Welke ideologie legde de basis voor het desastreuze beleid in de financiële sector? Een gesprek met Hans Achterhuis over beroemde filosofen en hun aanhangers die zich blindstaarden op een vrije markt. 'Het woord "neoliberaal" lijkt bijna een scheldwoord in de huidige tijd, dat is zeker niet mijn bedoeling.' Ik ben nog maar net binnen en filosoof Hans Achterhuis vertelt gelijk over de uiteenlopende reacties op zijn boek De utopie van de vrije markt. 'Ik krijg af en toe mailtjes van mensen die zeggen: "U hebt het verkeerd begrepen. Filosofe Ayn Rand had het niet zo gewild." Dat kan, maar de visie die ik beschrijf staat toch echt letterlijk in haar boek.' Hij heeft me bij hem thuis uitgenodigd. Een prachtig appartement met hoge plafonds, grote ramen en een enorme boekenkast, zoals je van een filosoof verwacht. Achterhuis schreef in 2010 het boek De utopie van de vrije markt, over de ideologie die belangrijk is (geweest) voor de kopstukken in de financiële wereld. Ik spreek met hem over de grote filosofen achter het vrijemarktdenken, de staat van de Europese Unie en mijn generatie, die misschien juist een nieuwe ideologie nodig heeft.
Een zakenman zegt het hard: het zijn niet de rijke mensen die zorgen voor meer banen. Dus rijke mensen meer belasting laten betalen zorgt heus niet voor minder banen. Integendeel waarschijnlijk.
De uitspraken van Nick Hanauer in het TED-praatje waren “te politiek geladen” om online gezet te worden. Watjes.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
COLUMN - In de documentaire ‘More Than Honey’ maken we kennis met een niet al te sympathieke imker die bij het gezoem van zijn bijen zegt: ‘You hear that? That’s the sound of money!’ Hij doelt op waarde van de bestuifdienst die de bij levert. De bij speelt een onmisbare rol bij het bestuiven van de meeste soorten groente en fruit die we eten. Zonder de bij geen appels, sinaasappels, amandelen, kersen, avocado’s, komkommers, uien of pompoenen. Omdat bijensterfte wereldwijd toeneemt, wordt die rol steeds vaker in geld gewaardeerd. Want alleen met een prijskaartje heb je toegang tot beleidsmakers. Er zoemt een bedrag rond van 200 miljard dollar. Maar is dat niet een onderschatting?
Jaarlijks overlijdt tussen de 20 en 25 procent van de bijen – twee keer meer dan normaal – en het is niet helemaal duidelijk waarom. De oorzaak is in ieder geval meervoudig: zowel de varroamijt als neonicotinoïden verzwakken de bijen, de afgenomen biodiversiteit zorgt voor een minder voedzaam dieet, en het gesleep met bijenkolonies zorgt er voor dat bijen vaak niet meer in hun natuurlijke omgeving leven. Vingers wijzen alle kanten op, maar vooral ook terug naar onszelf.
Als je hier wat aan wil doen, en de overheid en (agrochemisch) bedrijfsleven tot bijvriendelijk beleid wil bewegen, moet je met een getal komen. De makkelijk berekenbare waarde van de productie van honing – wereldwijd een paar miljard dollar – zet helaas geen zoden aan de dijk, maar de veel grotere waarde die de bij als bestuiver toevoegt, is weer veel moeilijker te schatten.
COLUMN - Op de Dag van de Arbeid een overpeinzing: als de werkloosheid ‘here to stay’ is, moeten we de schaarse banen in Europa dan misschien maar gaan verdelen?
Het is wrang om op de ‘Dag van de Arbeid’ een recordwerkloosheid voor Europa te moeten noteren. Cijfers van Eurostat laten zien er in de Eurozone weer 62.000 werklozen bij zijn gekomen, wat het totaal op 19,2 miljoen brengt, oftewel 12,1 procent. Het is de 23e opeenvolgende maand dat de werkloosheid in de eurozone stijgt. Griekenland (27 procent), Spanje (26,7 procent) en Portugal (17,5 procent) voeren de lijst aan, Oostenrijk (4,7 procent), Duitsland (5,4 procent), Luxemburg (5,7 procent) en Nederland (6,4 procent) zijn de hekkensluiters. En voor de kiene observant: ja, deze cijfers zijn ook nog eens geflatteerd. Volgens ons eigen CBS zit Nederland op 8 procent, de Duitse overheid noteert zelf 6,9 procent.
Een enkeling wil nog steeds dat we meer bezuinigen, maar een steeds groter wordende groep schaart zich achter het plan om de economie te stimuleren. Maar wat als de groei niet komt?
Hét medicijn tegen werkloosheid bestaat niet. Maar de medicinale werking van bezuinigen lijkt te hebben afgedaan. Verschillende tussenbalansen laten zien hoe destructief bezuinigingen kunnen zijn, en hoe weinig de overheidsfinanciën er van opknappen. De eurozone is onderhand bezuinigingsmoe. Spanje kondigde aan dat het de begrotingsregels voorlopig op de lange baan schuift. Italië is ook klaar met ‘austerità’. ‘Italië is stervende, door bezuinigingen,’ zei de nieuwe Italiaanse premier Enrico Letta. En zelfs in Nederland laten steeds meer politici en economen de 3 procentsnorm los.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
DATA - High Frequency Trading heeft niets meer te maken met de werkelijke waarde van een aandeel of een bedrijf. Dit filmpje maakt dat weer eens duidelijk. In 6 minuten ziet u wat er in een halve seconde gebeurde tussen diverse handelssystemen met het aandeel Johnson & Johnson (JNJ). Zet het op full screen en de hoogste resolutie.
Naderhand kunt u dit artikel lezen voor wat reflectie.
COLUMN - Over de groei van de Chinese economie, en hoe wij ons uitvreters voelen.
Het IMF vergaderde, het Internationaal Monetair Fonds. Ze hadden het onder andere over de vooruitzichten van de grote economieën voor de komende jaren. Daarin kwam naar voren dat het aandeel van Europa in de wereldeconomie zal wegzakken tot achter China en de VS. In Nederland leidde dat tot sombere krantenkoppen en politici die het als hun plicht zagen om ons te verlossen van ons laatste restje optimisme.
Achter die somberheid zit een eenvoudig beeld dat niet te ontkennen lijkt: als China welvarender wordt, gaat dat ten koste van onze welvaart. Ze eten ons de kaas van het brood.
Dat beeld klinkt logisch, maar er klopt niets van. De groei van China maakt ons allemaal rijker. Wij groeien de komende jaren ook verder, zij het veel minder snel. En als we krimpen, dan komt dat niet omdat de Chinezen groeien.
Waarom vertellen onze politici dat niet? Je zou denken dat burgers zitten te wachten op hoopvolle berichten die ook nog eens waar zijn. Maar dat blijkt niet te kloppen. De burger wantrouwt dit soort praatjes. Deels is dat onbegrip. De burger ziet de wereldeconomie als een groot uitgevallen versie van de huishoudportemonnee. Elke Euro die naar de Chinees gaat, gaat niet naar ons. En er groeien niet spontaan Euro’s bij in onze portemonnee. Dat gebeurt in de wereldeconomie wel, maar dat klinkt zo belachelijk dat het er bij de burger niet in wil.
ANALYSE - Het huishoudboekje moet op orde, dus moet er bezuinigd worden. Dat is het VVD-mantra. Die ideologie is inmiddels flink ingehaald door de empirie.
Dat de VVD het liefst een zo klein mogelijke overheid ziet, wisten we met z’n allen natuurlijk al tientallen jaren. Dat zij de crisis zou gebruiken om dit te doel bereiken mag dan ook geen verrassing heten. Immers: never waste a good crisis. Daarbij had ze de wind vier jaar geleden ook nog eens mee. Zo pleitte bijvoorbeeld het IMF voor terughoudendheid in het uitgavenpatroon van overheden in de ontstane crisis.
Er leek ook een solide wetenschappelijke basis ten grondslag te liggen aan de bepleite zuinigheid van overheden. De(assistent-)professors aan Harvard Alesina en Ardagna publiceerden in 2009 bijvoorbeeld een paper waarin ze stelden dat lage tekorten zouden leiden tot vertrouwen van de markten en groei op de korte termijn. Een economisch mechanisme dat Paul Krugman van The New York Times al typeerde als het geloof in de confidence fairy. In de echte wereld blijkt de confidence fairy maar niet op te komen dagen. Zo blijft in Nederland, ondanks al onze bezuinigingen, het consumentenvertrouwen onverminderd laag en het economisch klimaat belabberd. Ook bleek bij een nadere analyse (pdf) van hun data dat in meer dan de helft van de door Alesina en Ardagna aangehaalde gevallen de groei het jaar na die bezuinigingen juist nog verder terugliep.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Niet in New York…
Originele analyses over onze economie komen vaak van ‘buiten’. Afgelopen zaterdag betuigde microbiologe Rosanne Hertzberger in NRC haar steun aan Mark Rutte die opriep om te stoppen met somberen en te gaan consumeren. Hertzberger begreep Rutte opeens toen ze vastzat in een file: ‘Al die auto’s staan daar alleen maar stil omdat de persoon vóór hem stil staat, en die staat weer stil omdat die persoon voor hem weer stil staat. En zo staan er tien kilometer aan auto’s te wachten. Doodzonde. Als iedereen gewoon tegelijkertijd in hetzelfde tempo optrekt, kunnen we verder met ons leven,’ aldus Hertzberger. Zo moeten we Rutte’s oproep dus zien: we trappen allemaal tegelijkertijd op het consumptiepedaal en zetten zo de hele economie weer in beweging. Een mooie vergelijking. En hij werkt.
Als we er even van uitgaan dat het inderdaad beter zou zijn als we met z’n allen tegelijkertijd meer gaan consumeren – we doen even net alsof duurzaamheid niet belangrijk is – dan zijn er wel twee typen individuen die een probleem vormen. De ene groep vertrouwt er niet op dat anderen gaan bewegen en willen het risico niet nemen dat ze als enige gaan rijden en brokken maken – een prisoners dilemma ‘from hell’. En dan is er nog een andere groep die simpelweg niet in de positie is om meer uit te geven, ook niet als het hen beter zou vergaan. Als je echt in de schulden zit, is het fijn dat je je baan niet verliest doordat anderen gaan consumeren, maar is het niet verstandig omdaar zelf ook aan mee te doen.
Volgens Harvard-hoogleraar Niall Ferguson (bij ons bekend als de wederhelft van AHA) stamt Keynes’ economische filosofie uit zijn homoseksualiteit.
Ferguson responded to a question about Keynes’ famous philosophy of self-interest versus the economic philosophy of Edmund Burke, who believed there was a social contract among the living, as well as the dead. Ferguson asked the audience how many children Keynes had. He explained that Keynes had none because he was a homosexual and was married to a ballerina, with whom he likely talked of “poetry” rather than procreated. (…)
Ferguson, who is the Laurence A. Tisch Professor of History at Harvard University, and author of The Great Degeneration: How Institutions Decay and Economies Die, says it’s only logical that Keynes would take this selfish worldview because he was an “effete” member of society. Apparently, in Ferguson’s world, if you are gay or childless, you cannot care about future generations nor society.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.