De opkomst en ondergang van de gewone man

‘De veroorzakers van de crisis gaan vrijuit, de rekening wordt bij de gewone man gelegd!’ De woorden van SP-fractievoorzitter Agnes Kant naar aanleiding van de begroting galmen na. De 57-jarige Jos is al bijna drie decennia actief als docent techniek-metaalbewerking in het praktijkonderwijs. In 1977 wás er tenminste nog een gewone man, verzucht Jos. In een Opel Kadett. Die blikken Corned Beef at en naar de Kampeer en Caravan RAI ging. Alleen maar om te kijken.

‘Maar het is toch zeker zo,’ zegt Davy, de 43-jarige buurman van Jos. Vandaag wordt Davy’s zoontje Jeffrey 5 jaar. ‘Ik heb er recht op.’
‘Waarop?’ vraagt Jos voorzichtig.
‘Om op mijn 65e met pensioen te gaan, natuurlijk.’ Jeffrey gooit verveeld een handvol demonische plastic poppetjes, verkregen bij aankoop van talloze liters Wicky, kilo’s halfomhalf en een actieverpakking Senseopads, over de schutting.

Jos gaat terug in de tijd, toen hij de overstap van de metaalindustrie naar het praktijkonderwijs maakte. De buurman was toen nog maar net een verveelde tiener, niet de 43-jarige officemedewerker die hij nu is. De officemedewerker die zijn collega’s tot vervelens toe bestookt met irritante, komisch bedoelde foto’s op Hyves. Die Jochem Myer nadoet bij de koffieautomaat. Die een wuppie op zijn monitor heeft geplakt en op zijn mobiel een lollige ringtone van de Gebroeders Ko heeft. Die stiekem uit het magazijn van zijn werk pakken wc-papier en doosjes post-its meeneemt. ‘Mijn baas belazert mij toch zeker ook.’

Jos ziet hoe de moderne werknemer is vervallen in een model van lafhartig gelegenheidswerk, gereduceerd tot louter zuurstofverspilling onder het systeemplafond. Davy is niet anders. De gewone man, concludeert Jos, is geen gewone man meer, maar een gemiddelde man. Schreeuwlelijken in te grote auto’s met gel in hun haar, plasmaschermen op de pof en all inclusive reizen. Die klagen dat Bos de banken betuttelt. De banken die hen jarenlang vrijelijk leningen verschaften.

‘Deze tattoo heb ik laten zetten nadat we met de dolfijnen gingen zwemmen,’ zegt Davy trots. ‘In Egypte.’

Egypte, denkt Jos. Land der farao’s. Graven en piramides. Hiërogliefen. Waar hij als kind van kon dromen. In gedachte bladert Jos door zijn map met vergeelde foto’s, genomen tijdens de vakanties met zijn oudere broer: Terschelling 1972. Luxemburg 1981.

‘Toch is het erg gesteld met dit land,’ zegt Davy. ‘De hoge heren in Den Haag graaien maar en wij, de belastingbetalers, zijn de klos. Doorwerken tot mijn 67e, wat denken ze verdomme wel niet?’

Jos neemt een hap van zijn schuimtaartje. ‘Ja, werken,’ zegt hij nu. ‘Daar is veel om te doen.’

Davy veert op. ‘En als de moslims zich er ook mee bemoeien,’ zijn blik is nu vol vuur, ‘dan hebben ze aan mij een verkeerde. Voor mij wordt het SP of PVV bij de verkiezingen. Doen ze ook gelijk wat tegen de hoge benzineprijzen. En de boetes hier op de rijksweg. Ik heb al vier boetes deze maand, terwijl ik alleen maar op tijd op mijn werk moet zijn.’ Davy wijst naar zijn zoon. ‘Hij moet toch ook een toekomst hebben?’

Aan het einde van Jeffreys verjaarspartijtje schudt Jos de hand van Davy. ‘Blijf je geen voetbal kijken?’ vraagt Davy.

Jos kijkt vertwijfeld naar de plavuizen met vloerverwarming. ‘Nee. Morgen weer aan het werk.’

’s Avonds zit Jos op zijn ribfluwelen zitelement. Hij lepelt zijn macaronischotel Hawaii naar binnen. Tot zijn schrik moet hij bekennen dat hij, ooit een gewone man in de onderwijssector, tot een elite is gaan behoren: iemand die met plezier nog tien jaar naar zijn werk gaat. In een sector die ondanks de crisis nog geld toe krijgt.