COLUMN - Energiebesparing is een belangrijke manier om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Het vormt een van de pijlers van het Nederlandse energieakkoord, dat tot forse reducties in gebruik moet leiden, met o.a. een appel aan de verantwoordelijke burger. Dat is optimistisch, want energie besparen vinden we vooral voor anderen van belang.
Een Amerikaanse studie in het vakblad Judgment and Decision Making onderzoekt onze houding ten opzichte van onze eigen energiebesparende activiteiten van onszelf en die van anderen. In een survey werd mensen gevraagd om de effectiefste actie te noemen die zij zelf konden doen om hun energiegebruik terug te brengen. De meest genoemde activiteit was een “makkelijke” actie, het vaker uitschakelen van het licht, Op twee stond een wat moeilijkere gedragsverandering, namelijk minder autorijden.
Daarnaast werd de respondenten gevraagd om eenzelfde actie te noemen voor “Amerikanen” in het algemeen. Hier bleek het patroon om te draaien: minder autorijden stond op één als de effectiefste maatregel voor Amerikanen.
Om dit makkelijk-voor-mij-moeilijk-voor-de-ander patroon beter te begrijpen deden de auteurs een tweede studie, waarbij ze respondenten vroegen om uit een lijst besparingsacties de effectiefste voor henzelf en voor “Amerikanen” te kiezen. Ook moesten ze voor elke actie aangeven hoe groot ze dachten dat de energiebesparing was, hoe moeilijk het was om die actie uit te voeren en hoe toepasbaar die actie was in hun eigen leven.
Moeilijk uitvoerbare acties werden als effectiever omschreven, maar hoewel de effectiviteit het belangrijkste criterium was bij de beslissing voor anderen, bleek voor de eigen acties vooral toepasbaarheid van belang. En, u raadt het al, moeilijke acties werden als minder toepasselijk voor de eigen situatie gewaardeerd. Het resultaat was hetzelfde patroon als in de eerste studie.
Het kan zijn dat alle respondenten toevallig in een lastige situatie zaten waarin ze zich geen extra moeite konden veroorloven. De online steekproef was niet representatief, en het onderzoek werd gedaan onder Amerikanen, die niet bepaald bekend staan om hun energiezuinigheid. Het lijkt echter minstens zo waarschijnlijk dat we een asymmetrische redenering volgen. Gaat het om de evaluatie van ons eigen gedrag, dan kunnen we een heleboel redenen verzinnen om de status quo te rechtvaardigen. Dat anderen diezelfde excuses zouden kunnen hebben daar staan we voor het gemak niet bij stil.
Aan de ene kant is dit slecht nieuws voor de vooruitzichten van energiebesparing. Aan de andere kant biedt het energieakkoord in dit opzicht ook lichtpunten. Er worden concrete maatregelen genoemd, gericht op het makkelijker en goedkoper maken van door subsidies op woningisolatie en dergelijke. In het licht van deze studie lijkt dat een heilzamer weg dan retoriek over de verantwoordelijke burger.
Reacties (38)
Bedankt voor je verhaal, Joël.
Hier op Sargasso hoor ik al jaren dezelfde smoesjes om geen energie te besparen.
Maar ik ben positief ook over de toekomst: het Nederlandse energieverbruik is de afgelopen jaren flink gedaald en zal verder gaan dalen.
@1: Hans, wat ik moet ik met dat grafiekje, als je weet dat de globale energiebehoefte elk jaar nog stijgt ? En, hoe zit het met de de twee miljard nieuwe aardbewoners tot en met 2050 ? Moeten die straks op een houtje bijten ? Die afname van de energiebehoefte in westerse landen is trouwens erg irrelevant en ambivalent. Veel energieintensieve industrieen zijn immers verhuisd naar ontwikkelingslanden. Zo worden zonnepanelen vooral gemaakt in landen met goedkope stroom uit vervuilende kolencentrales. Energiebesparing is vooral een slecht uit te roeien mythe. Vooral als je dat niet kadert in een groter plan. Ik denk dan vooral aan een herziening van de vrije economische productie, herziening van de energieprijzen en restricties aan de productie van waardeloze consumptiegoederen die over de hele planeet worden gesleept (en waar we maar geen vinger achter kunnen krijgen).
En een van die redenen is het ontbreken van overheidssteun. Neem de salderingsregeling :
https://www.zelfenergieproduceren.nl/nieuws/salderen-blijft-tot-2020/
2020? Als ik vandaag zonnepanelen wil aanschaffen, dan kan ik misschien 2-3 jaar salderen? Moet dat het aantrekkelijk maken?
Of neem de wkk op microschaal. Mijn CV ketel is 17 jaar oud. Ik wil best een wkk op microschaal, maar hoe zit het met -verhip alweer?- het salderen? Ga ik extra betalen voor zo’ n wkk? Of laat ik het op zijn beloop en neem ik ooit een ad hoc beslissing en kijk daarbij in mijn portemon-nee (mijn portemonnee zegt altijd nee tegen dure dingen)
Ik weet dat het klinkt als afschuiven. Maar de overheid is niet erg betrouwbaar. En helpt mij ook niet met energie-zuinige oplossingen. Ik wil wel af van die poot-uitrukkende energieboeren en al die mij onduidelijke energiebelastingen. Maar hoe?!?
@3: Lutine, zonnepanelen en salderingsregelingen zijn eerder deel van het probleem, dan van de oplossing. Het lompenproletariaat en mensen zonder dak of mensen met een dak zonder zon, moeten meebetalen aan hobby’s van de happy few om hun CO2 footprint te verkleinen. Hoe ongelijk wil je het hebben ?
@4
Het waren slechts voorbeelden. Er zijn diverse nieuwe technologieën. De overheid kan hier een rol in spelen. Dat niet iedereen hier aan kan mee doen is zonder meer waar. Maar als een deel van de bevolking een nuttige bijdrage kan leveren dan is dat mooi meegenomen.
Of het zo veel geld gaat kosten weet ik niet. De rente is super laag en een bepaalde groep mensen heeft het geld er voor. Ik zou zelf ook wel afgekoppeld willen worden van de energienetten. Ik betaal liever af aan iets waar ik jarenlang plezier van heb, dan de steeds stijgende rekeningen van de energieboeren.
@2: Michiel, wat probeer je nu eigenlijk te zeggen?
Wat bedoel je precies met de stijgende globale energiebehoefte?
We kunnen alleen maar energie gebruiken, die beschikbaar is. De energiebehoefte kan nooit groter zijn dan het aanbod.
Het is nog maar de vraag of de wereldbevolking tot 2050 zal blijven groeien. En ook al zijn we straks met 9 miljard: het Nederlandse aardgas is dan op en we zullen in de winter gewoon een warme trui aantrekken en heel vroeg naar bed gaan. M.a.w. we zullen ons altijd moeten aanpassen aan het energie-aanbod.
Je hoeft dus alleen maar te kijken naar het aanbod: de hoeveelheid fossiele brandstoffen die gewonnen en geïmporteerd wordt en dat kleine beetje duurzame energie uit zonnepanelen en windmolens.
De energie-intensieve industrie is al in de jaren 80 en 90 verplaatst naar lage lonen landen en dat verklaart dus niet waarom het energieverbruik in Europa na 2008 zo sterk is gaan dalen.
Ik kijk alleen naar het grote plaatje. Hoeveel energie is er per hoofd van de bevolking beschikbaar in Nederland. Dat is in de praktijk gelijk aan het verbruik, aangezien de hoeveelheid opgeslagen energie (voorraden brandstof) per jaar nauwelijks verandert.
@2: Michiel, ik heb nog een tweede plaatje voor je gemaakt. De data zijn afkomstig uit de Statistical Review of World Energy 2016.
Het is duidelijk te zien dat de stijging van het mondiale energieverbruik de laatste jaren steeds kleiner wordt.
Vroeger of later zal het mondiale energieverbruik een maximum bereiken en daarna zal het afnemen. Niet omdat we met zijn allen zo graag energie willen besparen, maar omdat het aanbod zal afnemen. De mondiale steenkoolproduktie is al aan het dalen. De aardolieproduktie zal ook gaan dalen (in 2016 al of anders in 2017). En ook de aardgasproduktie zal ooit gaan dalen, misschien al voor 2020, misschien pas in 2025.
De stijgende wereldbevolking kan het aanbod niet vergroten: olievelden en aardgasbellen raken gewoon leeg.
@7: Ja klopt, mondiaal energieverbruik is ook conjunctuurgevoelig. Parrallel aan dat proces vind er op dit moment een snelle verarming plaats van de middenklasse in westerse landen, met enorme bestedingsuitval (zie lege winkelstraten).
Maar terug naar het onderwerp; Energiebesparing zonder een stevige inkadering van ander flankerend economisch beleid is totaal nutteloos. Dat blijkt ook wel uit het Energieakkoord en het stuk van Joel van der Weele;
We mogen n.l. twee dingen niet weten:
a. Wat gebeurt er eigenlijk met de bespaarde/niet afgenomen energie ?
b. Waar wordt het met “energiemaatregelen” niet uitgegeven geld van huishoudens/bedrijven/overheden dan wel aan besteed ?
In dat verband wijs ik je ook op het rebound-effect bij energiebesparing.
http://energeia.nl/nieuws/840111-1601/ireboundieffect-na-energiebesparende-maatregelen-sterk-in-huursector
@6: [ De energiebehoefte kan nooit groter zijn dan het aanbod. ]
Het staat er echt, zonder knipoog smiley of /ironie.
Gaat u eens vertellen aan al die personen die wereldwijd in een hutje met golfplaten leven dat er bij hun in de buurt geen hoogspanningsleidingen of zonnepanelen zijn om een aanbod van energie te vormen, dus… dat zij zonder aanbod ook geen behoefte aan energie hebben. Klaar.
Geen behoefte aan energie voor verlichting, voor de wasmachine(emancipatie), voor de smartphone, voor internet noem maar op. Hoe verzin je het. Hoe wereldvreemd kun je zijn?
“Het huishoudelijk energieverbruik per inwoner is de laatste jaren stabiel.” http://www.clo.nl/indicatoren/nl0036-huishoudelijk-energieverbruik-per-inwoner?i=6-40
Als het totale energieverbruik per inwoner daalt zit daar dus een enorm sterke component van het bedrijfsleven en/of overheid achter. Dat kunnen besparingen zijn, maar ook verhuizingen van activiteiten naar het buitenland of een crisis, maar die diepgang gaat te ver voor meneer Verbeek die vrolijk er zonder onderbouwing op los speculeert dat het nog verder zal dalen met een grafiek die helaas juist net een opwaarts lijntje vertoont…
@9: ik stond ook even met mijn ogen te knipperen van die uitspraak. Ik mag hopen dat Hans Verbeek iets anders bedoelde en het wat warrig opschreef, anders slaat hij de plank niet enkel finaal mis, maar is er niet eens een plank en staat hij als een malloot met een hamer in het luchtledige te slaan.
“Wat gebeurt er eigenlijk met de bespaarde/niet afgenomen energie ?”
Die blijft in de grond zitten of aan iemand anders verkocht. Groningen zakt iets minder ver weg. En/of we hoeven minder aardgas van de Russen te kopen.
b. Ieder besteedt dat op zijn eigen manier. Sommigen besteden het aan comfort/luxe (langer douchen) “we hebben nu toch een HR-ketel, dus dan ga ik langer douchen. Of mijn huis is goed geïsoleerd nu, dan stook ik de kachel hoger op. “. Dat is het rebound-effect.
@10:
Ter verduidelijking: voor mij is de vraag naar energie exact gelijk aan het verbruik van energie. Er wordt niet meer elektriciteit opgewekt dan er wordt verbruikt. Er wordt ook niet meer aardgas gewonnen dan er wordt verbruikt. Alle aardolie die wordt gewonnen wordt ook verbruikt. In de praktijk is er nooit een overschot en ook nooit een tekort. Vraag = aanbod
Ik denk dat Michiel met “energiebehoefte” de vraag naar energie bedoeld. En de vraag naar energie is altijd precies gelijk aan het aanbod, zoals hierboven uitgelegd.
@9: Je kunt wel opwerpen dat mensen in ontwikkelingslanden graag elektriciteit willen hebben en dat er dus een “onvervulde behoefte” is aan energie. Maar dat vind ik niet realistisch. Je kunt geen schatting maken van die onvervulde behoefte; je hebt geen idee hoe groot die “potentiële vraag” zou kunnen zijn. Ik vind het onzinnig om dat in te brengen in deze discussie, Frank.
Overal ter wereld wordt de hoeveelheid energie, die verbruikt wordt beperkt. Die beperking komt vooral door een beperkt aanbod en zelden doordat mensen vrijwillig hun persoonlijke energieverbruik verlagen.
[ Alle aardolie die wordt gewonnen wordt ook verbruikt. In de praktijk is er nooit een overschot en ook nooit een tekort. Vraag = aanbod ]
Ten eerste raad ik u aan les één van de economie te gaan volgen:
https://nl.wikipedia.org/wiki/Vraag_en_aanbod#/
om te leren dat marktequilibrium de kruising is waar vraag en aanbod zich (in een bepaalde omgeving) ontmoeten.
Daarnaast zal ik uw absurde uitspraak eens op water toepassen:
“Alle drinkwater die wordt gewonnen wordt ook verbruikt. In de praktijk is er nooit een overschot en ook nooit een tekort. Vraag = aanbod”
Dus aanbod = vraag. Dus als morgen alle drinkwatermaatschappijen elke dag het aanbod met 20 procent verminderen, dan is er over 5 dagen geen vraag naar water meer. Klaar.
Enigszins Offtopic:
@7 Je grafiek betreft de totale wereldwijde “bruto” energie productie. Als men zou corrigeren voor de snel stijgende kosten (zowel in termen van geld als energie) in de energievoorziening, dan is de hoeveelheid aan beschikbare bruikbare energie in het deel van de economie (samenleving) welke niet(s) van doen heeft met de energievoorziening mogelijk al aan het dalen.
Het zou interessant zijn om daar gedegen cijfers over te vinden.
De west Europese landen zijn in vergelijking met menig ander land in deze wereld, ook nu nog grote energie en grondstoffen importeurs.
Om onze complexe industriële samenleving in stand te houden zijn we nog steeds erg afhankelijk van grote hoeveelheden aan geïmporteerde grondstoffen en fossiele brandstoffen, met name olie.
In het geval de rest van de wereld niet meer ‘voldoende’ vraag heeft naar onze superieure diensten en producten, kunnen we in ieder geval nog onze vrijheid en democratie blijven exporteren in ruil voor zo goedkoop en zoveel mogelijke brandstoffen, grondstoffen en producten.
En als we ook voor laatstgenoemde ruil niet meer voldoende terugkrijgen (omdat er niet voldoende vraag naar is), kunnen we alsnog ‘noodgedwongen vrijwillig’ ons energieverbruik flink verminderen, wat voor ons huidig financieel economisch stelsel een flinke klap zal opleveren.
@13:
In je voorbeeld maak je een kleine rekenfout, Frank.
Na dag één is de drinkwater produktie gedaald tot 80%
Na dag twee is de produktie gedaald tot 80% van 80%= 64%
Na dag drie is de produktie gedaald tot 80% van 64%= 51%
Na dag 4 is de produktie gedaald tot 80% van 51%= 41%
Na dag 5 is de produktie gedaald tot 80% van 41%= 32,8%
Maar dat terzijde.
Als de produktie van drinkwater daalt, dan stijgt volgens les één van de economie de prijs. Als de drinkwaterproduktie daalt met 80% kan ik me voorstellen dat de prijs van drinkwater verdubbeld of zelfs verviervoudigd. Door die prijsstijging zullen veel consumenten het drinkwater te duur vinden en regenwater gaan drinken of desnoods ongezuiverd oppervlaktewater. Daling van het aanbod resulteert via marktwerking automatisch in daling van het aanbod.
Zo gaat het ook met energie.
Als het energieaanbod daalt, dan zal ook (doordat de energieprijs stijgt) de vraag naar energie afnemen.
@14:
We proberen onze luxe levensstijl en westerse normen en waarden door televisie en film te exporteren naar volkeren, die er nog niet aan toe zijn. Sommigen willen dolgraag deel uit maken van onze moderne maatschappij en komen als vluchteling naar Europa of naar de VS.
Maar dit gaat wel erg ver off topic.
@Hans Verbeek: ” …. onze luxe levensstijl … “
Of ze willen gewoon thuis verlicht huiswerk kunnen maken.
https://www.gatesnotes.com/energy
@15: Een brugklasser begrijpt dat als ik na 5 dagen op nul uitkom dat ik 20% van de beginhoeveelheid van dag 1 heb gerekend, maar meneer Verbeek moet iets te zeiken hebben om zijn nederlaag te proberen te verhullen.
Meneer Verbeek weigert blijkbaar nog steeds les 1 van de economie te gaan bestuderen en wil dus niet snappen wat een dalend aanbod is. Dat is een aanbodlijn die verschuift waardoor het marktequilibrium op een andere plek kruist met de vraaglijn, met dus een andere hoeveelheid en een andere prijs. De vraaglijn, de behoefte, verandert dus geen millimeter.
Maar ach, dit is een parel voor een zwijn werpen dus uitleggen wat het verband tussen behoefte en vraag is, is bij meneer Verbeek compleet zinloos.
@ “Energiebesparing vormt een van de pijlers van het Nederlandse energieakkoord”
– Volgens mij gaat dat akkoord vooral over meer biomassa- en windenergie en is besparing beperkt tot woningen. Dat doen we al jaren, dus niet nieuw. De kolenheffing verdwijnt, dat geeft niet minder maar meer kolenverbruik. Lees het akkoord eens!
– Hans Verbeek, vorig jaar nam ons energieverbruik meer toe dan de totale opbrengst van zon- en winenergie samen. Economen maken het verschil tussen vraag en kapitaal krachtige vraag.
@3: Vreemd om de salderingsregeling “besparing” te noemen. Die maakt alleen het gebruik van zonenergie aantrekkelijker en goedkoper. Subsidie is toch juist bedoeld als vraagbevorderend, dus in dit geval meer energieverbruik?
Vrijwillige besparing is zinloos, zonder strikte overheidsregeling, zoals de EPC voor gebouwen en de EU CO2 uitstoot voor auto’s, zal er weinig energie bespaard worden. Energie efficientie geef niet minder maar juist meer energieverbruik, dat heet Jevons paradox.
Helaas zelfs de milieubeweging verwacht weining van de overheid en denkt dat dat de bedrijven de besparing zelf wel regelen. Wat een misvatting!
Voor geïnteresseerden: Jeremy Leggett vreest dat de winning van fossiele brandstoffen sneller zal krimpen dan de opwekking van duurzame energie kan groeien.
http://www.jeremyleggett.net/2016/08/state-of-the-transition-july-2016-might-the-fossil-fuel-industries-implode-faster-than-the-clean-energy-industries-can-grow-to-replace-them/
Ik acht het waarschijnlijk dat “we” (de mensheid) over 5 jaar minder energie verbruiken dan nu. Maar het wordt geen vrijwillige besparing, maar we worden ertoe gedwongen door omstandigheden die we niet kunnen veranderen.
@19
Deze opmerking wil ik graag benadrukken, (mede door de aard van ons financieel-economisch stelsel) een m.i. belangrijk gegeven en misschien voor menigeen ‘contra-intuïtief’.
@20
Hans, ook volgens mij een aan te bevelen artikel! Gisteravond al gelezen. Ook mijn indruk is, om het voorzichtig en enigszins vaag te houden, dat vooral de wereldwijde energiesituatie (en ook milieu situatie) in het algemeen nog behoorlijk gebagatelliseerd wordt.
[ Energie efficientie geef niet minder maar juist meer energieverbruik, dat heet Jevons paradox. ]
Dat gaat op als je de lampen in de gang of tuin niet permanent laat branden want zonde van die 80 watt. Als je die vervolgens door LED 8 watt vervangt en ze wel permanent laat branden dan klopt de paradox en neemt het verbruik toe.
Maar de paradox geldt niet voor de lampen in de huiskamer die wél altijd aanstonden. Ook het routinematig vervangen van koelkasten, tv’s, cv-ketels, computers, wasmachines e.d levert vanzelf een besparing op, ook als die niet met dat besparingsoogmerk zijn vervangen. Dan ga je echt niet langer tv kijken of meer computeren of vaker wassen.
Zo is mijn gasverbruik vanzelf van 1600 naar 1100 kuub gedaald doordat de cv-ketel vervangen moest worden en elektra van 3100 kwh naar 2000 kwh. Alleen de verdere daling naar 1800 kwh kwam door doelbewust LED-lampen aan te schaffen.
In een huishouden waar elk gezinslid de laatste tijd zijn eigen computer en tablet e.d. heeft gekregen en de tv steeds groter werd, zal de besparing ook kleiner of nul zijn.
@20 Dat is toch gewoon wat de peak-oil-kenners alhier al jaren verkondigen? Ze noemden het olie-prijs-schokken, wij noemen het nu economische crises en zien de link niet meer. Voor de volgende hobbel is blijkbaar ook al een alternatieve oorzaak bedacht:p
En wat dat betreft staan we goed voorgesorteerd voor een perfect storm. Ik zie de eurozone het scenario dat Leggett schetst niet zomaar overleven.
@19
Gebruik van zonnepanelen bespaart in aanleg energie. Het grote manco van zonnepanelen is de energie opslag. Dus gebruikt men het net als accu. Hiervoor is de salderingsregeling. Want je wilt de geproduceerde stroom tijdelijk even kwijt en voor hetzelfde geld weer terug nemen.
Zonder accu heb je niet veel aan zonnepanelen. Maar onze overheid is niet erg betrouwbaar. De salderingsregeling is geen probleem op kleine schaal, maar als heel Nederland zonnepanelen installeert komen er problemen met de piekbelasting.
Subsidie op het gebied van energie lijkt mij als doel niet bevordering van vraag te zijn, maar bevordering van duurzame energie. En dat mislukt nog hopeloos.
@22
Frank, binnen de grenzen van jouw voorbeeld gaat jevons paradox idd niet op. Trouwens, Mooi voorbeeld van je hoe je als burger kan bezuinigen op energiekosten.
Maar stel dat iedereen net zo slim (of misschien nog wel slimmer) als jij om gaat gaan met hun energieverbruik en daardoor het totale energie verbruik van een land of continent zodanig afneemt, dat daardoor de prijs van energie noemenswaardig dalen. Bijvoorbeeld dat het totale energieverbruik (in het grotere geheel) afneemt van 1 miljoen energie eenheden naar bijvoorbeeld 900 duizend eenheden. Dat vanwege laatstgenoemde de prijzen van energie zodanig gaan dalen dat bedrijven de beslissing nemen om bijvoorbeeld extra fabrieken te gaan bouwen of hun productie te verhogen, waardoor het totale energieverbruik weer terug toeneemt tot zelfs boven de oorspronkelijke 1 miljoen eenheden aan energieverbruik. Dat hun product bijvoorbeeld in andere landen erg gewild is en door de gedaalde kosten van energie weer economisch rendabel is hun productie te verhogen. Dat dus de totale CO2 uitstoot, zeker in het geval het extra verbruik van fossiele brandstoffen betreft, daardoor weer toeneemt.
Een ander voorbeeld dat is bijvoorbeeld het op de markt brengen van een nieuwe auto met een zuiniger brandstof verbruik. Bijvoorbeeld een auto die 1 op 40 rijdt in plaatst van 1 op 20.
Als de aanschafprijs niet duurder wordt kan dat bijvoorbeeld voor heel wat mensen, bijvoorbeeld in China of India, net de drempel zijn om eindelijk eens een auto aan te schaffen, waardoor het totale brandstof verbruik toeneemt, bijvoorbeeld het totaal aantal afgelegde kilometers zodanig toeneemt, dat het totale brandstof verbruik verder toeneemt dan voor het zuiniger brandstof gebruik het geval was.
Wil naar mijn idee niet zeggen dat Jevons paradox een wet van ‘Meden en Perzen’ is, maar binnen de aard van ons financieel economisch systeem wel ‘relevant’ is.
@23
Weinig aan toe te voegen en helemaal mee eens. Trouwens ook ik behoor tot ‘die’ club.
@paradox: Als de energieprijzen dreigen te dalen kun je gewoon de accijns verhogen. Op die manier kun je de prijzen gelijk houden. Als overheid kun je dat doen.
Als auto’s zuiniger worden kun je ook de accijns verhogen. Ook kun je met belastingen de aanschafprijs van de auto’s verhogen zodat ze alsnog duurder worden.
Een overheid heeft heel veel middelen om dingen te stimuleren/af te remmen. Het is maar net wat je als overheid wilt.
@26
Dat ben ik zeker met je eens. Met beleid valt er veel te sturen.
@25: Je redeneert nogal vreemd.
Als de vraag daalt is het nog maar de vraag of de prijs kan dalen.
Want de productieprijs kan niet in alle gevallen zomaar 10% omlaag, zelfs niet als de brandstofprijs omlaag gaat. En dan nog, een kwh kost geloof ik 7 cent, daar gaat dan 0,7 cent vanaf of zo, en dan plus transport en belasting en energiebelasting zit je gewoon weer op 22 cent.
Daarom liggen gloednieuwe gascentrales stil en goedkope kolencentrales draaien volop.
Alleen een aluminiumfabriek met een megaverbruik kan met die 0,7 cent iets doen.
Electriciteit kun je door gebrekkige netwerken ook niet zomaar even vanuit NL aan Polen of Nigeria verkopen of zo. En indien wel moet je toch een paar centen transport betalen en is je voordeel weer weg. Een volledig transparante, in- en uitstapvrije en volledig concurrerende marktsituatie bestaat bijna niet. Die alufabriek in het noorden ging toch dicht omdat ze geen kabeltje konden leggen naar een goedkope electriciteitsfabriek in Noord Duitsland?
Van 1 op 20 naar 1 op 40 lijkt veel, maar de andere autokosten zijn zo hoog dat dat niet zo verschrikkelijk veel gaat uitmaken.
Het echt grote gevaar is een electrische auto voor de prijs van een gewone. Dan breekt de hel los en kan iedereen een of meerdere auto’s rijden. Dus we gaan onherroepelijk naar kilometerbeprijzing toe want de accijnzen gaan opdrogen en de wegen verstoppen als electrisch de norm wordt.
Wat ik hier nog niet gelezen heb is dat door al die zuiniger wordende apparaten mensen zich (ongemerkt) zomaar een (extra) weekendje Barcelona of Berlijn per vliegtuig kunnen veroorloven. Ja, dan is je hele CO2 besparing weer naar de gallemiezen.
@24: [ Gebruik van zonnepanelen bespaart in aanleg energie. ]
Dat is natuurlijk niet helemaal juist, je verbruikt nog net zoveel energie maar je bespaart wel fossiele brandstof.
We kunnen wel besparen, maar ook daar houdt het eens op, je kunt niet meer energie uit een liter olie of gas halen dan er in zit.
Uiteindelijk wil je een overvloedig aanbod van goedkope hernieuwbare energie, liefst direct uit zonlicht want dan werk je de opwarming van de aarde ook nog eens actief tegen.
Zolang niet iedereen ter wereld ’s avonds bij licht kan recreëren, de wasmachine laten draaien en de computer gebruiken, zolang is er een schreeuwend tekort aan energie.
@29
Ik zou mij completer kunnen uitdrukken: Gebruik van zonnepanelen bespaart in aanleg fossiele energie.
Verder heb je een punt. Ook als de hele wereld er in 2017 in zou slagen om een reductie van 50% van fossiele energie te bereiken, dan betekent dat niets anders dan dat de opwarming met een paar jaar uitgesteld wordt. Dan bereiken we 25 jaar later de opwarming van 2 graden. (ik noem maar wat)
Over de eindigheid van fossiele energie durf ik niets te zeggen. In mijn jeugd was er een club die voorspelde dat er in het jaar 2000 een tekort aan (fossiele) energie zou zijn. Ik geef niet zo meer om voorspellingen….
@22: “Maar de paradox geldt niet voor de lampen in de huiskamer die wél altijd aanstonden.”
– zeker wel, bekijk nieuwe panden hoeveel lampen branden daar niet ongeacht de felle zon door de steeds grotere ramen.
@22: “je echt niet langer of vaker wassen”
– het warm watergebruik stijgt nog steeds en overtreft in nieuwe huizen de energievraag voor ruimteverwarming.
@24: “als heel Nederland zonnepanelen installeert komen er problemen met de piekbelasting”
– wie mag dan de uitbreiding van het net betalen en de stroom
levering in de winter?
@26: “Als de energieprijzen dreigen te dalen kun je gewoon de accijns verhogen”
– Klopt, maar op kerosine ontbreekt accijns en dat vergt een actieve overheid geen terugtredende.
@29: “Wat ik hier niet gelezen heb is dat door zuiniger wordende apparaten mensen zich een weekendje Barcelona of Berlijn per vliegtuig veroorloven”
– Dat wordt dus Jevons paradox genoemd, zie @19
@28
Dank voor je reactie…
Het is een illustratie (zie het woordje ‘stel’) om een bepaald principe duidelijk te maken. Of het nu 2%, 5% of 10% maakt ter illustratie niet veel uit. Ik moet toegeven dat Jevons paradox de nodige controverse oproept en dat is niet alleen mijn mening.
Weet je zeker dat je met je specifieke voorbeelden geen (overige) rebound effecten over het hoofd ziet? Zeker als je op wereldwijd niveau gaat kijken?
De specifieke voorbeelden die je geeft (ten aanzien van energiebesparing) sluiten naar mijn idee (overige) rebound effecten niet uit. Het rebound effect hoeft trouwens niet groter te zijn dan de besparing die het rebound effect veroorzaakt. Het directe totale besparingsresultaat kan door rebound effect of minder positief uitvallen, of geneutraliseerd worden of onder sommige omstandigheden zelfs negatief uitvallen.
Ik betwijfel of 1 op 40 en 1 op 20 niet veel uit zal maken.
Op basis van wat ik gelezen heb is er in met name China een hele grote groep aan consumenten ontstaan met een koopkracht waarmee ze ‘net’ instaat geacht worden om voor het eerst een niet al te dure auto te kopen.
Waarom zou het flink zuinigere brandstof verbruik van een auto bij heel veel van die Chinezen niet de doorslag kunnen geven om een dergelijke auto alsnog aan te schaffen?
In plaats van ‘bijvoorbeeld’ 30 kilometer per dag op de fiets of te voet af te leggen (bijvoorbeeld naar hun werk of familie), kunnen ze beslissen deze afstand met een zuinige(re) auto te gaan afleggen. Bijvoorbeeld 1600 kilometer per maand met brandstofverbruik van 1 op 40 in vergelijking met verbruik van 1 op 20 scheelt al gauw 360 euro op jaarbasis (gerekend met 1,5 euro per liter)… een verschil om wel of niet een auto aan te schaffen lijkt mij, zeker gelet op de levensduur van een auto.
Als op Europees niveau vanwege structurele energiebesparing er bijvoorbeeld noemenswaardig minder steenkool geïmporteerd wordt, waardoor op diverse markten wereldwijd de steenkool prijzen gemiddeld weer wat lager uitvallen of minder snel stijgen, waardoor grosso modo allerlei economische activiteiten wereldwijd ietsjes goedkoper of minder duur uitvallen, valt een rebound effect (bijvoorbeeld extra snel toenemende economische activiteit vanwege minder sterk stijgende of zelf dalende energieprijzen) niet uit te sluiten. Je voorbeelden sluiten een dergelijk effect niet.
Omdat je m.i. behoorlijk exact (concreet) bent ingesteld en naar een deel van het geheel kijkt, waar niks mis mee is en flink wat pluspunten heeft, was het misschien handiger van me geweest om met behulp van een linkje te verwijzen naar een relevante site, bijvoorbeeld:
http://www.inscc.utah.edu/~tgarrett/Economics/Jevons_Paradox.html.
In het gelinkte artikel wordt in meer algemene termen en vanuit het abstracte geheel tegen jevons paradox aangekeken en wordt toegegeven dat het wel de nodige controverse kan opleveren. Het is niet direct keihard te bewijzen, maar het tegendeel is zeker ook niet keihard te bewijzen op basis van wat ik gelezen heb.
Het principe hoeft zich natuurlijk niet alleen door het door jou specifiek genoemde voorbeeld te manifesteren.
Het verminderde verbruik van fossiele brandstoffen, welke (zeker bij op structurele basis significant verminderd verbruik), weer effecten heeft op de brandstofprijzen wereldwijd, kan een rebound effect hebben in de rest van de wereld, bijvoorbeeld in een of ander zuid-oost aziatisch land, dus hoeft niet binnen Europa zelf te zijn.
Tegenover iedere persoon binnen Europa die zijn of haar dagelijks energie verbruik op structurele basis met 1 eenheid verminderd, staan er in de rest van de wereld door een rebound effect misschien wel 100 mensen die daardoor hun energieverbruik met bijvoorbeeld 0,011 eenheden kunnen verhogen. Het rebound effect hoeft zich dus niet te beperken tot de groep waarbinnen een specifieke energie besparing is doorgevoerd, integendeel, de kans is groter dat via de werking van de ‘wereldmarkt’ het rebound effect zal plaats vinden buiten de groep waar de besparing plaats vind.
Zie nu pas dat Ronald al geantwoord heeft en ook in meer specifieke zin dan moi. Dank aan Ronald daarvoor. Zijn antwoord lijkt me krachtiger.
Maar los van bovengenoemd verhaal geloof ik in niet dat we in een oneindige grondstoffen en energie wereld leven, maar in een wereld met grenzen aan de groei. Dat de grenzen aan de groei zoveel mogelijk, bijvoorbeeld met allerlei financiële trucjes of wat dan ook, zoveel mogelijk versluierd wordt en zal worden.
Wat bijvoorbeeld volgens mij vaak niet vermeld wordt, is dat de kosten (niet alleen in termen van geld, maar vooral ook in termen van energie) in met name de winning van fossiele brandstoffen (vooral olie) sinds grofweg het begin van de 21-ste eeuw flink gestegen zijn. Heb het hier dus niet over de brandstofprijzen (maar over de kosten om fossiele brandstoffen te winnen). Men dient als het ware steeds harder te lopen om op gelijke hoogte te blijven,
@31: [ bekijk nieuwe panden hoeveel lampen branden daar niet ongeacht de felle zon door de steeds grotere ramen.]
Ik ken zulke ‘panden’ niet. In vinexwijken zijn de raampjes tegenwoordig een stuk kleiner dan ze in de doorzonwoningen waren. Autonoom veranderend gedrag is niet hetzelfde als extra energieverbruik na een gerealiseerd besparingsdoel.
[ het warm watergebruik stijgt nog steeds ]
Nogmaals: Autonoom veranderend gedrag is niet hetzelfde als extra energieverbruik na een gerealiseerd besparingsdoel. Je moet wel aantonen dat dat een direct gevolg van een besparing is.
[ – Dat wordt dus Jevons paradox genoemd, zie @19 ]
Ik was in de veronderstelling dat dat voor iedereen duidelijk was, blijkbaar vergis ik mij.
Er zal altijd wel een beetje rebound effect zijn als mensen hun besparingen niet oppotten maar uitgeven. Die extra uitgave resulteert vrijwel altijd in een of andere vorm van energieverbruik.
Ik ken de Chinese omstandigheden niet, maar in NL kost een stadsautootje al 400 euro per maand, een middenklasser 800 euro per maand. Dan zie ik 30 euro besparing per maand voor 1 op 40 toch echt geen drol uitmaken.
Een noodzaak tot besparen of overstappen op hernieuwbare energie is duidelijk in een markt waar de winningskosten steeds hoger worden en de energieprijs dus steeds stijgt. Dan zorgt een besparing niet voor lagere prijzen, maar minder snel stijgende prijzen.
Op dit moment ligt dat systeem helaas compleet op zijn gat door stagnerende groei in Azië, de terugkeer van Iran op de oliemarkt, en dictators die olie moeten verkopen tegen elke prijs want tijdens de afgelopen boom hebben ze de uitgaven en subsidies de hemel in laten schieten.
Ik geloof niet in grenzen aan de groei, wel in grenzen aan grondstoffen. Maar dat is op te lossen.
En we hebben keiharde groei nodig. Niet zozeer in het westen, maar wel in de rest van de wereld waar die mensen in dat hutje wonen zonder wasmachine.
Zonder wasmachine heeft de vrouw geen tijd om te studeren, om te emanciperen. Want als ze dat doet vertikt ze het om nog langer 10 kinderen te krijgen.
@34,
30 euro per maand, en als de dubbele afstand afgelegd wordt is het al 60 euro per maand, is op jaar basis toch meer dan noemenswaardig lijkt me. Dat kan voor een Chinees het verschil zijn tussen een heleboel maaltijden laten staan of geen maaltijden laten staan. En het effect hoeft zich niet alleen op die manier te uiten.
Maar los van bovengenoemde en wat ik persoonlijk veel belangrijker vind is het volgende wat je schrijft:
.
Dat ben ik zeker met je eens. Begrijp me goed ik ben niet tegen flink investeren in ‘hernieuwbare’ energie. Integendeel daar hadden we al veel eerder mee ‘moeten’ beginnen. Naar mijn idee zijn we al flink aan de late kant om er serieus vorm aan te geven.
En energieverbruik is natuurlijk veel meer dan alleen maar elektriciteitsverbruik.
En ik ben het verder helemaal met je eens dat arme mensen wereldwijd het recht hebben op een in mijn ogen ‘basaal’ bestaan.
Dat wij hier in het relatief rijke westen bijvoorbeeld flink minder grondstoffen en energie gaan verbruiken, waardoor het voor de minder rijke wereld er op betaalbare wijze extra veel beschikbaar is.
De vraag is alleen hoeveel meer gelukkig je wordt van extra ‘wants’. Persoonlijk wordt ik niet gelukkiger van een auto of een groot huis, maar dat is natuurlijk persoonlijk.
Ik vind onze samenleving behoor materialistisch ingesteld, maar dat terzijde.
Ik heb geen link bij de hand, maar er is onderzocht of mensen in de jaren 50 in de VS ongelukkiger waren dan in de 21-ste eeuw het geval was. Er kwam niet veel verschil uit. Je hebt ‘needs’ and ‘wants’. De tuin van de buurman is altijd groener dan de mijne. Nog niet te praten over al die reclame. Maar goed ik dwaal af.
Lijkt me een hele interessante discussie in verband met wel of geen grenzen aan de groei in het energiegebeuren, maar dat lijkt me buiten de scope van deze draad te vallen en erg langdurig te worden.
Misschien dat er ooit een nieuw artikel voor geplaatst kan worden. Op laboratorium niveau en zeker ook op papier is er mijns inziens (al) heel veel mogelijk, maar om een en ander op grote schaal te gaan implementeren, nog los van een eventuele ‘elektrificering’ van de gehele samenleving, lijkt me nog een erg lange weg. Dat er bij het implementeren op grote schaal allerlei belemmerende factoren naar voren zullen treden die op kleine schaal niet optreden.
Volgens mij gaan we er niet aan ontsnappen om onze huidige levenswijze nog flink aan te passen of wezenlijk te herzien, maar dat is een ander verhaal.
@35: Ik denk dat “meer” door beter vervangen moet worden.
Het is fantastisch cv te hebben ipv een kolenkachel. Nog lekkerder is het om aparte warmteregeling per kamer te hebben die waarschijnlijk ook nog energie zal besparen.
Ik wil een zelfreinigend toilet dat mijn gewicht en gezondheid monitort en alleen wat roept als er iets alarmerends is.
Er s gewoon nog waanzinnig veel meer comfort en gezondheid te winnen zonder “meer” te willen. Bij auto’s is daar ontzettend veel gebeurd, in onze huizen veel minder.
P.S. “Meer” kan elders zomaar tot veel minder leiden. Een elektrische fiets is “meer” maar kan autogebruik flink verminderen.
Hoeveel consumptie zou er door de smartphone/tablet vermeden zijn? Geen losse calculator, fototoestel, videocamera, dictafoon, walkmen, zaklantaarn, boeken, kranten, foto’s e.d. meer nodig.
@33: “Ik ken zulke ‘panden’ niet. In vinexwijken zijn de raampjes een stuk kleiner dan ze in de doorzonwoningen waren”
– Stap eens een bedrijfspand in van een bedrijf dat zelf vindt goed bezig te zijn. Meer glas is in zo’n pand ook in de mode ondanks de slechte isolatie van glas. Ik zie zelden andere panden.
@34: “noodzaak tot besparen of overstappen op hernieuwbare energie is duidelijk in een markt waar de winningskosten steeds hoger worden en de energieprijs dus steeds stijgt”
– Is hernieuwbare energie een overstap of een aanvulling die de stijgende fossiel prijs beperkt? Bovendien is er nog genoeg fossiel dus blijft de prijsstijging beperkt, te weinig voor het klimaat! Als met subsidie voor zonnepanelen meer gevlogen wordt (kerosine accijnsvrij) verslechteren we verder.
@37: [ Stap eens een bedrijfspand in ]
Het is wel handig om in een gesprek over huishoudelijk gedrag aan te geven dat je het over bedrijfspanden hebt.
En ik erger me al 30 jaar aan bedrijfspanden en terreinen die onnodig verlicht zijn totdat om 10 uur de bewaker langskomt om het licht uit te doen.
Het parkeerterrein van het zwembad van ons dorp is de hele nacht verlicht.
Dus er is niks nieuws onder de zon. de consument moet verplicht aan de spaarlamp, maar het bedrijfsleven mag het licht 24/7 laren branden. De electriciteit is dus nog lang niet duur genoeg.
Grote ramen in “panden” laten lekker veel licht binnen en als ze drie lagen +++ glas bevatten weet ik niet zeker of dat wel zo ongunstig is voor het energieverbruik.
[ Is hernieuwbare energie een overstap of een aanvulling die de stijgende fossiel prijs beperkt? ]
Een overstap natuurlijk, want de fossiele brandstoffen raken linksom of rechtsom op, of dat nu in 100, 200 of 300 jaar is. Die grondstoffen kun je beter bewaren voor hoogwaardige producten dan voor een ritje naar het werk en CO2 beperking is keihard nodig.