Grote gasvondst Israël schudt geopolitieke verhoudingen op

“Veertig jaar liet Mozes ons door de woestijn dwalen om ons uiteindelijk naar de enige plek in het Midden-Oosten te leiden waar geen olie is”, aldus Golda Meir, voormalig minister-president van Israël. Dat Israël’s zeebodem schatten herbergt, kon ze toen nog niet weten. Dit is onlangs pas boven water gekomen. Israël: ‘Land van melk, honing en aardgas’ kopte de website van het Nederlandse ministerie van Economische Zaken boven een bericht in maart dit jaar. De ontdekking van het Tamar-gasveld van 238 miljard m3 was toen groot nieuws. Inmiddels is er een nog veel groter gasveld ontdekt: het Leviathan-gasveld van 453 miljard m3. Leviathan is een bijbels monster stammend uit de oertijd dat zijn oorsprong kent in de Griekse mythologie. De vondst van dit gasveld vernoemd naar een reusachtige zeeslang doet de discussie over de maritieme grenzen in de Middellandse Zee weer oplaaien en brengt Israël en Griekenland nader tot elkaar. Er wordt gesproken over aanleg van een gaspijpleiding van het Levathian gasveld naar het Griekse deel van Cyprus en dat is tegen het zere been van Turkije. Van het ooit innige strategische verbond tussen Israël en Turkije is na het doorzeven van de Freedom Flotilla toch al weinig meer over.

Het Turkse luchtruim is voor Israëlische gevechtsvliegtuigen inmiddels gesloten en in plaats daarvan oefent de IDF nu gezamenlijk met de Griekse luchtmacht. Ook die ontwikkeling bekijkt Ankara met argusogen. Tegelijkertijd biedt Iran Libanon hulp aan bij het exploiteren van aardgas dat mogelijk ook in Libanese wateren ligt, Israël stelt echter dat alles in haar maritieme zone ligt. Maar zoals overal ter wereld staan maritieme grenzen direct ter discussie als er iets te halen valt: of het nu olie, gas of vis is… Voor de kust van Gaza werd ook al eens een bescheiden gasvondst gedaan, maar de toenmalige Israëlische premier Ariel Sharon blokkeerde de exploratie omdat het een gevaar voor de Israëlische staatsveiligheid zou zijn.

Over de besteding van de Israëlische aardgasbaten wordt ook al stevig gediscussieerd. Men is beducht voor de wereldberoemde ‘Dutch disease’ waarbij een overheid al haar aardgasbaten er snel doorheen jaagt zonder een reserve aan te leggen. Een voorstel dat de Israëlische overheid met een tarief van 66% op de export van aardgas een fonds naar Noors model kan aanleggen voor het publieke belang wordt echter hevig bekritiseerd door de betrokken Amerikaanse olie- en gasexploratie maatschappijen. Een Israëlische energie-expert tempert echter de verwachtingen: de aardgasinkomsten gaan volgens hem niet veel meer uitmaken dan 2% van het Israëlische BNP, hooguit 10%. Maar zeker niet de 20 a 30% waar Nederland tegenaan liep aldus de expert But Amit Mor. Het is sowieso niet te hopen dat de energievondst leidt tot gemakzucht over en stagnatie van het ambitieuze plan om in Israël op grote schaal over te schakelen op elektrische auto’s. Zowel op het geopolitieke vlak als intern kan Leviathan voor Israël nog onverwachts met haar staart zwiepen.