De economie anders “denken”

Foto: copyright ok. Gecheckt 05-10-2022
,

Eind vorig week vond in Berlijn weer een conferentie van het Institute of New Economic Thinking (INET) plaats. INET is opgericht door superbelegger en filantroop George Soros en probeert het huidige paradigma binnen de economische wetenschap – met de rationale mens, een elegant maar overversimpeld wereldbeeld en economische groei als pijlers – omver te werpen. Inzichten uit b.v. de (neuro)psychologie of ecologie, en de nieuwe 21e eeuwse uitdagingen (duurzaamheid, financiële instabiliteit, ongelijkheid) zouden de in zichzelf gekeerde econoom weer wakker moeten schudden. Niet voor niets kregen deelnemers aan de conferentie een button opgespeld met Where is the post-autistic economy?

De conferentie was voor ons jonge, kritische studenten/onderzoekers een mogelijkheid om direct in discussie te treden met halfgoden als Joseph Stiglitz, Amartya Sen, James Heckman, maar ook met invloedrijke personen als Joschka Fischer en Soros zelf. De presentaties van de overige sprekers (videos) waren vaak ook zeer de moeite waard. Niet alles was nieuw, niet alles was baanbrekend, maar er zat genoeg tussen om je serieus aan het denken te zetten. Een kleine greep:

De milieueconoom Peter Victor begon zijn verhaal met het plaatje waar elke econoom elke discussie mee zou moeten beginnen: dat van de economie ingebed in het ecosysteem dat niet alleen de grondstoffen moet kunnen blijven leveren maar ook de afvalstoffen moet kunnen blijven opvangen.  De druk op het ecosysteem vervijfvoudigde in de afgelopen 50 jaar. Om in 2050 de dan 9 miljard mensen tellende wereldbevolking een redelijk welvarend leven te bieden zonder de aarde definitief uit te putten, zou er een revolutionaire ontkoppeling (van economie en milieudruk) moeten plaatsvinden: we zouden meer dan 100 keer efficiënter moeten gaan produceren. Maar economische krimp levert weer werkloosheid etc. op. Victor probeert uit dit dilemma te ontsnappen door middel van o.a. kortere werkweken en bevolkingsbeperking. Deze zomer is zijn doorrekening voor wat dat voor Canada en het VK zou betekenen klaar.

Geoffrey Heal had het over de totale som van het kapitaal op de wereld, het natuurlijke kapitaal (hulpbronnen, en natuurlijke functies) en menselijk kapitaal (fysiek en intellectueel). De Wereldbank doet een poging dat te meten. Het totaal zou niet mogen afnemen, maar Heal stelde ook nog maar eens de (retorische) vraag of al het natuurlijk kapitaal wel vervangen kan worden door menselijk kapitaal. Het is een discussie die, omdat we ons blindstaren op het BBP, onder de radar blijft.

De economie is niet allen ecologische maar ook sociaal ingebed. Hans-Joachim Voth, een hoogleraar aan de Pompeu Fabra University, keek naar de bezuinigingen in Europa en Zuid-Amerika van de laatste honderd jaar om te zien in hoeverre deze de sociale onrust (rellen, demonstraties, coups, politieke moorden) verklaarde. Zijn conclusie: wanneer er meer dan 2-3% van het BBP bezuinigd wordt op overheidsuitgaven, schiet de kans op sociale instabiliteit omhoog. Door de onrust neemt de onzekerheid toe, en nemen economische activiteit en dus ook de belastinginkomsten af, waardoor een land in een ‘austerity trap’, een vicieuze cirkel van meer en meer moeten bezuinigen, terecht kan komen. Je kunt volgens Voth beter de belastingen verhogen als je iets aan de overheidsfinanciën wilt doen.

Verder hield landgenoot Dirk Bezemer een helder verhaal over de financiële sector, die bijna volledig uit ontbreekt in macroeconomische modellen.  En dit terwijl de economie wordt geschaadt als de schuld vele malen groter is dan de reële economie (BBP) – met de liberalisatie in de jaren ’80 ging het leeuwendeel van de kredietverlening naar vastgoed en beleggingen, met grote risico’s tot gevolg.

Maar er was voor elk wat wils: de toekomst van de Euro, het gevaar van grote handelsoverschotten, de consequenties van ongelijkheid en hoe mensen eigenlijk echt beslissingen nemen onder onzekerheid, om maar wat onderwerpen te noemen.

Het huidige paradigma binnen de economische wetenschap staat nog, maar aan de stoelpoten wordt gezaagd.

 
Plaatje 1: Benjamin Mitra-Kahn
Plaatje 2: Peter Victor

Reacties (18)

#1 Zwarte Os

Mensen zijn vooral bang om te verliezen wat ze hebben, het natuurlijke gevolg van een systeem is dat het zichzelf in stand probeert te houden. Om een wezenlijke verandering te brengen moet men laten zien hoe het anders kan, dat het werkt en dat mensen zich er comfortabel bij voelen.

Een zeer moeilijke taak, die alleen kan worden volbracht door het in de werkelijkheid te brengen en snel te itereren op feedback. Een soort ‘huis van de toekomst’ maar dan wel 1 die zonder maandelijkse subsidie in stand wordt gehouden en waar mensen echt hun dagelijks leven zullen doorbrengen.

Milieu activisten/economen moeten minder oproepen en vanuit het publiek denken, hun eigen stelling aangaan en laten zien hoe het ECHT op te lossen valt, aan de hand van praktijk cases die in een ongecontroleerde omgeving tot stand komen. Je kan niet een systeem radicaal omgooien, daar komt alleen maar narigheid van. Geleidelijk kan het wel.

De hippie communes waren een mooi voorbeeld, alleen spraken die een te kleine groep aan die geen moeite hadden om zeer grote concessies te doen op hun comfort. Hoewel, de meeste communes zijn weer leeg, waarom eigenlijk?

  • Volgende discussie
#1.1 Yevgeny Podorkin - Reactie op #1

Omdat verreweg de meeste communes in de VS waar jij op doelt kapot gingen door a) gesitueerd in afgelegen onvruchtbare gebieden; b) een soort retrâiteoorden waar de luie hippies een beetje transcendentaal zweverige ying yang- shit met elkaar zat te delen; c) bevolkt werden door followers of fashion die bij de geringste tegenslag weer vertrokken en d) door overmatige drugsgebruik/ handel

Dus vergeet die leipe shit in die woestenij nou…een/ de oplossing is al 50 jaar geleden begonnen: Welkom in het alternatieve economische model van de 21ste eeuw: Mondragon co-op.. “1 werknemer 1 stem”, beslisten koelkastenfabrieksarbeiders vorig jaar democratisch (om 8% van hun loon af te staan en zo de harde klappen samen op te vangen). Geen werkeloosheid daar ondanks de crisis (2% of zo, maar er is zat vrijwilligerswerk)…

http://tegenlicht.vpro.nl/afleveringen/2011-2012/Mondragon.html

#2 weerbarst

“het in de werkelijkheid te brengen en snel te itereren op feedback. ”
maw een (werkelijk) vrije markt

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#2.1 Harm - Reactie op #2

Nou dan zal ik ook maar even wat citeren:

probeert het huidige paradigma binnen de economische wetenschap – met de rationale mens, een elegant maar overversimpeld wereldbeeld en economische groei als pijlers – omver te werpen.
maw
Niet voor niets kregen deelnemers aan de conferentie een button opgespeld met “Where is the post-autistic economy?”

  • Volgende reactie op #2
#2.2 Harm - Reactie op #2

  • Vorige reactie op #2
#3 pedro

Mooi artikeltje met allemaal waarheden als een koe. Maar al die alternatieven zijn voor economische machthebbers en hun financieel economische adviseurs niet interessant, zo lang anderen in de kapitalistische ideologie van de ongecontroleerde vrije markt blijven geloven. Gaan ze namelijk iets doen met de constateringen uit het artikel (van de conferentie) dan prijzen ze zich zelf uit de markt, omdat een producent, die rekening houdt met het opruimen van door zijn bedrijf geproduceerd afval duurdere producten maakt dan de producent, die de opruimkosten op de belastingbetalers af wendt (opruimen moet uiteindelijk toch). Bijvoorbeeld.

En zelfs de mensen (milieu activiste/economen), die zeer ideologisch ingesteld een alternatieve economie succesvol op zouden weten te zetten, krijgen daar mee te maken. Als zij er in zouden slagen een alternatieve economie op te zetten, die een bedreiging zou kunnen vormen voor de kapitalistische economie, zullen de machthebbers uit die kapitalistische economie alles in het werk stellen om die alternatieve economie te assimileren of weg te drukken., desnoods met geweld. En gezien het feit, dat de kapitalistische economie vanwege haar ideologie meer geld tot haar beschikking heeft, zal de kapitalistische economie die strijd ook winnen.

De enige manier om daar wat tegen te doen is dus inderdaad geleidelijke verandering, waarbij de politieke machthebbers in de overheden over de gehele wereld samenwerken om de macht van de kapitalistische economische machthebbers in te dammen ten faveure van alternatieve economische systemen. Daarvoor zal een vergaande democratisering van de economie nodig zijn. De politieke elite kunnen we namelijk eens inde 4 jaar vervangen, maar de economische elite niet (en die hebben dus ook meer van de werkelijke macht in handen dan de politieke elite).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3.1 Harm - Reactie op #3

“Daarvoor zal een vergaande democratisering van de economie nodig zijn.”

Dat heb je mooi gezegd Pedro.

Kun je dat ook wat praktischer formuleren?
(en zonder dat je gelijk ruzie krijgt met Tom van Doormaal)

#4 paul teule

@1 @5
Een paradigma verandering is niet meteen een systeemverandering. En dan nog: het systeem zal ook hard veranderen als de wal het schip keert. De titel van Peter Victor’s boek zegt het goed: “Managing Without Growth: Slower by Design, Not Disaster”…. Gecontroleerd of ongecontroleerd – dat is de keuze.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4.1 Zwarte Os - Reactie op #4

Touche, daar heb je een sterk punt. Alleen de ironie is dat je op het einde naar een boek refereert. Ik kan een boek niet ervaren, slechts opnemen via mijn eigen intepretatie van de zinsopbouw.

En dat is mijn kritiek op dit soort conferenties. Praten praten, nog een beetje filosoferen hier en wat literatuur daar. Maar eigen initiatieven, nee. En dat betreur ik, ook al som ik het hier wat naief gesteld op.

  • Volgende reactie op #4
#4.2 paul teule - Reactie op #4.1

@8 Ik ben het daar volledig mee eens. Ik refereerde wel naar een boek, maar wel van een econoom die erg praktisch is ingesteld. En wat er wordt geschreven vormt vaak ook de inzet van wetgeving en beleid.

#4.3 Harm - Reactie op #4

“Gecontroleerd of ongecontroleerd – dat is de keuze.”

Zullen we dat dan maar eens duizendvoudig in koor herhalen?
Je weet wel, zoals ze dat bij Occupy doen.

  • Vorige reactie op #4
#4.4 Zwarte Os - Reactie op #4.3

Occupy, nog meer mensen die alleen maar praten. Ga godverdegodver eens wat doen!

  • Volgende reactie op #4.3
#4.5 paul teule - Reactie op #4.3

Afgeven op Occupy is goedkoop. Zei hebben geen coherent en genuanceerd verhaal omdat dat heel moeilijk te vormen is. Wie snapt de financiele wereld, de euro, overheidsfinancien, handelsbetrekkingen etc etc nu echt? Jij?

  • Vorige reactie op #4.3
#4.6 Harm - Reactie op #4.5

Niet alleen dat, maar wat wil hij precies dat we/ze gaan doen?
Een bom leggen?

Eigen initiatieven…
Kom eens voor de dag met je eigen initiatieven, Zwarte Os,
kunnen we nog wat van leren.

Ik wacht ondertussen rustig af tot de wal het schip keert,
want waarschijnlijk is dat het moment om te handelen.

#5 HansR

Die Soros, je zou hem bijna sympathiek gaan vinden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Michel

Dank voor deze mooie link. Ik heb weer voor uren video te kijken …

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie