Overzicht

Max Molovich

357 Artikelen
9 Waanlinks
339 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)

Tussen chaos en geluk | Zomergasten met Pierre Bokma

, door

RECENSIE - Het werk van een Zomergasten-recensent is in wezen eenvoudig. Hij kijkt drie uur naar de uitzending. Neemt een kop koffie. Schrijf op wat hij gezien heeft. En plakt er een oordeel op. Hij doet z’n best zich nederig op te stellen. Vooral niet denken dat zijn stuk belangrijker is dan de uitzending die hij beschrijft. Diep van binnen weet hij ook wel dat de slechtste aflevering van Zomergasten (met Frans de Waal bijvoorbeeld) van meer belang is dan zijn beste kritiek. Hij probeert wel echt recht te doen aan de uitzending. En aan de persoon die zich daar onherroepelijk blootgeeft. 

In tegenstelling tot de gast en de presentator, die in drie uur live televisie welhaast gedoemd zijn tot kwetsbaarheid, riskeert de recensent niets. Tenzij hij iets nieuws ontdekt. Iets wat hij niet eerder heeft gezien en waarvan hij de wereld het belang wil laten doordringen. Die wereld is namelijk vaak onrechtvaardig hard tegenover het nieuwe. Het nieuwe heeft vrienden nodig. De recensent moet deze vriend zijn.

De vraag is of wij in de laatste Zomergasten van 2024, waarin presentator Hanneke Groenteman zomergast Pierre Bokma interviewde, iets waarlijk nieuws hebben ontdekt. Welnu, zonder de pretentie te willen hebben hiermee iets belangrijks te zeggen: nee. Maar deze recensent heeft wel met veel plezier gekeken.  

Zelfbevrijding, reisvibrators en genocide | Recensie Zomergasten Liesbeth Zegveld

, door

Nu heb ik toch aardig wat Zomergasten gezien in mijn leven. Maar de wending die deze aflevering met mensenrechtenadvocate Liesbeth Zegveld nam, zag ik niet aankomen. ‘Ik ben meer dan alleen maar recht’, had ze gezegd aan het begin van de avond. Dat bleek.

Naar aanleiding van het allereerste fragment, het lied Tonight uit Westside Story, konden we al meteen opmaken dat we hier met een hoogst originele vrouw te maken hadden. We zien de twee gangs zich al zingend en dansend verheugen op de strijd die ze die avond gaan leveren. Zegveld biecht op zichzelf wel in een van de gangs te zien zitten. Dat hoor je toch niet vaak, een mensenrechtenadvocaat die fantaseert in een bende plaats te nemen. Is het een verkapte uitnodiging aan presentator Margriet van der Linden om de confrontatie niet te schuwen? ‘Ik hou van strijd’, zegt ze.  

Lopende en afgesloten zaken
Liesbeth Zegsveld is het soort zomergast dat haar fragmenten heeft gekozen als biografische haakjes waaraan ze haar levensverhaal kan ophangen. Er zijn de juridische zaken waaraan ze heeft gewerkt. Een fragment van Lopende Zaken over de val van Srebrenica bijvoorbeeld, de zaak die haar carrière een vliegende start gaf. Volgens Zegveld is het verhaal nog steeds dat Dutchbat passief was. Zij bepleit echter dat Dutchbat, door niemand te redden, ook niet toen het gevaar geweken was, nalatig is geweest en zo actief heeft bijgedragen aan de massamoord.

Een avond vol mededogen | Zomergasten met Sana Valiulina

, door

COLUMN, RECENSIE - ‘Deze avond is een klein beetje afscheid van Rusland’, zei Sana Valiulina aan het einde van de tweede aflevering van Zomergasten. Het was geen eenvoudig afscheid. Het deed duidelijk pijn. Hier en daar waren de herinneringen bitterzoet. En gloorden er sprankjes hoop. Maar over het geheel genomen zweefde de avond op een wolk van sublieme melancholie en een diep doorleefd mededogen met al die mensen die daar ‘zwijgend fatalistisch zitten te wezen’ in het land waarvan ze afscheid nam. 

Anders dan Peter van Ingen vorige week was zomergastheer Jelle Brandt Corstius de rust zelve en gaf hij zijn gast alle ruimte om haar verhaal te doen. Toen hij Valiulina vroeg naar het verhaal van haar moeder, waarschuwde ze dat het wel even kon duren. ‘Dat hou ik wel in de gaten’, zei hij. Om haar vervolgens het hele verhaal te laten vertellen.

Existentiële wind
Gelukkig maar, want dat verhaal verdiende ook alle ruimte. Net als het verhaal van haar vader. Haar moeder zwierf als zestienjarige oorlogswees door een Sovjet-Unie in oorlog en kwam, met dank aan de Duitse honger naar worst en schnapps, uiteindelijk in Estland terecht. Haar vader werd krijgsgevangen genomen door de Duitsers. Liep over naar de Amerikanen. Werd na de oorlog door Churchill uitgeleverd aan Stalin die z’n ‘verdwaalde schaapjes’ terug wilde. En kwam zo in een Russisch strafkamp terecht, want krijgsgevangenen waren verraders. Jaren later ging de dochter terug naar de plek waar haar vader gevangen had gezeten. JBC laat haar een stukje voorlezen over deze plek waar nu miljoenen berken groeien. Er blies ‘een existentiële wind die alle zelfbewustzijn wegwaait.’

Recensie Zomergasten met Eric van der Burg

, door

COLUMN, RECENSIE - Vlak voordat Zomergasten begon, maakte Joe Biden per Tweet bekend dat hij zich terugtrok als presidentskandidaat. Volgens zomergast Eric van der Burg zou het niet veel uitmaken. De Republikeinen stonden immers met een landslide voor, dat konden de Democraten nooit meer inhalen. Alsof de komende drie maanden niet meer dan genoeg tijd biedt voor Trump om zijn eigen glazen in te gooien. En alsof de partij van Eric van der Burg niet zelf aan den lijve heeft ondervonden dat binnen twee weken kansen 180 graden kunnen keren. 

De uitzending was kortom nog maar twee minuten aan de gang of ik twijfelde al aan het politieke inzicht van Eric van der Burg. Terwijl hij in de politiek zit. Tot voor kort als staatsecretaris van Justitie en Veiligheid met als portefeuille Asiel en Migratie, om precies te zijn. Gelukkig zou het geen politieke uitzending worden, beloofde Peter van Ingen, de o.g. der Zomergastenpresentatoren, die voor één keer terug op zijn honk was omdat Adriaan van Dis aan zijn gezondheid moest denken.

Toen Peter van Ingen nog de vaste Zomergastenpresentator was, vond ik het nooit echt prettig om naar hem te kijken. Geregeld bekroop mij een gevoel van plaatsvervangende schaamte. Door zijn wat onhandige interviewstijl kreeg hij het soms zelfs voor elkaar om ruzie te krijgen. Met Ischa Meijer bijvoorbeeld, die de uitzending min of meer overnam. En met de Zuid-Afrikaanse cineast Ian Kerkhof, omdat Peter van Ingen een fragment porno noemde terwijl het volgens Ian Kerkhof grote kunst was. 

Recensie Zomergasten | Alida Dors en de draaglijke zwaarte van het bestaan

, door

RECENSIE - Op 11 augustus van dit jaar, zo leerde de Volkskrant mij, bestond hiphop precies vijftig jaar. Op 3 juli van ditzelfde jaar, zo leerde Wikipedia mij, bestond Zomergasten precies 35 jaar. Hiphop is dus ongeveer precies 15 jaar ouder dan Zomergasten. Toch is de ‘invloedrijkste muziekstroming aller tijden’ (dixit Robert van Gijssel in eerder genoemde artikel van De Volkskrant) niet echt vaak aan bod gekomen in het invloedrijkste tv-programma van de Nederlandse zomer (dixit Max Molovich in deze zin). Ik heb aardig wat afleveringen gezien zo door de jaren heen, maar geen enkel fragment waarin hiphop een belangrijke rol speelde komt bij me op. (Wat natuurlijk ook iets over mijn geheugen zou kunnen zeggen, maar dat terzijde. Ik laat me graag bijpraten in de reactieruimte.)

Wat ik wil zeggen: goed dat Alida Dors te gast was in de laatste aflevering van Zomergasten om dit onrecht even recht te zetten. Dat deed ze niet alleen door fragmenten te laten zien waarin hiphop centraal stond, maar ook door over de cultuur te spreken die haar kijk op leven, werk en leiderschap heeft gevormd. Waardoor ze bijvoorbeeld nu als artistiek leider van Theater Rotterdam niet alleen op talent en ervaring vaart, maar vooral op de vraag wat iemand aan het geheel kan toevoegen. En dat je moet vieren wat er is, niet wat er niet is.

Foto: Waarin Kamagurka live binnen de minuut een cartoon probeert te maken.

Recensie Zomergasten | Kamagurka en de grenzen van de ernst

, door

RECENSIE - ‘Concentratie trekt de aandacht’, zei Kamagurka (Luc Zeebroek voor de gemeente Oostende) in de vijfde aflevering van Zomergasten 2023. Hij analyseerde waarom het toch zo fijn was naar vier tekenaars te kijken die in het Franse tv-programma Du tac au tac omstebeurt een tekening maken en zo gezamenlijk een strip fabriceren. Niet lang daarna, we hadden net een scène uit Breaking Bad gezien waarin de vrouw van de hoofdpersoon diens leugen doorprikt, vroeg presentator Theo Maassen aan Kamagurka om een tekening te maken over een mannetje dat liegt. Kamagurka pakte zijn tekenpen erbij, tekende een grijnzend mannetje en begon na te denken. Even dacht ik dat het hem niet zou lukken. Dat de druk te groot was. Dat zijn innerlijke criticus zijn creatieve ik voor één keer in de weg zat. Dat hij de twijfel voor het eerst in zijn leven niet voor kon zijn en blokkeerde. Dat hij de rest van de avond zou nadenken over een grap die niet kwam.

De halve minuut denktijd die Kamagurka zichzelf toestond, waarin we in real time mochten toezien hoe de radertjes aan het draaien waren (en ik de angst had dat de boel vastliep) was de spannendste halve minuut van de hele avond. Waarmee ik de avond niet wens te diskwalificeren: ik heb bij tijd en wijle genoten. Van de anekdotes die Kamagurka vertelde, van zijn pogingen om zichzelf uit te leggen en van de fragmenten die hij had uitgekozen. Maar ik wil Kamagurka en Theo Maassen toch ook weer niet helemaal vrijuit laten gaan. Want soms kabbelde het gesprek wel erg rustig voort en was het anarchisme wel heel ver weg.

Foto: Cameraman Hoyte van Hoytema vertelt in Zomergasten wat film is.

Recensie Zomergasten: op zoek naar de ziel van Hoyte van Hoytema

, door

RECENSIE - ‘Je moet filmen zoals een kat op een tafel springt: met precies genoeg moeite’, zei Robby Müller ooit, cameraman van onder andere Paris Texas, Breaking the Waves en Dead Man. Müller was een soort mentor van Hoyte van Hoytema, de tweede Zomergast van presentator Theo Maassen. Dat deze uitspraak Hoyte uit het hart is gegrepen, zou je niet zeggen als je denkt aan de spierballencinema van Interstellar, Spectre en Tenet, films waarbij Hoytema achter de camera zat. Maar toch, als je ‘m drie uur lang hoort praten over zijn vak, kun je niet anders dan hem op z’n woord geloven. Kennelijk kun je een krachttoer als Tenet, die zich voor een groot (en vrij onnavolgbaar) deel achterstevoren afspeelt, voor een groot deel op gevoel filmen, zonder storyboard.

Al sinds zijn veertiende, gegrepen door de magnetische sfeer van bijvoorbeeld Miami Vice (waaruit we een scène zien als eerste fragment) wist Hoyte dat hij iets met film wilde doen. Tot tweemaal toe werd hij afgewezen door de Nederlandse filmacademie (op welke gronden komen we helaas niet te weten). De filmacademie in Polen (dezelfde waar Roman Polanski en Kristov Kieslowski op hadden gezeten), wilde hem wel hebben. Daar maakte hij kennis met Tarkovski (diens Zerkalo was een belangrijke inspiratiebron voor Interstellar – iets waaraan wat mij betreft ook wel wat meer woorden vuil gemaakt hadden mogen worden) en werd zijn liefde voor techniek en geknutsel verder aangewakkerd. Hij heeft de school niet afgemaakt. Zonder diploma maar overtuigd van zijn eigen kunnen ging hij terug naar Nederland, in de verwachting met luid gejuich ontvangen te worden. Maar dat bleek niet zo te zijn: niemand zat te wachten op de net niet aan de Poolse filmacademie afgestudeerde cameraman Hoyte van Hoytema. Hij schreef talloze brieven, maar kreeg zelden reactie.

Foto: Alleen in het heelal met Theo Maassen en Thomas Hertog.

Recensie Zomergasten: het kosmisch humanisme van Thomas Hertog

, door

RECENSIE - ‘We zijn alleen in het universum’, zei kosmoloog en theoretisch natuurkundige Thomas Hertog ergens halverwege deze eerste aflevering van Zomergasten 2023. Precies op dat moment besloot de regie om hem en interviewer Theo Maassen van de grootste mogelijke afstand te laten zien. Daar zaten ze, alleen in de immense ruimte die het nieuwe decor vormt van Zomergasten. Het dak van de camper omgeven door water is ingeruild voor een gigantische loods met projecties die je het gevoel geven dat ze in een gigantische zeecontainer zitten. 

Was deze perfecte timing toeval of wist de regie dat Thomas Hertog dit ging zeggen? Of hadden we én te maken met toeval én met een scherpe geest achter de knoppen die op het juiste moment de juiste beslissing nam? Het laatste natuurlijk. De natuurkundige wetten werden hier zodanig gekneed dat vorm en inhoud naadloos samen smolten alsof het nooit anders had kunnen zijn.

Een paradoxaal avondje
Nadat het heelal even in volstrekte harmonie was, ging alles gewoon weer verder in chaos, op hetzelfde duizelingwekkende tempo. Alhoewel, misschien was dat wel schijn, want ook in de opbouw zat het eigenlijk wel goed met de timing. Het begon wat taai, maar Hertogs ingewikkelde verhaal, dat zichzelf voortdurend in de eigen staart beet, werd helder uit de doeken gedaan. En bleef tegelijkertijd onbegrijpelijk. Althans, voor mij. En voor Theo Maassen volgens mij ook.

Foto: copyright ok. Gecheckt 06-09-2022

“Zoek het maar op”: recensie zomergasten met Bessel van der Kolk

, door

RECENSIE - Er zat een man met gevaarlijke ideeën aan tafel bij Janine Abbring in de zesde en laatste aflevering van Zomergasten 2022: psychiater en traumaspecialist Bessel van der Kolk. Die gevaarlijke ideeën betroffen de theorie dat je met een beetje hulp (van een therapeut of van psychedelische drugs) verdrongen traumatische herinneringen naar boven kan halen.

Volgens dit ingezonden opiniestuk in De Volkskrant van twee rechtspsychologen en een universitair hoofddocent van de VU, is het geloof van het bestaan van verdringing ronduit gevaarlijk, vooral als het opduikt in de rechtbank of in de psychologische behandelkamer. Volgens het artikel heeft wetenschappelijk onderzoek meerdere malen aangetoond dat therapeuten die geloven in het bestaan van verdringing, hun patiënten ertoe kunnen aanzetten zich gebeurtenissen te herinneren die nooit hebben plaatsgevonden.

Janine Abbring noemde het een welles-nietesdiscussie. Van der Kolk noemde het onzin. Hij had eigenlijk twee argumenten om zichzelf te verdedigen.

Het eerste was: mijn criticasters hebben zich nooit in trauma verdiept. En zeker niet zoveel en zo intensief als ik. Een kleine twintig jaar geleden was Van der Kolk als deskundige betrokken bij rechtszaken rond het kindermisbruik van de katholieke kerk. Van der Kolk probeerde de kritiek tegen zijn ideeën te framen als een poging van de katholieke kerk om verdringing in diskrediet te brengen. Dat de wetenschap zou hebben bewezen dat verdringing onzin is, wuifde hij weg. Dat soort wetenschappers was niet werkelijk geïnteresseerd in wat hij te zeggen had.

De natuur laat zich niet dwingen: recensie Zomergasten met Raven van Dorst

, door

RECENSIE - In de vijfde aflevering van Zomergasten 2022 ontving Janine Abbring gitarist en tv-personality Raven van Dorst. Nu wist ik dat Raven vroeger Rianne heette en dat ze een paar jaar geleden besloten had om Raven genoemd te willen worden. Waarom dat precies was, daar had ik verder nooit echt acht op geslagen. Het leek me in ieder geval dat Raven haar beter paste dan Rianne. Aangezien ik de gewoonte heb om mezelf zo min mogelijk in te lezen voordat ik Zomergasten ga kijken (enerzijds uit luiheid, anderzijds vanuit het idee dat de avond mij moet brengen wat de avond mij brengt), begrijp ik nu pas dat Van Dorst niet een man in het lichaam van een vrouw is, maar tweeslachtig is geboren. Het was de dokter die adviseerde om voor een dochter te kiezen.

Dientengevolge wist ik, toen ik wilde beginnen met het schrijven van dit stukje, niet zeker hoe ik Raven van Dorst moest noemen: hij, zij of die? Na een kort onderzoek blijkt het ‘die’ te zijn. Nu vind ik het ontzettend lelijk om ‘die’ en ‘hen’ te schrijven, maar goed, dat is dan maar zo. Ik moet niet zeiken. Het gaat niet om mij. Het gaat om Raven van Dorst. Door van naam te veranderen stapte die uit het keurslijf van de vrouwelijkheid: “Ik wilde definitief uit dat sprookje stappen, ik wilde mijn ware aard tonen.” En tegen een vierjarig neefje: “Ik ben geen meisje, ik ben geen jongetje, ik ben allebei en ik ben allebei niet.”

Foto: Schermafbeelding Zomergasten met Lieke Marsman

Geloof, hoop en aliens: recensie Zomergasten met Lieke Marsman

, door

RECENSIE - “Hebben we nog meer context nodig?”, vroeg presentatrice Janine Abbring aan zomergast/dichter/filosoof Lieke Marsman voorafgaand aan het allereerste fragment. “Nee”, zei de dichter des vaderlands. De vierde aflevering van Zomergasten 2022 was nog geen drie minuten oud of we zaten al in deze classic van Gummbah. Ik had echter geen tijd om naar de tv te schreeuwen dat ik meer introductie wilde, want dat allereerste fragment was al begonnen en kwam uit de documentaire Totaal Witte Kamer, met dichter Gerrit Kouwenaar. En Gerrit Kouwenaar had meteen eigenlijk een paar essentiële punten te pakken die de hele avond zouden terugkomen, dat voelde ik aan mijn theewater. Het was dus opletten geblazen.

De documentaire Totaal Witte Kamer heeft dezelfde titel als de dichtbundel die en het gedicht dat Kouwenaar schreef na de dood van zijn vrouw. Kouwenaar zei dat hij wilde dat zijn gedichten barstten van de emoties, maar wel op een afgekoelde manier. Gedichten hoeven geen troost te bieden. “Voor troost moet je naar de kerk gaan, niet naar een dichter.” Het doel van de kunst, legde hij uit, is “om iets uit de tijd te trekken”. Om er even bij stil te staan, het vast te leggen, zodat het blijft bestaan terwijl jij verder gaat.

Foto: copyright ok. Gecheckt 17-03-2022

Recensie Zomergasten met Hans Klok

, door

COLUMN, RECENSIE - In de zesde en laatste aflevering van Zomergasten 2021 verschafte Hans Klok ons een kijkje in de wereld van de variété. Hoewel soms wat eentonig, werd het toch een amusante afsluiting van een prima zomergastenseizoen.

Voorafgaand aan de aflevering van Zomergasten met Hans Klok was ik een beetje bang dat ‘the world’s fattest illusionist’ (dixit de Chinezen) deze avond wilde gebruiken om zichzelf van zijn intellectuele kant te laten zien. Die angst bleek ongegrond. Hans Klok heeft zichzelf werkelijk geen seconde anders voorgedaan dan hij is. Hij was meer Hans Klok dan ik me Hans Klok had kunnen voorstellen. Zelfs qua kleding zag hij eruit zoals Hans Klok eruit hoort te zien: met een strakke donkere broek en een witte blouse waarvan de knopen dan wel niet tot de navel open stonden maar helemaal dicht tot en met de bovenste boordknoopjes zat ie ook niet bepaald. Het enige wat ontbrak was een windmachine die zijn haren deed wapperen. Een gemiste kans wat mij betreft. Maar los daarvan werd het een aardig avondje, waarin we een toch wel uniek inkijkje kregen in de wereld van de variété, zoals Hans Klok zijn vakgebied consequent noemde.

Volgende