Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Foto: campact (cc)

Scholz belooft continuïteit met nieuwe partners

10 december 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

Minder dan drie maanden na de verkiezingen is woensdag in Duitsland een nieuw kabinet geïnstalleerd. Olaf Scholz, de nieuwe bondskanselier van de sociaaldemocratische SPD, beloofde bij zijn aantreden continuïteit na zestien jaar Merkel. Hij zal het moeten doen met twee voormalige oppositiepartijen met uiteenlopende programma’s: de liberale ondernemerspartij FDP en de Groenen. De coronapandemie wordt de eerste uitdaging voor de nieuwe regering. Met krap 70% gevaccineerden heeft Merkel vorige week een lockdown voor ongevaccineerden afgekondigd. Een vaccinatieplicht is niet uitgesloten. De nieuwe gezondheidsminister Karl Lauterbach (SPD) die er zelf eerst tegen was is nu voor. Het volledige Kabinet-Scholz is hier te vinden. Ik maak een rondje langs de nieuwe bewindslieden van de Groenen:

Annalena Baerbock: Europa eerst

De nieuwe minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock (Groenen) vertrok na haar beëdiging meteen voor een rondreis langs Parijs, Brussel en Warschau. Zij heeft het regeerakkoord van de drie partijen een sterke Europese inslag gegeven. In haar eerste verklaring als minister schrijft Baerbock, ooit actief als lid van de Werkgroep Buitenland van de Europese Groenen: ‘Europa speelt een centrale rol in ons buitenlands beleid. [Maar] we zullen onze ideeën en belangen niet over de hoofden van onze buren najagen, laat staan ten koste van hen.’ In Parijs heeft ze gisteren aan haar collega Jean-Yves Le Drian wel meteen duidelijk gemaakt dat kernenergie in haar ogen geen duurzame energiebron is, zoals de Fransen het graag willen zien. De rol van kernenergie staat op de agenda van de EU in het kader van de afspraken over wat wel en niet als groene brandstof kan worden beschouwd. Duitsland en Oostenrijk staan op dit punt tegenover Frankrijk, Polen en Tsjechië. De verschillende inzichten zullen op het niveau van regeringsleiders moeten worden uitgepraat. Bondskanselier Scholz gaat binnenkort ook naar Parijs. Europa blijft toch vooral draaien om de as Parijs-Berlijn. En buitenlandpolitiek blijft in beide landen in veel gevallen Chef-Sache.

Waan van de dag

CO2-uitstoot digitale sector ongeveer evenveel als van de luchtvaart.

7 december 2021 , 10:47 , door Jos van Dijk

Uit onderzoek van GreenIT, in opdracht van de Europese Groenen, blijkt dat digitale technologie een enorme impact op het milieu heeft.

De impact van de techsector op het milieu wordt voor 75% veroorzaakt door de productieprocessen van de apparaten zelf. Datacentra en netwerken, zoals WiFi of 4G, zijn verantwoordelijk voor het resterende kwart. Uit het onderzoek blijkt bovendien dat voor de productie en het gebruik van onze digitale apparaten per Europeaan gemiddeld 225 kg per jaar afval geproduceerd wordt.

Foto: William Murphy (cc)

Ierland honderd jaar onafhankelijk

3 december 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

John Costelloe, gemeenteraadslid voor Sinn Féin in het Ierse Limerick heeft zich de kritiek van zijn collega’s op de hals gehaald met een opmerkelijk voorstel. Hij wil het Britse koninklijke wapen van de postbussen in Ierland afslijpen. Costelloe: ‘Waarom hebben we nog steeds die Britse tekens langs onze wegen? We kunnen ze eraf slijpen. Laten we het logo van ons eigen Postbedrijf erop zetten, niet het koninklijke wapen. We zijn een onafhankelijk land. We begrijpen allemaal onze geschiedenis, maar we hoeven er niet elke dag van de week aan herinnerd te worden.’

Costelloe’s collega Conor Sheehan (Labour) reageerde geschokt op het beeld van de slijpmachine. ‘Je gaat toch ook niet met een voorhamer het St. Johns Castle te lijf’, zei hij met verwijzing naar een van de belangrijkste toeristische attracties van de stad. Fine Gael raadslid McSweeney maakte er meteen een politiek punt van tegen Sinn Féin: ‘We kunnen ons verleden niet uitwissen, maar ik geloof wel dat er hier enkele partijen zijn die een heel duister verleden hebben en niet willen dat dit herinnerd wordt. Helaas zal een slijpmachine deze geschiedenis niet verwijderen.’

Vrijstaat

Maandag is het honderd jaar geleden dat de Ierse Vrijstaat tot stand kwam. De nationalisten gingen akkoord met het Anglo-Ierse Verdrag waarin de onafhankelijkheid van Ierland met uitzondering van zes Noord-Ierse graafschappen werd erkend. Het betekende het einde van de onafhankelijkheidsoorlog. De Britse troepen trokken zich terug, maar de constitutionele band met het Britse Koninkrijk bleef bestaan. Ierland kreeg de status van een dominion zoals Canada en Australië met de Britse koning aan het hoofd.

Waan van de dag

Andersson alsnog premier van Zweden

1 december 2021 , 11:53 , door Jos van Dijk

Magdalena Andersson is opnieuw gekozen als premier van Zweden. Met een nieuwe uitdaging.

Vorige week werd zij als eerste vrouwelijke premier van het land gekozen. Ze moest toen dezelfde dag alweer aftreden omdat de minderheidscoalitie van Groenen en Sociaaldemocraten uit elkaar viel na een conflict over de begroting. Andersson is deze week opnieuw als premier gekozen, nu van een minderheidsregering van uitsluitend Sociaaldemocraten, omdat er net geen meerderheid was in het parlement om dat te verhinderen. In het Zweedse staatsrecht kan een premier benoemd worden en regeren zolang niet een meerderheid van 175 parlementsleden daar expliciet tegen stemt.

Foto: Rachel Knickmeyer (cc)

Betonrot

30 november 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - De civiele rechter in Amsterdam veroordeelde vorige week twee beveiligers van Forum voor Democratie voor de mishandeling van de Bossche videokunstenaar Jasper van den Elshout. Hij hield vorig jaar een eenmansdemonstratie tegen Baudet toen die in Den Bosch aan het flyeren was. Van den Elshout stond met een kartonnen doos voor ‘oud papier’ op de Parade, zodat mensen daar hun FvD-krant meteen in konden doen. Beveiligers van Baudet sleurden de demonstrant van het plein, trokken hem omver en drukten hem een kwartier tot twintig minuten tegen de grond, terwijl Van den Elshout op zijn knieën zat. Hij heeft nog enige tijd last gehad van een pijnlijke schouder en knie.

Opmerkelijk is de reactie van Baudet na het incident. Tegen de politie verklaarde hij: ‘Ik had onmiddellijk een slecht gevoel bij deze man. Ik had een bedreigd gevoel. Ik vond het echt bedreigend.’ De civiele rechter vond mede op grond van verklaringen van getuigen dat er geen sprake was van een bedreigende situatie. De rechter ging echter niet mee met de eis aan Forum voor Democratie voor een rectificatie van Baudets beschuldigingen. De beveiligers werden wel veroordeeld tot 4000 euro schadevergoeding wegens belemmering van de vrijheid van meningsuiting, vrijheidsberoving en aantasting van de lichamelijke integriteit.

Foto: Socialdemokraterna (cc)

Een paar uur eerste minister

26 november 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

Sommige premiers blijven veel te lang zitten. De net benoemde Zweedse premier Magdalena Andersson gaf het woensdag al na enkele uren op. Haar minderheidscoalitie viel uit elkaar nadat de Centrumpartij haar steun had onthouden aan de begroting van de coalitie en vervolgens een alternatieve begroting van de oppositie met steun van de extreemrechtse Zweden Democraten door het parlement werd aanvaard. Andersson, eerder minister van Financiën, wilde de oppositionele begroting desnoods nog wel accepteren. Maar haar coalitiepartner, de groene Miljöpartiet niet. Partijleider Per Bolund zei dat de Groenen de ‘historische begroting van de oppositie, voor het eerst opgesteld met extreemrechts’ niet konden tolereren. Voor haar benoeming had Andersson de steun gekregen van de oppositionele Vänsterpartiet (Linkse Partij) met de belofte de pensioenen te verhogen. Maar juist dat leidde weer tot het afhaken van de Centrumpartij (liberaal, agrarisch) bij de stemming over de begroting.

Weer een nieuwe minderheidsregering?

De oplossing voor een nieuwe regering ligt nu bij Andreas Norlén de voorzitter van het parlement die gisteren met alle acht partijen in het parlement gesproken heeft. Andersson (54), de eerste vrouwelijke Zweedse premier, heeft aangegeven dat ze graag door wil in een minderheidsregering met alleen sociaaldemocraten, nog steeds de grootste partij in Zweden. De Groenen en twee andere partijen hebben aangegeven zich van stemming te zullen onthouden over een nieuwe regering, maar ze zullen zich niet tegen haar verzetten. Dat betekent dat de kans groot is dat zij wordt herbenoemd, zij het niet bepaald met veel steun. De econoom Andersson, die al sinds haar 16e is aangesloten bij de sociaaldemocratische partij, staat bekend als een bijzonder competente politicus, maar ook als nogal direct en bot in de communicatie. De Zweedse televisie noemde haar een ‘bulldozer’. Anders Lindberg, politiek redacteur van Aftonbladet: ‘Ze heeft een beetje een Angela Merkel-manier van argumenteren. Het is niet helemaal duidelijk wat ze altijd wil zeggen, maar ze wint uiteindelijk het dispuut omdat niemand anders echt kan antwoorden aangezien ze alle details beheerst.’

Foto: Sebastiaan ter Burg (cc)

Over de kwaliteit van het lokale bestuur

20 november 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

OPINIE - Als het over de democratische rechtsstaat gaat wordt doorgaans naar het Binnenhof gekeken. Misschien moeten we in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2022 (met de herindelingsverkiezingen volgende week als voorproefje) ook eens wat meer gaan letten op wat er op de lagere niveaus van de overheid gebeurt. Ik kwam deze week in dat verband twee interessante berichten tegen.

Het eerste is een opiniebijdrage in Trouw van Willem Drok, oud-beleidsmedewerker van de provincie Gelderland. Hij bepleit meer ruimte voor de ambtenaar om af te wijken van strakke protocollen. Drok werkte bij de provincie, maar het lijkt me sterk dat zijn verhaal ook niet voor het gemeentebestuur geldt. Het probleem dat hij beschrijft is maar al te herkenbaar in het openbaar bestuur:

De overheid ziet zichzelf als een bedrijf met de burger als klant. Die burger is zelfredzaam en heeft een pc. Dus kunnen we de besluitvorming digitaliseren en stroomlijnen als een bedrijfsproces. In een regeling leggen we vast wie wanneer ergens recht op heeft. Dat vinden juristen ook veel rechtvaardiger: geen ambtelijke of bestuurlijke willekeur. Dan kun je het besluit automatiseren: je neemt de criteria uit de regeling, maakt op basis daarvan een digitaal formulier, laat de burger dat invullen, en de computer bepaalt de uitkomst. Snel en objectief. Managers zorgen dat de prioriteiten van het bestuur vertaald worden in de regeling, juristen zorgen dat de regeling zo geformuleerd is dat deze bij de rechter overeind blijft. Mijn toenmalige manager zei: ik wil naar bol.com-besluiten, oftewel: de burger winkelt online bij de overheid. Hij bedoelde: ik wil af van die deskundige ambtenaren die me lastig vallen met hun tijdrovende en ingewikkelde afwegingen.

Foto: EU2017EE Estonian Presidency (cc)

Een gesprek met de heer Loekasjenko

19 november 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

De Duitse bondskanselier Angela Merkel sprak woensdag voor de tweede maal deze week met Loekasjenko over de crisis aan de grens. Maandag telefoneerde ze met de Wit-Russische leider en ook met president Poetin. Voor Loekasjenko betekende dit het eerste contact met een Westerse regeringsleider sinds zijn omstreden herverkiezing vorig jaar augustus. Het opmerkelijke initiatief van de aftredende bondskanselier was volgens eigen zeggen ingegeven door bezorgdheid over de inhumane situatie waarin de migranten aan de Wit-Russisch-Poolse grens verkeren. Inmiddels is een aantal van hen met bussen naar een verwarmde bedrijfshal gebracht waar ze eten, medicijnen en dekens kregen. Merkel heeft er bij Loekasjenko op aangedrongen de migranten met hulp van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR te repatriëren. Een eerste repatriëringsvlucht zou gisteren vertrekken vanuit de Belarussische hoofdstad Minsk naar Irak, maar het is onduidelijk hoeveel mensen terug willen.

Praten met de vijand

Het initiatief van Merkel is niet overal gunstig ontvangen, ook niet in eigen land waar Omid Nouripour, lid van de Duitse Bondsdag voor de Groenen sprak van een fout signaal waarmee Merkel Loekasjenko feitelijk erkende als president. Marko Mihkelson, een parlementslid uit Estland vroeg zich af met welk mandaat zij deze contacten heeft gelegd. “Is het nodig om op het niveau van de Duitse kanselier te praten met een persoon die vorig jaar een staatsgreep heeft gepleegd en die door de leiders van de Europese Unie niet als staatshoofd wordt erkend? Ik betwijfel het ten zeerste en ik zie niet in dat dergelijke onderhandelingen met een dictator ons veel dichter bij het resultaat zouden brengen dat we in de huidige situatie willen,” zei hij in een interview voor de Estse televisie. Estlands Europarlementslid Riho Terras heeft ook stevige kritiek op Merkel. Hij vindt het onacceptabel dat zij achter de rug van de EU om met de Wit-Russische dictator heeft overlegd. Ze doorbreekt daarmee de broodnodige eenheid in de EU om Loekasjenko te weerstaan.

Foto: Enric Borràs (cc)

De Israëllobby en het antisemitisme

15 november 2021 , 12:00 , door Jos van Dijk

Het gevreesde misbruik van de IHRA-werkdefinitie van antisemitisme wordt steeds duidelijker. Zoals Jaap Hamburger, voorzitter van Een Ander Joods Geluid eerder dit jaar betoogde is die definitie door Israël en zijn lobby-agentschappen, zoals in Nederland het CIDI, ‘verabsoluteerd, gepolitiseerd en omgesmeed tot een wapen’ om kritiek op de Israëlische staat en de bezetting van Palestina de kop in te drukken. De definitie zelf is vaag, maar in een aantal bijgevoegde voorbeelden die duidelijk moeten maken wat er met die werkdefinitie wordt bedoeld gaat het om kritische uitingen over de politiek van de staat Israël. Minister Grapperhaus heeft de werkdefinitie onder dekking van een Kamermeerderheid met het OM gedeeld omdat het document aanwijzingen kan geven voor de beoordeling van mogelijke strafbare discriminatie en groepsbelediging. Maar hij erkent ook dat een aantal van deze voorbeelden als legitieme kritiek beschermd worden door de vrijheid van meningsuiting. Dat grondrecht is inmiddels onder aanroeping van de IHRA-werkdefinitie al talloze malen geschonden.

Misbruik van gevoeligheden

De Israëllobby heeft geen boodschap aan uitingsvrijheid. Het European Legal Support Centre (ELSC) dat pro-Palestijnse activisten juridisch bijstaat onderzocht 76 gevallen van pogingen activisten de mond te snoeren met beschuldigingen van antisemitisme. Kritische uitspraken over de Israëlische politiek werden beantwoord met smaad- lastercampagnes, doorgaans via (extreem)rechtse media. Daarnaast ging het om het aanvechten van fondsen of subsidies voor pro-Palestijnse organisaties en het belemmeren van het gebruik van zaalruimte door druk uit te oefenen op de eigenaren. De ernst van de smaad en laster kan verschillen. Niet alle rottige opmerkingen hoeven uitgelegd te worden als dreigement om iemand de mond te snoeren. Maar met de kwalificatie van minister Kaag als een ‘Palestijnse mol’ en ‘Arabisch raspaard van Troje’ die haar kinderen ‘pro-terreur’ zou opvoeden zijn de auteurs naar mijn mening ver over de grens gegaan. De slappe knieën van het bestuur van de Vrije Universiteit dat onder druk van het CIDI een debat over een academische boycot van Israël verbood laten voorts zien hoe makkelijk het is om in Nederland het debat over Israël te smoren als iemand roept dat er sprake is van antisemitisme.

Foto: Jodi Green (cc)

Het mortuarium is vol in Roemenië

12 november 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

‘Elke dag verdwijnt er een heel dorp’, zegt Catalin Cirstoiu, directeur van een ziekenhuis in Boekarest. Het mortuarium ligt boordevol met overleden COVID-19 patiënten. ‘Hoe gaat dat verder volgende week? Een groter dorp, een stad? Waar stopt dit?’ Volgens het ministerie van Volksgezondheid is meer dan 90% van de dodelijke slachtoffers niet gevaccineerd, en ongeveer 85% is ouder dan 60 jaar. Het gemiddeld aantal doden per miljoen inwoners stond in Roemenië afgelopen week op 23,7 en is nu 21. Nog niet bepaald geruststellend voor Cirstoiu. Het EU gemiddelde is 3.1. De vrees voor meer slachtoffers van de pandemie komende winter heeft zoals in meer Oost-Europese landen vooral te maken met de lage vaccinatiegraad: 34%. ‘De lage vaccinatiegraad heeft een diepe oost-west-breuklijn blootgelegd die wordt bepaald door armoede, onderontwikkeling, een laag niveau van gezondheidseducatie – factoren die in ex-communistische oostelijke EU-landen verergerd worden door een zeer laag vertrouwen in de regering‘, schrijft The Guardian.

Meer COVID-19 doden dan ooit

Roemenië deed het begin dit jaar niet slecht bij de bestrijding van de pandemie. Maar ‘de Delta-variant heeft de geringe vooruitgang die Oost-Europa op het gebied van vaccinatie had geboekt, ongedaan gemaakt,’ schrijft Ben van der Merwe in de New Statesman. De nieuwste golf in de pandemie is in Oost-Europa dodelijker dan de vorige, zoals hij laat zien aan de hand van een vergelijking van het aantal doden aan het begin van het jaar en nu. Terwijl er nu in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk duidelijk minder dodelijke slachtoffers geteld worden dan tijdens de winterpiek in januari, zien we in Roemenië een veelvoud. Van der Merwe vergelijkt de situatie in de acht landen met de hoogste vaccinatiegraad met de acht landen waarin minder dan 35% is gevaccineerd, waaronder Roemenië. Als we het aantal overleden COVID-patiënten van januari 2021 op 100% zetten dan is het aantal doden in de eerste groep nu 10% en in de tweede groep 217%.

Waan van de dag

Polen beschuldigt Poetin

10 november 2021 , 14:48 , door Jos van Dijk

Polen ziet Poetin achter migrantencrisis aan de grens met Wit-Rusland.

Loekasjenko zou namens het Kremlin uit zijn op een ‘hybride oorlog’. Polen verdedigt zich aan de grens met 12.000 militairen tegen de ‘eeuwige vijand’. De Poolse premier Morawiecki zei gisteren in het parlement:

“Dit is de meest recente aanval van Loekasjenko, die een uitvoerder is. Degene die dit mogelijk maakt is president Poetin, die vastberadenheid toont in een scenario voor de wederopbouw van het Russische rijk, het scenario waartegen wij, alle Polen, ons krachtig moeten verzetten”.

Foto: Greenpeace Polska (cc)

Het zwarte schaap van Europa

5 november 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

Maandag beloofden in Glasgow leiders van honderd landen een einde te maken aan de ontbossing. Daaronder was ook Polen, het land dat dit voorjaar nog in strijd met uitspraken van het Europese Hof besloot de bijl te zetten in het woud van Białowieża, een bijzonder waardevol bosgebied aan de grens met Wit-Rusland. In het bos, dat ongeveer even groot is als de provincie Utrecht, verblijven wolven en Europese bizons. Het wordt een oerbos genoemd, omdat een groot deel van het woud in zijn natuurlijke staat is behouden. Het staat al tientallen jaren op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Milieubeschermers die jarenlang actie voerden tegen de aantasting van dit gebied verliezen het bij de Poolse regering van de houtkappers. Het Europese Hof heeft Polen in 2018 al verboden om bomen in het bos te kappen. Een eerdere weigering om te stoppen met kappen kostte Polen een boete van 100.000 euro per dag. De regering zegt nu net als drie jaar geleden bomen te willen kappen om paden vrij te maken, de plaatselijke bevolking te voorzien van brandhout en de bomen te beschermen tegen een schorskever.

Een muur in het bos

Niet alleen de houtindustrie bedreigt het bos. Natuuronderzoekers van het Zoogdieronderzoeksinstituut in Białowieża waarschuwen voor de negatieve gevolgen van de bouw van een muur aan de grens met Wit-Rusland. De Poolse regering wil een muur bouwen om de migranten tegen te houden die vanuit Wit-Rusland het land proberen binnen te komen op weg naar Duitsland. De wetenschappers wijzen er op dat een muur ook een negatieve invloed kan hebben op de migratie van dieren in het Białowieża-woud. Zij vrezen dat een muur in het bos er toe zal leiden dat het Białowieża-bos van de UNESCO-werelderfgoedlijst wordt verwijderd. De regering kondigt de oprichting aan van corridors voor dieren. Het conflict met Wit-Rusland over de migranten, die Loekasjenko opzettelijk de grens over zou sturen als reactie op de sancties van de EU tegen zijn bewind, escaleerde deze week toen Poolse militairen ’s nachts oog in oog kwamen te staan met gewapende Wit-Russen die zich volgens Polen aan de verkeerde kant van de grens bevonden.