De heiligheid voorbij

De volgende gastbijdrage is van publicist Mohammed Benzakour. Afgelopen woensdag hield hij in het Amsterdamse Felix Meritis een voordracht op een bijeenkomst van de Dick Scherpenzeel Stichting waar gediscussieerd werd over de berichtgeving over het Midden-Oosten. Sargasso kreeg van Benzakour toestemming om zijn voordracht hier te plaatsen.

Vorig jaar verscheen in Amerika (na het essay) het geruchtmakende boek “The Israël lobby and U.S. Foreign Policy’, van de twee professoren Stephen Walt en John Mearsheimer. In 560 bladzijdes brengen zij minutieus in kaart hoe in de V.S al decennialang de Israël-lobby (een machtig politiek en mediamiek netwerk van joodse organisaties, christenfundamentalisten en neocons) aan de knoppen draait van de Amerikaanse Midden-Oostenpolitiek – met al zijn schadelijke effecten, voor de regio en voor Amerika zelf. Een moedig en baanbrekend standaardwerk over een onderwerp waarop al zo lang een groot taboe rust. Ook maakt dit boek duidelijk welke frisse en minder frisse strategieën deze lobby aanwendt om ieder kritisch debat over Israël in de kiem te smoren.
Behalve NRC Handelsblad en VPRO’s Tegenlicht is aan dit boek vrijwel geen aandacht besteed. Toen vorig jaar de Nederlandse vertaling verscheen, telde ik welgeteld één recensie, in de Volkskrant (20 oktober 2007). Deze kwaliteitskrant wees een joodse commentator aan wiens Israëlische preoccupaties elke week te bewonderen zijn in zijn column. En, tamelijk voorspelbaar, eindigde diens ‘recensie’ met de opmerking dat hij er een ‘nare smaak’ aan overhield – als bekend, een nauwelijks verhulde manier om iemand als ‘antisemiet’ weg zetten. Kortom: discussie gesloten. Een collega van mij stuurde hierop een klachtbrief naar de Ombudsman van de Volkskrant. Op zijn brief is nooit gereageerd, noch een ontvangstbevestiging. De ironie wil dat zowel de recensie als het zwijgen van de Ombudsman onbedoeld de kern van dit boek onderstreepten.

Een vraagje: kunt u zich voorstellen dat een grote landelijke krant een Palestijnse journalist in dienst neemt die vroeger tevens voorzitter was van de Nederlandse PLO-tak en waarvan de dochter werkzaam is bij de gewapende tak van Hamas? Toch is de MO-correspondent van het Algemeen Dagblad (alsmede Evangelische Omroep) de voormalige voorzitter van de Nederlandse Zionisten Bond en bekleedt zijn dochter een woordvoerderfunctie binnen het Israëlische leger.
Nog een vraag: zou een kwaliteitskrant een Palestijnse correspondent in dienst nemen die regelmatig bijklust voor een binnenlandse organisatie die rechtsreeks gefinancierd wordt door de Palestijnse Autoriteit? Toch is de verslaggever van de Volkskrant kind aan huis bij Cidi-bijeenkomsten en neemt hij zelfs deel als reisleider aan Cidi-reisjes naar Jeruzalem. Hetzelfde geldt voor de banden tussen medewerkers van NOS Radio 1, Vrij Nederland en het Cidi (waarvan een bestuurslid directe bedrijfsbelangen heeft bij de bouw van de Muur)

Natuurlijk, kranten publiceren af en toe (nu meer dan vroeger) ingezonden stukken waarin de Israëlische politiek wordt aangevochten, maar het is gemakkelijk aantoonbaar dat de heersende opinie duidelijk doorslaat ten gunste van Israël. Waar is bijv. de Nederlandse commentator van de statuur van Robert Fisk of Patrick Seale? Komt er iemand ook maar in de buurt komt van Israëlische criticasters als Amira Hass, Akiva Eldar, Gideon Levy en Bradley Burston? Die kennen wij niet.

Bij nieuwsrubrieken, waaronder ook uitdrukkelijk de drie Teleteksten (NOS, RTL en VRT) – wordt Hamas altijd vergezeld van een woordtoevoeging: ‘moslim-fundamentalistisch’ , ’terroristisch’ of ‘extremistsich’. Zij werken al bijna afstompend. Voor deze kwalificaties zijn misschien best goede argumenten aan te dragen. Maar evenzeer zijn goede argumenten aan te dragen om Israel te vergezellen met ‘staatsterroristisch’ of ‘apartheidsregime’. Of ’theocratisch’, of ‘bezettende mogendheid’, ‘het internationaal recht schendende’, ‘het racistische’ etc.
Maar dat lees je nooit.
Voorts kwam na turven van enkele grote dagbladen en omroepen het volgende cijfer. De verhouding Palestinagezinde columnisten/commentatoren (al dan niet met Arabische achtergrond) versus Israëlgezinde columnisten/commentatoren is ongeveer 3 – 21.

Het gaat er niet om of pro-Palestijnse opiniemakers altijd gelijk hebben of dat pro-Israëlische commentatoren altijd ongelijk; het punt is dat een pro-Palestijns geluidnauwelijks kans krijgt; een onevenwichtigheid die raakt aan de essentie van kwaliteitsjournalistiek.

We kunnen ons niet voorstellen dat de komende 30 jaar de NOS haar verslaggeving overlaat aan een Palestijnse correspondent die kantoor mag houden in Rammalah en met familie op The Westbank. Toch was dat spiegelbeeldig het geval bij de NOS de afgelopen 30 jaar met een joodse correspondent woonachtig in Joods-Jeruzalem.

Dat dit journalistiek deficit niet eeuwig houdbaar is, moge allereerst blijken uit de invloed die het heeft op de groep die al zo lang inzet is van nationaal debat: de moslimpopulatie.
Momenteel is ongeveer 50% van de Amsterdamse bevolking van allochtone herkomst en kennen we bijna een miljoen moslims in Nederland. Dit betekent dat andere, nieuwe maatschappelijke verhoudingen ontstaan. Als de vermijding of ontkenning hiervan een teken is van mislukte integratie, is het huidige conflict een teken van voortschrijdende segregatie.

Er zijn trends merkbaar dat het islamitische hoor- en lezerspubliek steeds minder afhankelijk is, of sterker: zich afkeert van de reguliere nationale nieuwskanalen. Deze, moslims, hoofdzakelijk jongeren, bestaan – het klinkt misschien vreemd – niet louter uit radicalen, maar zijn grotendeels keurig opgeleide jongens en meisjes met dikwijls een oppassend gezinsleven.
Sinds de opkomst van de satellietantenne en internet, zijn er beelden van de werkelijkheid ontstaan die lange tijd aan ons oog werden ontrokken. Het internet maakt een alternatieve nieuwsvoorziening mogelijk die doet denken aan de samizdat van de jaren zeventig in de Sovjet-Unie. Zo laat Al Jazeera analisten aan het woord die steevast ontbreken in de kaartenbakjes van Nova. Marokkaanse nieuwszenders tonen beelden van uiteengereten Palestijnse kinderen, die RTL en NOS liever niet uitzenden omdat deze weerzinwekkendheid moeilijk te rijmen is met de steriele ‘vergeldingsacties’ van Israël. Op YouTube zijn documentaires te zien waar niet alleen de angsten van Israëlische burgers breed worden uitgemeten, maar ook de verschrikkingen van het Israëlische leger, zoals bulldozers die ‘s nachts huizen met gezinnen platwalsen omdat ze ‘in de weg’ zitten. Niet alleen komt de bange Israëlische moeder uitgebreid aan het woord, maar ook de Palestijnse boer wier akkers, olijfgaarden en veestapel – zijn enige inkomstenbron – zijn vernietigd. Uit de filmpjes (waarvan sommige met verborgen camera’s zijn opgenomen door jongens die de dood niet vrezen) blijkt Gaza niet zomaar ‘een strookje bezet gebied’ met een ‘veiligheidhek’ eromheen, maar heeft het eerder iets weg van een levensgrote openluchtgevangenis waar de Gazanen als ratten in de val zitten.

Wie een rondgang maakt langs Marokkaanse, Turkse en Islamitische internetfora (marokko,nl, magrebonline.nl, KifKif, Indymedia, Radioislam.org, Al Aqsa.net) zal merken hoe een hele generatie zich kapot ergert aan het scheefgetrokken beeld van de Palestijnse Zaak.
Onlangs volgde ik een discussie op een islamitisch forum; een jongeman vertelde omstandig dat als hij wil weten wat er in Gaza gaande is, hij alle bronnen raadpleegt, The Herald Tribune, Bahrain Tribune, Al Jazeera, Libération, en zelfs Ha’aretz, maar niet de Nederlandse. Hij gaf vele voorbeelden, ik citeer er een. “In juli vorig jaar heeft de Israëlische regering een wetsontwerp aangenomen waarin werd bepaald dat het Jewish National Fund (landeigenaar 14% van Israël) alleen land mag verkopen aan joden. Nu was dat in de praktijk al zo, door Arabieren toegang te verbieden op verkoopdagen, maar nu is het officieel: heb je het ‘verkeerde’ DNA, dan wordt je door de overheid uitgesloten. Is dit gewoon Apartheid? Nee, dit is geïnstitutionaliseerde Apartheid. Maar niets hierover in de Nederlandse media!”
Alle forumleden reageerden instemmend. Waarop dan de vaak de verzuchting volgt: ‘Nederland is gewoon een tweede Israël’.

Het is dan ook niet gek dat de wijze waarop bij de NMO en de NIO (tezamen slechts 1 uurtje tv-zendtijd/week) over het Palestijnse vraagstuk wordt gediscussieerd fundamenteel verschilt van de benadering op onze opiniepagina’s. Bij beide omroepen is veel meer oog voor de achtergronden van het conflict, alsmede de humanitaire en mensenrechtelijke kant; ironisch genoeg precies die aspecten waarop Nederland zich altijd graag als gidsland profileerde.

Het islamdebat dat in Nederland wordt gevoerd, en dat ons inmiddels beroemd heeft gemaakt tot ver over de grenzen, heeft de Palestijnse betrokkenheid van hier wonende moslims uitsluitend sterker gemaakt. Het tragische lot van de Palestijn wordt ervaren als het eigen lot. Ofschoon in Nederland geen bezettingsleger en checkpoints met prikkeldraden zijn, ofschoon hier geen raketten op ze af worden gevuurd, hier zijn het de frequente aanvallen van zekere politici en opiniemakers die als schotwonden worden ervaren.

De moslimse betrokkenheid draait niet alleen om religieuze en politieke loyaliteit, maar het betreft vooral strijd tegen onrecht – onrecht, waar uiteraard ook miljoenen niet-moslims over de gehele wereld gevoelig voor zijn. Er bestaan allerlei varianten op dat gevoel, en oneindig veel manieren om er uitdrukking aan te geven. Activisme, demonstraties, schenkingen, emotionele solidariteit, een verhoogde belangstelling voor nieuws uit de Bezette gebieden: Al die nuances hoeven alleen maar onder één noemer te worden gebracht – die van de islam – en de hele islamitische gemeenschap wordt een grote broederschap. Je kunt dus stellen dat vanwege de vereenzelviging het islamitische verleden via een omtrekkende beweging geannexeerd wordt door het Israëlische heden.

Al met al, betekent het dat gestadig de situatie ontstaan is dat een groeiende, zich met de Palestijnen afficherende moslimpopulatie verkeert in een land dat zich politiek en journalistiek afficheert met de andere partij. Je hoeft dan ook geen onheilsprofeet zijn om te voorspellen dat deze discrepantie vroeg of laat brokken geeft.

Vele nota’s, symposia, columns en Kamerdebatten zijn en worden eraan besteed om de moslimpopulatie aan dit land te binden, om hun harten te winnen, om hun gevoelens van loyaliteit te verhogen, om radicalisering tegen te gaan. Het gaat dan over strengere inburgeringdictaten en verbod van importbruiden; over het opdreunen v/h Wilhelmus tijdens naturalisatieceremonieën; en over nog meer AIVD en nog minder privacy; over het sluiten van moskeeën en het uitzetten van imams, enzovoorts.
Maar dit alles lijkt op symptomatische gelegenheidsbestrijding. Het zou enorm schelen als de politiek een grondige zelfreiniging ondergaat treft ter fatsoenering van het geperverteerde politieke klimaat. Met daar onmiddellijk aan gekoppeld: een zelfreiniging door het journaille – in naam van het taboeloze, maar zuivere debat. Immers, wanneer de dialoog van woorden ophoudt, ontstaat de dialoog van daden. En dát levert, goedschiks of kwaadschiks, hoofdzakelijk daders op.

Mohammed Benzakour
www.benzakour.eu