RECENSIE - door Addie Schulte, redacteur van Boekenstrijd.
Sommige mensen kunnen ingewikkelde problemen op een eenvoudige manier uitleggen. Als ze dat doen zonder te simplistisch te worden, is dat een prestatie van formaat. Filosoof Julian Baggini lukt dat in dit dunne boekje over ‘de waarheid.’ Hij legt op luchtige toon zijn visie uit en geeft zelfs tips over hoe met de waarheid om te gaan.
Baggini maakt de grote, onontkoombare waarheid kleiner door die op te delen in tien vormen. Er is niet een waarheid, er zijn ‘eeuwige waarheden’, ‘gezaghebbende waarheden’, ‘empirische waarheden’ en zo verder. Alleen al die aanpak zorgt uiteraard voor een relativering. Er is niet een absolute waarheid die op al die manieren waar is. We pakken de werkelijkheid en onze belevingswereld in met allerlei waarheden, die op verschillende niveaus iets zeggen.
We moeten van iedere waarheid zijn plaats weten, dan komt het wel goed, is de boodschap van Baggini.
Sneeuw is wit
Dit is geen inleiding in de filosofische inzichten in de waarheid, hoewel er verschillende filosofen voorbij komen. Zo citeert hij een van de bekende uitspraken over waarheid van Alfred Tarski: ‘sneeuw is wit’ is waar als en alleen als sneeuw wit is. De claim van de waarheid is een claim over een uitspraak. Maar hij gaat niet in op de moderne academisch-filosofische inzichten over waarheid. Wel is duidelijk uit Baggini’s benadering dat hij het idee van een algehele waarheid verwerpt.
Baggini blijft veel dichter bij de actualiteit. De religieuze waarheid zegt niet hetzelfde over de wereld als de empirische waarheid. Daarom is het onzinnig om te beweren dat de Bijbel wetenschappelijk niet klopt, of te beweren dat wat in de Bijbel staat rechtstreeks iets zegt over de werkelijkheid.
1 + 1 is niet altijd 2
Die empirische waarheid van de wetenschap moet weer altijd een mate van onzekerheid accepteren. De logische waarheid van 1 + 1 = 2 is alleen altijd waar in de abstracte wereld van getallen. Daarbuiten kan het samenvoegen van twee gelijksoortige elementen leiden tot samensmelting, explosies of weer iets anders.
Baggini legt uit waarom we wel moeten naar luisteren naar experts. Dat is tegenstelling tot de Britse politicus Michael Gove die zei dat iedereen de experts zat was. Maar voor je luistert naar een expert, moet je een paar vragen stellen. Is er wel iets zinnigs te vertellen over het gebied waar de expert iets over zegt? En naar wat voor soort en welke expert moet je dan luisteren? Ook de rede heeft een rol in de zoektocht, maar ook die mag en kan niet altijd de hoofdrol spelen.
Nepnieuws
Als we die verschillende waarheden goed onderscheiden, dan zijn ongelukken die tot nepnieuws en desinformatie leiden uit te bannen. We moeten niet spreken over ‘De Waarheid’ met hoofdletter. (Dat was overigens wel de titel van een communistisch dagblad’.) De waarheid is meer een tuin, schrijft Baggini, met bijna permanente onderdelen, maar ook met delen die opkomen, verwelken en vergaan. Hij heeft wat meer vertrouwen dan de wat sceptische René ten Bos in zijn boek Het volk in de grot.
Het is natuurlijk de vraag of iedereen dergelijke ‘epistemische deugden’ kan en wil hanteren. (Af en toe staat er een lastig woord in dit boek: epistemisch = wat betrekking heeft op kennis, of te wel kan je weten) Maar met een beetje gezond nadenken kom je al een eind. Of is dat tegenwoordig al te optimistisch?
Reacties (1)
… door die op te delen in tien vormen
Differentiële waarheid?
Ik moet eerlijk zeggen, dat ik hier al afhaakte. Je kunt alles relativeren maar je kunt ook te ver gaan.
… ‘eeuwige waarheden’, ‘gezaghebbende waarheden’, ‘empirische waarheden’ en zo verder.
Wat is een gezaghebbende waarheid? Dat kan dus ook een leugen zijn: Trump kletst uit zijn nek, hij heeft gezag en dus is zijn geklets gezaghebbende waarheid. Oh, ik begrijp het verkeerd. Ja m’n reet. En zou een empirische waarheid niet eeuwig zijn? Of hebben we het hier over verzamelingen die kunnen overlappen.
Kijk, ik snap ook wel dat je meteen roept: je moet het boekje lezen dan snap je wat hij bedoelt. Maar dat ga ik dus niet doen want ik ben niet van plan om willekeurige politici hun deel van het gelijk te geven omdat ik hun zinnen op kan splitsen waarbij elk deel zijn waarheid heeft, met als argument dat een deel van wat hij/zij zegt wel waar is (denk Baudet).
Waarheid is niet deelbaar of differentieerbaar.
Dit kleine stukkie over Baginni’s waarheid lezend, ga ik dat boekje niet kopen. Zijn filosofie is een vergoelijking van politiek en is politieke filosofie.
Meerdimensionale, in stukjes te hakken waarheid is labbekak. Misschien in de beta wetenschappen, maar niet in de alpha en gamma wetenschappen.
Dat we niet altijd de waarheid kunnen achterhalen en moeten leven met onwetendheid is iets anders.