Denken over de doodstraf

ELDERS - Nieuw bewijs in een oude moordzaak heeft de potentie het debat over de doodstraf in de VS wezenlijk te veranderen.

In december 1991 kwamen de drie kinderen van Cameron Todd Willingham om bij een woningbrand in het Texaanse stadje Corsicana. In augustus 1992 werd Willingham ter dood veroordeeld wegens brandstichting en moord. In februari 2004 werd hij uit zijn cel gehaald, vastgebonden op een stretcher en vervolgens geëxecuteerd met een dodelijke injectie.

In 2009 verscheen een lang (en lezenswaardig) verhaal in The New Yorker waarin werd uiteengezet waarom het technische bewijs dat was gebruikt om Willingham te veroordelen was gebaseerd op verouderde, onwetenschappelijke en onjuiste aannames.

Iedere expert die later werd geraadpleegd om het rapport van de oorspronkelijke fire investigators te beoordelen, kwam tot dezelfde conclusie. Het oordeel van onderzoeker Craig Beyler is typerend:

In a scathing report, [Beyler] concluded that investigators in the Willingham case had no scientific basis for claiming that the fire was arson, ignored evidence that contradicted their theory, had no comprehension of flashover and fire dynamics, relied on discredited folklore, and failed to eliminate potential accidental or alternative causes of the fire. He said that [fire investigator] Vasquez’s approach seemed to deny “rational reasoning” and was more “characteristic of mystics or psychics.” What’s more, Beyler determined that the investigation violated, as he put it […], “not only the standards of today but even of the time period.”

Maar toen was Willingham al lang en breed geëxecuteerd.

Onbetrouwbare getuigen

Willingham werd echter niet uitsluitend veroordeeld op basis van forensisch bewijs. De aanklager kwam ook nog aanzetten met twee ‘medische experts’, waaronder een relatietherapeut die, zonder Willingham ooit te hebben ontmoet, wist te melden, mede op basis van een poster in diens huis, dat de verdachte voldeed aan het profiel van een typische sociopaat:

And there’s a picture – a Led Zeppelin picture of a falling angel. [. . .] I see there’s an association many times with cultive-type of activities. A focus on death, dying. Many times individuals that have a lot of this type of art have interest in satanic-type activities.

Tenslotte was daar medegevangene Johnny Webb, die beweerde dat Willingham de moord op zijn kinderen tegen hem had bekend. Zowel Webb als de aanklager hielden tijdens Willinghams proces vol dat Webb geen gunsten of strafvermindering voor deze getuigenis had ontvangen. The New York Times onthulde echter onlangs dat ook dit ‘feit’ niet bleek te kloppen:

As [a lawyer with the Innocence Project] worked through the stack of papers, he saw a note scrawled on the inside of the district attorney’s file folder stating that Mr. Webb’s charges were to be listed as robbery in the second degree, not the heavier first-degree robbery charge he had originally been convicted on, “based on coop in Willingham.”

Webb had zodoende een duidelijk motief om te liegen over Willinghams vermeende bekentenis. Nog dubieuzer is dat zowel hij als de aanklager daadwerkelijk logen over het bestaan van een dergelijk motief.

En zo bleef er van de zaak tegen Willingham minder dan niets over.

Implicaties

Het gegeven dat de staat Texas vrijwel zeker een onschuldige ter dood heeft gebracht, heeft de potentie om het debat over de doodstraf in de VS in belangrijke mate te beïnvloeden. Onlangs was Washington de laatste uit een serie staten die de doodstraf (voorlopig) niet meer zullen uitvoeren. De reden? Te veel veroordeelden bleken uiteindelijk toch onschuldig te zijn:

“There are too many flaws in the system,” Mr. Inslee said on Tuesday. He noted that since the state’s current capital punishment laws were enacted in 1981, more than half of the 32 death sentences imposed in Washington had been overturned. “And when the ultimate decision is death, there is too much at stake to accept an imperfect system.”

Hoewel gedurende de laatste decennia van tientallen ter dood veroordeelden in de VS de onschuld werd aangetoond, gebeurde dit steeds voordat hun executie had plaatsgevonden. Cameron Todd Willingham kan de eerste ter dood veroordeelde zijn van wie de onschuld wordt aangetoond nadat hij ter dood is gebracht.

Hoewel ieder weldenkend mens zal beseffen dat er zonder enige twijfel eerder onschuldige mensen ter dood zijn gebracht, houden Amerikanen graag de pretentie hoog dat hun systeem waterdicht is. De vraag is dus of Amerikanen bereid zijn het risico te lopen dat uit hun naam onschuldige mensen ter dood worden gebracht.

Willinghams onschuld is momenteel onderwerp van een officieel onderzoek door de Texas Board of Pardons and Paroles. Zal dit orgaan de druk kunnen (of willen) weerstaan van aanklagers die hun carrière niet beschadigd willen zien, van politici die graag tough on crime willen zijn? In een eerder stadium van dit onderzoek werden volstrekt onverwacht drie leden van deze commissie vervangen, waardoor het onderzoek flinke vertraging opliep en nog altijd niet is afgerond.

Misschien moeten we dus niet al te veel hoop op een eerlijk oordeel koesteren.

Afbeelding: California Department of Corrections and Rehabilitation/Wikipedia.