoals pensioenfondsen) om investeringen in fossiele energie af te bouwen en te verschuiven naar schone energie en energiebesparing. Door middel van wetgeving kan worden afgedwongen dat een minimumpercentage in energietransitie wordt geïnvesteerd.

Okay, wow, dat hakt er in. Even per punt.
1. Goed! Maar niet wachten op andere landen.
2. Ook goed.
3. Prima.
4. Bijna goed, iets te voorzichtig door die afhankelijkheid. Begrijpelijk, maar kan voor teveel vertraging zorgen.
5. Okay. Iets concreter mag.
6. Goed. Zonder de voorbehouden nog sterker natuurlijk.
7. Super. Tijdspad?
8. Welkom en doordacht.
9. Okay, hebben we het eerder over gehad.
10. Duidelijk. Niet geld aan de achterkant van probleem stoppen, maar bij de bron.
11. Wow! Hulde!

Meer? Ja hoor. We slaan “Gas minderen over” en komen bij “Circulaire economie”:

1. Duurzaam inkopen. De overheid koopt 100% duurzaam en verantwoord in: schone energie uit Nederland, producten uit de circulaire economie en producten en diensten met een zo klein mogelijke ecologische voetafdruk. De criteria voor duurzaam inkopen bij de overheid worden aangescherpt.
2. Circulair ontwerpen. De regels voor het ontwerp van producten worden aangescherpt, om producten klaar te maken voor de circulaire economie.
3. Resultaatverplichting voor bedrijven, onder meer voor de verpakkingsindustrie, supermarkten en de afvalsector. Bedrijven in de regio gaan samenwerken om hergebruik te stimuleren. Er komen doelstellingen voor terugwinning en recycling, bijvoorbeeld voor waardevolle metalen en mineralen.
4. Hogere heffing op afvalstort en afvalverbranding, zodat hergebruik aantrekkelijker wordt.
5. Statiegeld op plastic flessen wordt uitgebreid naar kleine PET-flessen.

1. Goed. Gelijk invoeren?
2. Interessante. Ben benieuwd hoe zich dat laat vertalen naar regels.
3. Ook goed. Hoewel de doelstellingen concreter gemaakt zouden kunnen worden.
4. Yeah!
5. Impact milieu hoog, impact klimaat wat onzeker.

Bij onderdeel “Mobiliteit en infra” haal ik er een aantal punten uit:

1. Strenge milieunormen voor nieuwe auto’s, uiteindelijk richting emissieloze auto’s die bijvoorbeeld rijden op elektriciteit of waterstof.
2. 120 km/u is hard zat. De verhoging van de maximumsnelheid naar 130 km/uur wordt teruggedraaid vanwege negatieve gevolgen voor de verkeersveiligheid en het milieu.
3. Zuinige autobanden worden verplicht (Label A), met een redelijke invoeringstermijn.
4. Kilometerheffing voor vrachtverkeer, in navolging van België en Duitsland. Bovendien wordt het aandeel biobrandstoffen groter door ophoging van de Europese bijmengverplichting.
5. Uitbreiding fietssnelwegen tussen 2017 en 2021 en betere fietsvoorzieningen (bijvoorbeeld bij stations) om de (elektrische) fiets een aantrekkelijk vervoersalternatief te maken. In 2025 willen wij een groei van het fietsgebruik met 25% bereiken.
6. CO2-beprijzing luchtvaart en scheepvaart in Europees verband. Zo wordt vervuilende uitstoot tegengegaan, waarbij rekening wordt gehouden met de grenseffecten.

1. Lekker, beetje ruim geformuleerd.
2. Eindelijk een weer partij die dit aandurft (samen met PvdD).
3. Prima. Weet alleen niet wat redelijk is. 5 jaar?
4. Okay.
5. Helpt ook een beetje. Hoewel de laatste zin beter geformuleerd zou kunnen worden vanuit afname auto-gebruik. Want anders bereik je dit ook door verplaatsing van OV naar fiets. Netto resultaat (qua CO2 besparing) is dan veel minder.
6. Ja! Maar… die afhankelijkheid naar Europa maakt het dan weer heel zwak. Dat kan zo nog 10 jaar duren.

Bij “Wonen” komen we vervolgens nog deze tegen:

Energieneutrale woningen. Eén van de grootste energieopgaven is het verduurzamen van de 7,3 miljoen woningen die Nederland telt. De recent ingevoerde energieprestatievergoeding aangevuld met de te maken afspraken met de woningcorporaties in het kader van het afschaffen van de verhuurdersheffing moeten voor een enorme boost zorgen voor het aantal nul-op-de-meter woningen de komende jaren.

Intentie goed, uitwerking kan nog wat beter.

Bij “Natuur” vinden we het volgende:

– Samenhang natuur en klimaat. Klimaatadaptatie krijgt een plek in het natuurbeleid. Nederland neemt ook internationaal verantwoordelijkheid voor het beschermen van natuur, bijvoorbeeld als het gaat om criteria voor duurzaam hout.
– Beleid voor bomen. Bomen nemen CO2 op en leveren hiermee een belangrijke bijdrage aan de klimaataanpak. Het kappen van grote bospercelen mag alleen weloverwogen gebeuren, bijvoorbeeld in het kader van heideherstel, en er dient zoveel mogelijk herplanting plaats te vinden.

Goed om dat te noemen.

Dan vinden we in hoofdstuk 12 over Europa ook nog een relevante paragraaf “Klimaat, landbouw, natuur en visserij”:

– Europese landbouwsubsidies moeten we behouden met het oog op voldoende, betaalbaar en betrouwbaar voedsel en het leefbaar houden van het platteland. Wij zijn wel voorstander van omvorming van de subsidievoorwaarden. Meer doel- in plaats van middelvoorschriften en meer gericht op vergroening. Europa moet een voortrekkersrol houden wereldwijd door ambitieuze verplichte nationale doelstellingen voor CO2-reductie, hernieuwbare energie en energiebesparing.
– Inzetten op vergroening en versimpeling van landbouwbeleid en subsidies.
…
– Harde klimaat en energieafspraken gefaseerd naar fossielarm in 2040, bindend voor lidstaten.
– Voor lucht- en scheepvaart bij voorkeur mondiale, anders Europese emissiereductiedoelstellingen.
– Emissiehandel (ETS) met hogere CO2-prijzen (hoger dan 60 euro) en lager emissieplafond, zo min mogelijk uitzondering van sectoren.

Allemaal goede punten. Zolang ze maar niet gebruikt worden om op nationaal niveau te wachten natuurlijk.

Dan in hoofdstuk 13 vinden we een stuk over ontwikkelingssamenwerking. Daarin het volgende standpunt:

Duurzame en inclusieve handelsverdragen. Handelsverdragen moeten aan een nieuwe standaard gaan voldoen, waarin duurzame en inclusieve groei en wederkerigheid worden opgenomen. Zo kunnen Afrikaanse boeren profiteren van eerlijke prijzen, worden ongelijkheid, landroof en uitputting van hulpbronnen bestreden en kan Europa belangrijke grondstoffen blijven importeren.

Kijk, handelsakkoorden inzetten juist als klimaatinstrument. Leuk.

Om vervolgens daarna bij Defensie ook nog het volgende te vinden:

Duurzaam. Door te investeren in duurzaam opgewekte energie en reductie van gebruik van fossiele brandstoffen wordt de milieubelasting geminimaliseerd en blijft de krijgsmacht op lange termijn betaalbaar (naleven van Defensie Operationele Energiestrategie).

Jawel, de visie van de CU aangaande duurzaamheid strekt zich zelfs uit naar Defensie. Pluim!
 
 
Zo! Die zit. Weer een verkiezingsprogramma dat serieus werk maakt van het beperken van de opwarming van de aarde.
Qua cijfer ga ik net boven de PvdA zitten. Vooral door de breedte van de voorstellen en een aantal slimme constructies. Dus kom ik uit op 8,5.
Maar het is nog concept, dus wie weet brengen de leden het stuk nog op gelijke hoogte met die van de PvdD.

PS: Als de hele reeks af is en een aantal programma’s definitief gemaakt zijn, loop ik alle waarderingen nog een keer na en stel een definitieve ranglijst op.