Hoe ver gaat extreemrechts in Duitsland?

ELDERS - De zorgen over rechtsextremisme in Duitsland zijn het afgelopen jaar flink gestegen.

De Duitse minister van Justitie Heiko Maas maakt zich grote zorgen over rechtse, gewelddadige groepen in zijn land.  We zien een steeds hechtere organisatorische samenwerking in het extreemrechtse kamp, zegt Maas, die zelf onlangs een kogel in zijn brievenbus vond. Groepen die bereid zijn geweld te gebruiken maken daarover onderling afspraken. Het geweld tegen politici en politieke instellingen is het afgelopen jaar verveelvoudigd, in Sachsen is het aantal incidenten zelfs elf maal zo groot als in 2014. Maas maakt zich in het bijzonder zorgen over de verbreiding van haatzaaiende boodschappen via de sociale media. Hij ziet de rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) en bepaalde politici van die partij daarvoor medeverantwoordelijk en roept de zwijgende meerderheid op zich hiertegen te keren.

In de AfD is een conflict uitgebroken naar aanleiding van een crisis in de fractie van Baden-Würtemberg. Fractievoorzitter Meuthen eiste het vertrek van afgevaardigde Wolfgang Gedeon vanwege diens antisemitische uitspraken. Toen hij daarvoor in zijn fractie geen meerderheid kreeg stapte hij zelf op met 13 medestanders. Dat Gedeon nu uit eigen beweging vertrok verandert volgens Meuthen niets, want de achterblijvers hebben hem tot het laatst toe gesteund. Hij gaat nu verder met een nieuwe fractie die volgens hem, maar niet volgens voorzitter Frauke Petry (foto) de steun van de landelijke partij verdient. Dat heeft vervolgens geleid tot een conflict tussen Petry en haar vice-voorzitter Gauland die haar onterechte inmenging in de Baden-Würtembergse partij verwijt.

Luidt dit conflict het einde van de AfD in? Hoogleraar politieke vorming Ursula Münch gelooft van niet. De vraag die de partij wel blijft achtervolgen is: hoe ver kan men nog naar rechts gaan?

Onderzoekers van de universiteit van Leipzig constateren een ‘losgeslagen midden’. Met de uitspraak: ‘Wat Duitsland  nodig heeft is één sterke partij die de volksgemeenschap belichaamt’ is meer dan 20% van de Duitsers het eens. Een derde  is het er (volledig) mee eens dat de Bondsrepubliek door buitenlanders überfremdet is. Dan hebben we het nog steeds over meningen en houdingen. De toename van daadwerkelijk geweld tegen vreemdelingen is onderzocht door binnenlandse inlichtingendienst. De dienst rapporteerde 1408 gevallen van rechtsextremistisch geweld, een stijging van 42% ten opzichte van 2014. Daaronder waren 75 brandstichtingen in asielzoekerscentra. Bij veel van deze brandstichtingen waren er duidelijk tekenen van een zorgvuldige voorbereiding en planning.

De veelbesproken aanrandingen tijdens de Nieuwjaarsnacht in Keulen hebben een half jaar na dato een vervolg gekregen in een versnelde wetswijziging voor de strafbaarheid van verkrachting. Tot nu toe werd ‘verkrachting’ in de Duitse strafwet alleen bestraft als er sprake was van een daad van fysiek geweld. De wetswijziging die gisteren in het Duitse parlement aan de orde kwam maakt die definitie breder en moet meer bescherming bieden aan potentiële slachtoffers. Nu gaat het principe gelden: ‘Als een vrouw nee, zegt is het ook nee’. Wie ondanks een duidelijk stopteken van de vrouw toch doorgaat is, hoe dan ook, meteen strafbaar. Verder zijn bij overtredingen door groepen alle deelnemers strafbaar en zal het gemakkelijker zijn vreemdelingen na een overtreding wegens verkrachting uit te wijzen. De Groenen, die met de feministen opkomen voor het principe ‘Nein heiszt nein’ zetten vraagtekens bij de strafbaarheid van deelnemers van groepen die vrouwen lastigvallen. Vervolging van groepen buitenlanders uit racistische motieven ligt op de loer. En gegeven de stemming in Duitsland moet dat risico niet worden onderschat.