Overzicht

dossier

De Eurocrisis

Foto: Deutsche Bundesbank (cc)

In dit dossier vindt u alle artikelen die de afgelopen jaren verschenen op Sargasso en betrekking hadden op de eurocrisis.


Foto: Deutsche Bundesbank (cc)

De eurocrisis is weer terug (5): Deflatie (1) – moeten we ons zorgen maken?

, door

ANALYSE - Er is bijna geen inflatie meer en in sommige delen van Europa is al sprake van deflatie. Hoe erg is dat, waardoor wordt dit veroorzaakt en wat kan er aan gedaan worden? Deflatie is een complex onderwerp daarom bespreek ik het in twee delen. In deel 5 bespreek ik ‘wat, waar en hoe’ en deel 6 behandel ik ‘oorzaak en oplossing’.

In het begin leek het zo mooi. De euro was een groot succes want in alle landen daalde de inflatie naar het gewenste niveau: net iets onder de 2%. Precies zoals de bedenkers van de munt het hadden bedoeld want de Duitsers hadden hun stabiele munt en in Zuid-Europa was men verlost van de hoge inflatie.

<strong>Figuur 1</strong> <em>Inflatie in Zuid-Europa daalt. Tot de kredietcrisis was de inflatie net op of onder de 2%.</em>

Figuur 1 Inflatie in Zuid-Europa daalt. Tot de kredietcrisis was de inflatie net op of onder de 2%.

De handel in Europa [*] floreerde omdat ze niet meer werd gehinderd door fluctuerende wisselkoersen: van de Scandinavië tot Malta: overal is de euro evenveel waard. Althans, dat dacht men. In werkelijkheid was het succes een grote bubbel zoals ik in de vorige aflevering heb laten zien.

Dankzij de euro kon Noord-Europa door loonmatiging een handelsoverschot opbouwen. De winst daarvan was de brandstof van de vastgoedbubbel in Zuid-Europa. Deze bubbel werd verward met ‘succes’.

Foto: Deutsche Bundesbank (cc)

De eurocrisis is weer terug (4): loondumping

, door

ANALYSE - De eurocrisis wordt bestreden met bezuinigen en hervormen. Dit helpt niets want de Europese economie stagneert en de werkloosheid neemt niet af. Ik laat vandaag zien wat wél een oplossing is voor de eurocrisis als je weet wat de oorzaak is.

Volgens de bankier en oud topman van Crédit Lyonnais Jean Peyrelevade is de eurocrisis vooral hardnekkig door culturele problemen. In een interview beklaagde hij zich (1) onlangs over het Franse volkskarakter: ‘De Duitse en Nederlandse mentaliteit is gericht op ondernemerschap’, stelt Peyrelevade, ‘terwijl in Frankrijk de mensen afhankelijk zijn van de staat’. De oorsprong van dit mentaliteitsverschil gaat volgens hem terug tot Lodewijk XVI en de Franse revolutie. En inderdaad, een mentaliteit die zo diep in de cultuur van een land is verankerd – en Frankrijk zal geen uitzondering zijn – kan je niet even veranderen.

Daar gaan generaties overheen, als het überhaupt al zal lukken.

Voorbarig

Voorstanders van de euro vinden dat we niet genoeg hervormen. Tegenstanders willen de euro afschaffen omdat de muntunie is gedoemd te mislukken. Je kan en mag culturen niet veranderen om ‘de markt’, stellen zij terecht. Maar beide conclusies zijn volgens mij voorbarig. De kosten van afschaffing van de euro worden door de tegenstanders onderschat, zoals ik vorige week (en ook eerder) al heb laten zien. Maar ook zij die de euro willen redden met hervormingen hebben ongelijk: culturele veranderingen zijn helemaal niet nodig zijn om een muntunie te laten werken.

Foto: Deutsche Bundesbank (cc)

De eurocrisis is weer terug (3): Europa’s knoflookgrens

, door

In de het vorige deel in deze serie over de eurocrisis heb ik laten zien dat bezuinigen en hervormen verkeerd uitpakt: de werkloosheid in de eurozone is nu veel hoger dan in andere geïndustrialiseerde landen. In dit deel kijk ik naar de gevolgen van de euro op de handel tussen de eurolanden.

‘Ergens in Frankrijk loopt een grens, de knoflookgrens’, kopte Trouw een jaar geleden heel fraai. Deze grens splijt Europa en is onoverbrugbaar zeggen de eurosceptici.

Daar tegenover staat de politieke elite, die haar lot verbonden heeft met het slagen van de euro: als het zuiden maar genoeg hervormt dan lukt het wel, stellen zij. Het zijn herstelbare ‘weeffouten’, volgens Jeroen Dijsselbloem.

Eén zo’n weeffout is het grote verschil in concurrentiekracht tussen ‘zwakke’ en ‘sterke’ eurolanden. De eurocrisis wordt bestreden door de economie in deze landen te hervormen om deze zo competitiever te maken.

Vandaag bekijk ik of het , na vier jaar hervormen, is gelukt om de verschillen kleiner te maken.

Weeffouten zichtbaar maken

Hoe groot de verschillen tussen noord en zuid zijn is duidelijk te zien aan de handelsbalans van de eurolanden. De industrie in Zuid-Europa is onvoldoende concurrerend, waardoor de Zuid-Europese landen meer invoeren dan dat zij exporteren:

Foto: Deutsche Bundesbank (cc)

Hoe Duitsland Europa kan redden: erst kaufen, dann sparen!

, door

ANALYSE - Vorige week maandag verscheen een pleidooi van Ian Buruma voor het redden van de EU. Duitsland moet de beurs trekken, want Europa mag – ondanks al haar zwakheden – niet desintegreren. Zijn betoog is een parade van misvattingen over de oorzaak van, en de mogelijkheden voor, een oplossing van de eurocrisis.

Ian Buruma is een echte Europeaan want bloed uit ten minste drie Europese landen stroomt door zijn aderen, maar toch dweept hij niet met Europese eenheidsidealen. Daar kleeft een katholiek geurtje aan volgens hem en de EU is een technocratische constructie die is bedacht door mensen die ‘een zeker wantrouwen koesterden tegen democratische instellingen’. Maar desondanks blijft hij ‘aanhanger van de EU, als een vereniging van nationale staten met gemeenschappelijk belangen.’

Zodoende vindt Buruma het belangrijk dat de EU niet uiteenvalt door de eurocrisis, wat nu dreigt te gebeuren. Volgens Buruma is het economisch sterke Duitsland het enige land dat Europa bij elkaar kan houden. ‘Dit zou enige financiële offers vergen, die Duitsland zich nu gemakkelijk kan veroorloven,’ meent hij. Maar over wat er precies moet gebeuren en hoe Duitslands geld zou moeten worden besteed, zegt Buruma evenwel niets. Vermoedelijk denkt hij aan een vorm van het gemeenschappelijk maken van de schulden (‘eurobonds’) of aan hulp bij het afbetalen ervan.

Foto: Deutsche Bundesbank (cc)

Verkiezingen Europees Parlement: Niet-stemmer zegt Ja!

, door

OPINIE - Wij zijn door de politiek stelselmatig voorgelogen over de eurocrisis. De oplossing waar nu aan wordt gewerkt zal de crisis verergeren. De komende verkiezingen voor het Europees Parlement geven u een kans om hier tegen te stemmen. Wie niet stemt, stemt impliciet voor doorgaan op de heilloze weg die de politiek nu volgt.

Wie de discussies in de media over de aanstaande verkiezing voor het Europa Parlement oppervlakkig volgt, zou kunnen denken dat we op 22 mei gaan kiezen vóór of tegen Europa. Max van Weezel beschrijft hoe in de media een gevecht tussen Eurofielen en Eurofoben wordt gevoerd. De Eurofielen worden vertegenwoordigd door D66, de Eurofoben door de PVV en de rest van de partijen zit daar ergens tussen in. Met afgrijzen constateert hij dat de meerderheid van de bevolking niet gaat stemmen omdat het hen niets kan schelen. Dat is onverstandig want, zo schrijft van Weezel, ‘de integratie gaat door, onder leiding van Duitsland’ of je dat wilt of niet.

Wat Van Weezel goed belicht, is dat veel mensen denken dat de verkiezingen gaan over ‘vóór of tegen’ Europa. Die keuze hebt u echter allang niet meer. Op dit moment wordt Europa naar aanleiding van de eurocrisis opnieuw ingericht. De oplossing waar nu aan wordt gewerkt is een slechte oplossing. Als kiezer kan u daar op 22 mei ja of nee tegen zeggen. Als u niet gaat stemmen stemt u impliciet voor deze oplossing. Waarom dat slecht is en om te begrijpen welke keuze u hebt, moet ik kort de geschiedenis van de eurocrisis uitleggen.

Foto: Deutsche Bundesbank (cc)

Ongebruikelijke methoden

, door

OPINIE - ‘Quantitative easing’, ofwel geldverruiming, doet niets voor de reële economie, maar wel voor de institutionele spelers in het ‘financiële casino’.

Hoera! Het gaat eindelijk weer wat beter met de economie in Europa. Maar wat in de juichstemming vaak onderbelicht blijft is de reden dat het weer wat beter gaat: er wordt minder bezuinigd. Dat was een belangrijke oorzaak dat het zo slecht ging de laatste jaren. Als je daarmee stopt is het logisch dat het weer beter gaat. Paul Krugman vergeleek het onlangs met iemand die stopt met zichzelf op de kop te slaan en zich beter gaat voelen. Dat is geen verdienste.

De matige groei die we nu hebben is bovendien lang niet genoeg om de achterstand die we hebben opgelopen sinds 2008 in te halen. Aan beide kanten van de Atlantische oceaan is de werkloosheid nog steeds erg hoog en het herstel is erg traag. Terwijl regeringen bezig waren met het ‘op orde brengen van hun huishoudboekjes’, waren alleen de centrale banken van Europa en de VS nog in staat om de economie te stimuleren met ongebruikelijke methoden.

Meer geld

Voor de kredietcrisis konden banken de economie stimuleren door de rente te verlagen, maar dat kan niet meer omdat de rente al extreem laag is: bijna 0%. Centrale banken hebben nog een ander middel om de economie te stimuleren: meer geld in circulatie brengen. De dure term voor het maken van meer geld is quantitative easing. Ik gebruik de Nederlands term: geldverruiming.

Foto: Deutsche Bundesbank (cc)

Sociale artsen in Griekenland zijn een doekje voor het bloeden

, door

REPORTAGE - In Griekenland ligt de gezondheidszorg aan het infuus. Jaren van bezuinigingen hebben geleid tot gesloten ziekenhuizen, emigrerende artsen en een tekort aan medicijnen.

Omdat Griekenland een ziektekostenverzekeringssysteem heeft dat grotendeels gekoppeld is aan werk, is met de hoge werkloosheidscijfers van nu een gigantisch probleem ontstaan. Zeker drie miljoen Grieken zijn onverzekerd voor ziektekosten. Dat is bijna één op de drie. En zij die wél verzekerd zijn, krijgen niet altijd de zorg waar ze recht op hebben omdat die is wegbezuinigd.

Eind vorige maand is er een nieuwe hervorming in werking getreden. De regering belooft dat met minder middelen en minder geld een meer effectief systeem opgetuigd wordt. Maar niet iedereen gelooft nog in de woorden van minister van Gezondheid, Adonis Georgiadis.

De hervorming is de zoveelste aanpassing van de afgelopen jaren. In 2011 vond een omvangrijke verschuiving plaats van vier branchegerelateerde ‘zorgfondsen’ naar de EOPYY, vanaf dat moment dé verzekeringskas voor staatszorg én pensioenen. ‘De overheid heeft door die fusie een tijdje met geld van het ene fonds naar het andere kunnen schuiven om te proberen de tekorten te verdoezelen. Maar uiteindelijk bleek het meeste geld dat voor medische dekking bedoeld was, aan pensioenen uitgekeerd te zijn en stortte het systeem in’, zegt Apostolis Veizis, directeur van Artsen zonder Grenzen (AzG) Griekenland.

Quote du Jour

Quote du jour | Marathon

, door

Het eindsignaal van de eerste helft heeft geklonken, maar er is geen tijd voor rust […] Zoals in een marathon zal de tweede helft van het parcours zwaarder voelen dan de eerste helft.

Jens Weidmann, president van de Duitse centrale bank, over de pijn van de eurocrisis, die volgens hem nog lang niet voorbij is.

Ofwel: nog meer austerity!

Waan van de dag

‘Het gaat helemaal niet beter met Griekenland’

, door

Meent Dimitris Pavlopoulos in de Volkskrant:

Het resultaat van het beleid van bezuinigingen, privatiseringen en liberaliseringen was geen oplossing, maar juist een verdieping van de crisis. […]

Volgens de trojka (Europese Commissie, IMF en Europese Centrale Bank) en de Griekse regering heeft Griekenland in 2014 een primair overschot van een half miljard euro. Echter, de data van Eurostat laten zien dat Griekenland in de eerste negen maanden van 2013 een primair tekort had van maar liefst 17 miljard euro.

Bovendien, en in tegenstelling tot wat de Europese Commissie en de Griekse regering beweren, is de trend van de Griekse economie allesbehalve positief. Het volume-indexcijfer van de detailhandel is gedaald met 8,1 procent in 2013. De volume-index is gedaald met 6,7 procent. De investeringen zijn slechts 12 procent van het bruto binnenlands product (bbp), het op zes na laagste percentage in de wereld! Naar alle waarschijnlijkheid is in 2013 het Griekse bbp gedaald met 7 procent, ondanks de expliciete voorspelling van de Europese Commissie en het IMF van een klein herstel. De staatsschuld is opgelopen tot 170 procent van het bbp en is veel groter dan voor de crisis!

Foto: Deutsche Bundesbank (cc)

Hoe Jeroen Dijsselbloem weeffouten uit de euro haalt

, door

VERSLAG - Vorige week maandag zat ik in de aula van het academiegebouw van de Universiteit van Utrecht. Jeroen Dijsselbloem komt praten over Europa. De zaal gonst. Ongeveer tweehonderd man wachten op de komst van de minister. Achter me zitten studenten. Ze overleggen wat ze gaan doen na hun studie. Een van de jongens hoor ik zeggen dat hij eerst maar eens gaat kijken bij een grote bank. Een verzekeringsbedrijf zit er niet in want hij heeft geen actuariaat gedaan en nu is het daarvoor te laat.

Alle leeftijden zijn vertegenwoordigd maar de meerderheid is jong en deftig gekleed, compleet met – indien van toepassing – colbertje en dasje. Als later professor Kool, die de studenten achter mij blijkbaar goed kennen, binnenkomt (Clemens Kool, hoogleraar Financieringen en Financiële markten te Utrecht), constateert een van hen dat hij als enige op het podium geen stropdas om heeft. ‘Als professor mag hij dat,’ zegt hij. Jeroen Dijsselbloem is in donker pak gehuld – het uniform van de Echt Belangrijke Mensen – en hij heeft natuurlijk wel een stropdas om, een lichtblauwe. Professor Esther-Mirjam Sent (hoogleraar economische theorie en economisch beleid aan de Radboud Universiteit) is gekleed in een vrolijke, rode jurk. Als Jeroen Dijsselbloem binnenkomt, gaat alle aandacht naar hem, maar hij gaat na het handen schudden meteen zitten en begint druk met papier te schuiven.

Foto: Deutsche Bundesbank (cc)

Jeroen Dijsselbloem en de schaduwkant van onze economie

, door

OPINIE - Gisteravond was Minister van Financiën en voorzitter van de Eurogroep Jeroen Dijsselbloem te gast bij de Universiteit Utrecht om zijn visie te geven op de toekomst van de Europese economie. Vlak voor aanvang, was ik even in de gelegenheid een vraag aan hem te stellen. Dijsselbloems antwoord, samen met de daaropvolgende lezing, gaven een aardig inkijkje in het vermogen en onvermogen van een moderne minister van financiën.

Op mijn vraag of grote financiële crises, zoals we die de afgelopen vijf jaar hebben meegemaakt, een inherent onderdeel zijn van ons economisch systeem, antwoordde Dijsselbloem als volgt:

Iedere economie kent vette en magere jaren, maar een crisis van deze omvang hoeven we niet te accepteren. Door middel van betere regulering en beter bestuur kunnen we de reusachtige financiële bubbels, die de oorzaak van de huidige crisis zijn geweest, voorkomen. Strakker toezicht is een middel om de excessen in de financiële sector binnen de perken te houden. Niet alleen nu, maar in principe ook over dertig jaar.

Wel is het zo dat je als bestuurder altijd de vorige oorlog aan het uitvechten bent. Maar toch is het wel degelijk mijn ambitie om toekomstige crises, ook op de lange tot zeer lange termijn, te voorkomen.

Foto: Deutsche Bundesbank (cc)

Europa in diepe slaap

, door

ANALYSE - ‘Europa ligt op apegapen, en dat zal voorlopig ook wel zo blijven.’ Jan Werts, Brusselcorrespondent van het Montesquieu Instituut, verwacht niet dat er op de korte termijn veel spannends vanuit Brussel te verwachten is. Het wachten is op de uitslag van de Duitse verkiezingen over een maand en als gevolg daarvan is ook de euro-crisis ondergronds gegaan. Wel is een aanvraag van Griekenland voor een derde lening in het najaar te verwachten, maar hoe Europa daarop gaat reageren is ook weer afhankelijk van de uitslag van de Duitse verkiezingen. Op de lange termijn spelen de beoogde Bankenunie en de Europese verkiezingen in mei 2014 een rol, maar in de aanloop daarnaartoe zal het in Brussel ongebruikelijk stil zijn.

Werts begint met Griekenland: ‘Hoewel er in Griekenland enorm bezuinigd wordt, worden de hervormingen maar deels uitgevoerd. Griekenland zit binnenkort weer aan de grond. De Duitse Bundesbank verwacht dan ook dat er in het najaar een aanvraag voor een derde lening komt’. Hoe zal Europa daarop reageren?

Duitse verkiezingen

Er zijn drie scenario’s denkbaar voor  de uitkomst van de Duitse verkiezingen:

  • de huidige coalitie keert terug;
  • de ‘groβe koalition’ van christendemocraten en socialisten onder leiding van Merkel;
  • een coalitie van Socialisten, liberalen en Grünen, onder leiding van de socialist Steinbrück.
Vorige Volgende