De kiezer kiest

ANALYSE - Het lukte mij afgelopen zondag niet erg om het gesprek tussen Rick Nieman en Wilders erg boeiend te vinden. De motieven van Wilders zijn te volgen en te begrijpen, maar hij heeft geen oplossingen. Zijn politieke oordeel over de vervreemding tussen de Haagse kaasstolp en de huiskamer klopt ook: maar dat is een verschijnsel zo oud als de democratie en geen sinistere samenzwering van elites.

Het roept toch weer de vraag op wat er aan de hand is in de wereld. Ook na de vorige crisis van 1929 was er een rechtse politieke reactie, vol rancune en nationalisme en vreemdelingenhaat. De geschiedenis herhaalt zich niet, maar vergelijken kan leerzaam zijn. Lodewijk Asscher beval het boek van Philip Roth aan over de samenzwering tegen Amerika. Daarin wint Lindbergh de verkiezingen en niet Roosevelt. Ik trok het uit de kast en kwam er nu wel door heen; tamelijk helderziende en ook griezelige fantasie.

Moeten we bang zijn voor een klimaat, waarin de verkiezingen allemaal in dezelfde richting wijzen? Zijn er tegenkrachten en wat mogen we daarvan verwachten?  Een kleine ronde.

De V.S en Trump

Er is op zijn minst hoop. Het systeem in de V.S. is nogal gehecht aan de Constitution, de scheiding der machten, een mogelijke afzettingsprocedure. In The New York Review of Books beklaagt David Cole zich over de slordige wijze waarop Trump zijn belangen heeft gescheiden van zijn ambtsuitoefening. Hij ziet daar in een duidelijke schending van de regels, die voldoende is. “Treason, bribery, or other high crimes and misdemeanors”, zo staat geschreven. Wat dat precies is, valt niet gemakkelijk te zeggen, zo weten we van de procedures tegen Nixon en Clinton nog wel.

Ook de machtenscheiding komen we al tegen. Er is een onafhankelijke rechterlijke macht, volgens de Grondwet en daarvan dient de uitvoerende macht afstand te houden. Als je geen flauw benul hebt van besturen en je maakt met een paar vertrouwelingen een circulaire tegen inreizende Moslims, dan kom je niet ver met rechter en officieren van justitie die hun vak serieus nemen. In drie instanties is Trump nu teruggefloten.

Een derde reden om niet moedeloos te worden is het verzet tegen een autoritair vandalisme dat niet past in een democratie. Trump benoemt ministers, die geen enkel verstand hebben van het beleid dat ze geacht worden vorm te geven. Betsy deVos is een mooi voorbeeld, omdat zij geen idee heeft van onderwijs dat zij gaat besturen, maar wel miljoenen heeft bijgedragen aan de kas van Trump. Ook aardig: een voormalig hersenchirurg, die zich gaat bezighouden met sociale woningbouw. Robert Reich maakt in bijna dagelijkse blogs gehakt van deze manieren van doen. Ik link naar eentje over minister deVos.

Reich zegt in een blog dat Trump het misverstand illustreert dat een president ook wel een zakenman kan zijn. Het gedragsrepertoire van Trump heeft hem misschien miljonair gemaakt, het zal hem geen succesvol politicus maken. Vijanden hinderen soms bij winstgevende deals, maar altijd bij bestuurlijke deals, want met democratische beperkingen kun je je niet van vijanden ontdoen. Poetin heeft dezelfde stijl, zijn vijanden worden op raadselachtige wijze vermoord.

Duitsland en Martin Schulz

Het kan niet zo opgevallen zijn, maar de voormalige voorzitter van het Europees parlement is bij onze oosterbuur lijsttrekker van de SPD geworden. Zijn cijfers in de eerste week van februari zijn opmerkelijk te noemen: met een spurt van 9% komt hij op een steun van 50% voor een mogelijke rol als bondskanselier. Angela Merkel komt met een verlies van 7% op slechts 34 % uit. (Der Spiegel 06-02-17, pag 24)

Het lijkt mij een opmerkelijke uitslag van de peilingen. Schulz is een verstokte Europeaan, maar een aanvullende vraag laat zien waarom de Duitse kiezer hem wil. De angst voor verbrokkeling in de EU lijkt zeer groot.

De CDU/CSU ligt nog 6% voor op de SPD, maar dat kan veranderen. Overigens: de gewenste coalitie voor de Duitse kiezer is de grote, tussen CDU en SPD dus.

De Groenen en de Alernative fur Deutsland lijden vooralsnog licht verlies.

Frankrijk en Le Pen

Het probleem waar de Franse kiezer ons voor plaatst heet Marine Le Pen. Het FD meldde dat een verkiezing van haar tot een nieuwe Franse Franc zou leiden en een bankroet, waar bij vergeleken het Griekse een bagatel zou lijken, omdat de euro hier aan zou bezwijken.

Ook de Franse politieke realiteit is niet stabiel. Le Pen voert de peilingen redelijk stabiel aan, maar achter haar is veel beweging. De tweede ronde zal zij wellicht bereiken, maar grote delen van de kiezers zullen in de tweede stemronde vermoedelijk niet op haar stemmen. Wie wil kan zoeken bij “sondages elections presidentielles”.

Résultat du sondage “Rolling” Ifop pour Paris Match, iTélé et Sud Radio (10 février 2017) :

Premier tour :

• Marine LE PEN : 26%
• Emmanuel MACRON : 21%
• François FILLON : 18%
• Benoît HAMON : 14,5%
• Jean-Luc MELENCHON : 10,5%
• François BAYROU : 5,5%
• Nicolas DUPONT-AIGNAN : 2%
• Yannick JADOT : 1,5%
• Nathalie ARTHAUD : 0,5%
• Philippe POUTOU : 0,5%
• Jacques CHEMINADE : 0%

Second tour :

• Emmanuel MACRON : 64%
• Marine LE PEN : 36%

Mijn beeld: de kans dat Marine Le Pen in de tweede verkiezingsronde wint, lijkt mij niet groot.

Nederland en Wilders

Blijft over: Nederland en Wilders. In mijn inleiding gaf ik al aan dat ik zijn onrust snap: Wilders ziet een bevolkingsexplosie in Afrika en vreest de stroom van vluchtelingen en vindt de grensbewaking ondermaats. Dat is te begrijpen.

Met de oplossingen van de PVV heb ik minder: 400 grensposten weer inrichten (en de kustlijn?), de gulden terug, uit de EU, moskee en Koran verbieden. Het staat haaks op alle tradities waardoor wij juist groot zijn geworden als klein land: tolerantie, openheid, handelsbetrekkingen.

Nu komt daar de tirannie van de verkozen despoot in de V.S. bij, die de EU graag opgelost ziet in de concurrerende natiestaten van de vorige eeuw. De Duitse kiezers zijn niet gek: zij willen niet terug naar de animositeit met de Fransen en ook niet naar die met de Russen. Dat lijkt mij een hele geruststelling.

Wilders heeft nog meer gelijk: ook ik zie het gedoe op de vierkante meter als stompzinnige jacht op de kiezersgunst. De beloofde miljarden vliegen je om de oren. Het siert Asscher dat hij zich daar in grote lijnen aan onttrekt.

Maar de eenvoudige hoofdvragen mogen en moeten gesteld worden: wat kost het, grenzen dicht en uit de euro? De Duitsers geven het juiste antwoord aan de bedreigingen van Trump en zijn vriend Poetin: een sterker Europa. De kiezer kiest, met ons stelsel is niets mis. Of, zoals de politicoloog Tom van der Meer schrijft: “Niet de kiezer is gek.”

Het moet nog blijken, maar er lijkt me nog geen reden om een brede populistische stembusrevolte te vrezen.