Tom van Doormaal, auteur op Sargasso

Foto: Adrian Gray (cc)

Zoek een wijze president

14 november 2016 , 14:00 , door Tom van Doormaal

We zijn nog steeds in shock. Hoe kunnen de V.S. een president kiezen, die zo slecht gekwalificeerd is voor de functie? Het probleem is alleen wel dat Donald Trump hard onderweg is naar dat presidentschap. Het boos, gechoqueerd of verdrietig zijn heeft geen zin.

Laten we eerst nog eens even kijken naar de spelregels. Het is wel geconstateerd, maar niemand ligt erg wakker van het feit dat Clinton Trump heeft verslagen in het aantal uitgebrachte stemmen. Hoe kan dat in een democratisch systeem van meeste stemmen gelden?

Kennelijk zijn we daar aan gewend: in 2000, in de strijd tussen George Bush en Al Gore gebeurde dat ook. Toch is het merkwaardig en een rare hik in de procedure dat dit kan.

Het college van kiesmannen

Bron voor dit fenomeen is de Federale Conventie van 1787, m.n. The Records. Ik heb de notulen van de Framers van de Constitutie er niet zelf op nageslagen, maar beroep mij op een handzaam boekje van Robert A. Dahl, met de sprekende titel: “How democratic is the American Constitution?”

Dahl schildert de inspanningen bij het vormgeven van de constitutie. Hoe een executieve macht in de vorm van een president te kiezen, was een moeilijke puzzel. Uiteindelijk kwam daar het college van kiesmannen uit voort: het ‘electoral college’. Maar waarom? Dahl:

Foto: IoSonoUnaFotoCamera (cc)

Het loopt wel los met die Trump; toch?

9 november 2016 , 14:45 , door Tom van Doormaal

De VS hebben Richard Nixon overleefd, dus zal het met Trump ook wel meevallen. Maar helemaal gerust ben ik er toch niet op.

Briljante visie van Sarah Palin: “we gaan hand in hand met Brexit.”

Dat zegt ze niet omdat de V.S. ook lid van de EU zijn, maar omdat de wereld wordt beschouwd als de status quo versus de rebellie daartegen. Dat is ook wat boeit na een doorwaakte nacht: wat betekent de overwinning van Trump voor onze eigen politiek en de EU? Dat we zijn verlost van een polariserend moddergevecht?

Kijk naar de overwinningsspeech van president-elect Trump. Ik was tevreden met zijn saaie rust: hij deed alles wat nodig was, feliciteerde Hillary met haar campagne en prees haar zelfs en dankte haar voor ‘public service’, gedurende vele jaren. Dat gaf wel een beetje onrust onder zijn gehoor.

Chaotisch programma?

President-elect Trump gaf kort aan wat hij ging doen.

Hij is gek op handel, dus hij wil met iedereen eerlijk zaken doen.

Hij wil de binnensteden en de infrastructuur opknappen en daarmee banen scheppen.

Hij wil voor iedereen president zijn en goede verhoudingen met de hele wereld.

Dat is nog niet zo’n slecht lijstje; dat de V.S. aanvallen van isolationisme heeft, is niet gek, na jaren pogingen de wereld te bepalen en regimes te veranderen. (Irak, Libië, Egypte, Afghanistan) De verwaarloosde infrastructuur vraagt inderdaad aandacht en opknappen daarvan lijkt economisch van belang en goed voor de werkgelegenheid. De verzoenende toon was voor het eerst presidentieel.

Foto: BBC Radio 4 (cc)

Leidende of volgende politiek?

28 oktober 2016 , 11:00 , door Tom van Doormaal

De vraag wat de politiek voor onze samenleving betekent, laat mij niet los. De programma’s van de politieke partijen zijn nu ongeveer allemaal bekend. (CDA, VVD, PvdA, GL, D66,) Maar gaan ze over grote onderwerpen of zijn de thema’s juist heel klein? Van het schuiven met de pensioenleeftijd zal de wereld niet veranderen. Kleine ingrepen op de arbeidsmarkt zullen geen baan extra opleveren.

Rassenwaan, klassenwaan, marktisme

In mijn leven ging het om rassenwaan, klassenwaan en marktisme, volgens de woorden van Bram de Swaan. Uit mijn jeugd herinner ik me de huiver over de rassenwaan, toen de moorddadigheid van Hitler’s Derde Rijk tot me door drong, een jaar of tien na de oorlog. Je kunt twisten of het politiek was of politiek georganiseerde criminaliteit misschien.

Toen ik iets ouder was, ging het om klassenwaan; de Koude Oorlog, de Cubacrisis, maar ook het oplevende geloof onder studenten in de jaren zeventig, dat het communisme de route was naar een betere wereld. In elke scriptie moesten Marx en zijn volgelingen worden geciteerd. Oost Europa kende de ‘volksdemocratie’, maar daar was de waarheid niet in tel.

In het westen ontwikkelde zich intussen het ‘marktisme’, als een resultante van het kapitalisme en de ineenstorting van het mondiale communisme. Reagan en Thatcher begonnen een liberale revolutie met de vrijheid op de markt als leidend principe. TINA, there is no alternative. De politicoloog Fukuyama schreef vervolgens over de zegepraal van de markt, die bij de Chinese communisten een autoritaire variant kreeg.

Foto: Kevin (cc)

Wijzen van denken

11 oktober 2016 , 11:00 , door Tom van Doormaal

COLUMN - Enige opschudding was er over Professor Ben Feringa, Drentse boerenzoon en bio-technoloog, die een Nobelprijs kreeg. Nog meer verrassing: het was voor een nanomotortje, met nog onheldere toepassingen: echt fundamenteel gepruts in het oneindig kleine.

Wat is de verdienste van deze leider van zijn onderzoekteam? Dat hij zo beeldend is, zo weinig vergelijkingen en formules gebruikt, maar tekeningen op het schoolbord maakt, die tot denken en doen prikkelen. Zo vat ik samen wat over hem bekend werd.

Die kwaliteit boeit mij bijzonder. Wat maakt schetsen superieur aan formules bij ondersteuning van het denken? Ik ga op zoek bij Freeman Dyson, die al jaren schrijft over bio-technologie zoals Feringa die bedrijft.

Uit een interview:

I think the brain is analog, whereas the machines are digital. They really are different. So I think that what the machines can do, of course, is wonderful, but it’s not the same as what the brain can do.

The brain, being analog, is able to grasp images so much better. The brain is just designed for comparing images and some patterns — patterns in space and patterns in time — which we do amazingly well. Computers can do it, too, but not in anything like the same kind of flexibility.

Foto: Reuniones Anuales GBM / FMI Lima 2015 (cc)

Bloeiende landschappen

3 oktober 2016 , 08:00 , door Tom van Doormaal

ANALYSE - Wat betekent politieke retoriek? Is Nederland echt uit de crisis? Gaat het beter met de economie? De politiek praat er twee dagen over, maar als de meerderheid tot “zal wel” concludeert gaat men over tot de orde van de dag.

Mag ik vragen wat nu waar is? Tom Poes meende namens Marten Toonder: “De waarheid is alleen maar nuttig voor de wetenschap; de rest van de wereld doet het altijd zonder.”

Politieke waarheden

De vragen worden er voor de kiezer alleen maar klemmender van. Is een groei van minder dan 2% reden tot juichen? En hoeveel daarvan komt door technologische innovatie, hoeveel door het uitwonen van de aarde? Is de hoge werkloosheid een vervelend detail van het economisch beleid of meer dan dat? Is het economische en politieke perspectief in de EU niet ronduit bedreigend? Kunnen we vooruit met de euro, de ECB? Is de druk van de vluchtelingenproblematiek houdbaar?

Helmuth Kohl beloofde zijn kiezers “bloeiende landschappen” na de hereniging met de DDR; vandaar de kop boven dit stuk. De werkelijkheid was achterstand en verwaarlozing wegwerken, een mentale strijd tegen de “muur in de kop”. En nog steeds: ook Duitsland, economische locomotief of niet, toont maar uitermate beperkte cijfers; groei wel, maar vooral door Chinese vraag naar Audi’s en VW’s. En de kans dat Angela Merkel vervangen moet worden door mevrouw Petry van AfD is groot.

Foto: risastla (cc)

Tegenstellingen in de samenleving

24 september 2016 , 09:00 , door Tom van Doormaal

OPINIE - Een grote vreugde was het niet, de algemene beschouwingen. Volgens de opgewonden Pechtold wordt er nauwkeurig geluisterd naar wat premier Rutte zegt. Nou vind ik “pleur zelf op” ook geen uitdrukking voor een minister-president, maar misschien heb ik ook te weinig binding met het moderne levensgevoel. Ik vond het een uitgemolken flutonderwerpje.

Maar binding met de grote onderwerpen heb ik wel. Het Huis van Thorbecke staat op instorten, zo vat ik de bevindingen van de commissie Van de Donk maar even samen. Het hervormingskabinet heeft er nog weinig aan gedaan. Vlug hervormen gaat ook niet: de kroonjuwelen van D66 hebben weinig echte vernieuwing opgeleverd.

Maar het probleem zit daar wel: wat hebben de Haagse realiteit en de provincie met elkaar te maken? Ik zag de opwinding over het ‘pleur op’ en geloof: bitter weinig.

Decentralisatie sociaal domein

Meer dan twee jaar geleden schreef ik hier over een ontregelende conferentie in Nieuwspoort over de decentralisaties in het sociaal domein. De sprekers hadden tamelijk veel ongeloof in de heilzaamheid van de plannen (toen nog) van het kabinet. De systeemverantwoordelijkheid zou moeten worden ingevuld door verticale rapportages, want de minister moest over de werking van het systeem met de kamer kunnen praten. Zoals de minister schrijft: ”Het Rijk blijft na de decentralisaties verantwoordelijk voor de werking van het systeem.” (Aanbieding overall rapportage sociaal domein, 13 mei 2016)

Foto: Michael Winkler (cc)

Politieke vernieuwing en burgerschap

17 september 2016 , 14:30 , door Tom van Doormaal

Nakende verkiezingen geven vaak verwarrende verschijnselen te zien. De kiezer wordt ineens bediend, maar of je daar gelukkig van moet worden is de vraag. Tom van Doormaal verbindt de Nederlandse verschijnselen aan indrukken uit Frankrijk.

In “Free Speech”, een boek van een Brits historicus, lees ik de term robuust burgerschap en plotseling vallen allerlei belevenissen op hun plek. Wat zei Mark Rutte ook alweer in Zomergasten? Iets over dat discussies mochten schuren. Zonder wrijving geen glans, is het cliché dat dan bij mij opkomt. Ik ben niet voor zoetsappigheid, maar de grens naar verruwing is dun. Maar inhoud zou helpen: desgevraagd moest Nederland in Rutte 3 verbazend hoog komen op allerlei “lijstjes”. Dat is geen stip op de horizon, maar slechts een rondje, met een gapende leegte.

Ik kon dit landje even niet meer verdragen en koos voor een weekje Frankrijk, waar F. Hollande zijn best doet kiezers te trekken, maar hij staat er even miserabel voor als de PvdA hier.

Op 8 september riep hij: “Frankrijk is meer dan een identiteit, het is een idee, een project, een ambitie.” Dat vindt Le Monde mooie retoriek, maar het is ook een heilige uitdaging daar nu eens inhoud aan te geven (Le Monde, editorial, p. 20, 10 september). Het lijkt net zo’n leeg rondje als dat van Rutte.

Foto: risastla (cc)

Innovatie in de politiek

6 september 2016 , 08:00 , door Tom van Doormaal

Ooit wilde Hans van Mierlo dat het oude bestel zou ontploffen. Het D66 programma vertoont die ambitie niet echt meer. Ik wil er over schrijven als ik die 200 pagina’s gelezen heb.

Maar nu de programma’s voor de komende verkiezingen beginnen rond te zingen, heb ik een probleem met het woord vernieuwing, ook wel hervorming. Wat is dat toch en waarom zijn VVD en PvdA zo trots op hun hervormingen?

En ook: is het A-viertje van de PVV innoverende politiek?

Protocollen en gelijkheid

Onze wereld is gevuld met protocollen en managementafspraken. De uitvoerder legt verantwoording af aan de hoger geplaatste, die zichzelf daarvoor vorstelijk laat belonen. Dat schept een breed gespreide hindermacht in de samenleving en het gevolg daarvan is stagnatie.

Gebeurt er dan niets? Dat valt nog mee. Werkende systemen worden vaak gekenmerkt door het verraad der klerken, mensen die inzien dat het letterlijk naleven van opgelegde normen en verplichtingen niet werkt. Die mensen zoek je dus als je ambitie hebt iets te bereiken. Samen probeer je dan het verraad jegens de systeemeisen vorm te geven. Een enkeling komt verder dan de guerrilla.

De radicale breuk met het systeem komt van Jos de Blok en Buurtzorg: laat vakmensen gewoon hun werk doen, zorg voor zelfsturende teams, weg met de gebakken lucht. Bijzonder is dat die breuk kon ontstaan en dat Buurtzorg inmiddels een succesvol concept is geworden. F. Laloux schrijft er over. Ook de Correspondent ( Rutger Bregman) verbaast zich en prijst hem.

Foto: Bas Bogers (cc)

Gevaarlijke taal

30 augustus 2016 , 11:00 , door Tom van Doormaal

ANALYSE - Uit haar partijprogramma blijkt dat de PVV zichzelf als politieke partij niet serieus neemt. Vraag is dan: waarom zou de kiezer dat wel doen?

In Engeland klagen vreemdelingen na de Brexit-stemming dat hen verteld wordt dat ze naar huis moeten. Stemmingen, standpunten en teksten hebben sociale betekenis. Ook in ons land wordt geklaagd over een zekere verharding in de verhoudingen tussen oude en nieuwe landgenoten.

In dit licht is het programmatische A-viertje van de PVV van betekenis. Je kunt er om lachen, of je neus op halen. Maar voor een potentieel grote partij en zijn standpunten is dat niet slim. Je kunt beter respectvol analyseren wat er gebeurt.

Volgens een eerdere tekst op Sargasso zoekt Wilders een politiek isolement. Misschien is dat zo. De vraag is dan of het erg is. De politieke inhoud van het A-viertje betekent iets. Maar wat precies?

Wilders en Bin Laden

Bin Laden wilde een scherpere scheiding tussen moslims en de inwoners van westerse landen. Alleen door die scherpere tegenstelling was de strijd mogelijk, die tot een islamitische wereld kon leiden, zo redeneerde hij.

Wilders lijkt in dit programma een trouw volgeling van Bin Laden: hij maakte vroeger onderscheid tussen de vredige, ordelievende, gelovige moslims en de “politieke islam”. Hoe dat precies zat en hoe je dat verschil kon zien, was niet zo helder. Maar het was een nuance: de PVV was tegen gewelddadige jihadisten, maar niet tegen gewone moslims.

Foto: Phillip Chee (cc)

Murray Bookchin en het eco-anarchisme

18 augustus 2016 , 15:00 , door Tom van Doormaal

RECENSIE - Een Amerikaanse activist bekende mij ooit dat hij communist was: dat was dapper in de jaren tachtig, want dan was je volksvijand. Hij had gedemonstreerd en uit een rijdende auto was op hem geschoten. Gaat dat hier zo? Ik was Mokum gewend, waar de menigte “water” riep en het politie-waterkanon vervolgens voor vertier zorgde. In de V.S. werd met echt links strijd geleverd.

Tot klein, echt links moet ook Murray Bookchin worden gerekend. In de meeste literatuur komt hij niet voor, hij heeft geen formele opleiding gehad, geen academisch curriculum. Hij heeft wel een aantal boeken en nog meer artikelen geschreven, maar in indexen is hij niet te vinden. Zijn betekenis in het ecologisch activisme, de anti-kernenergie beweging, de ontwikkeling van een linkse vakbeweging in de V.S. lijkt niettemin aanwezig. Spreken kon hij als geen ander en dat deed hij veel. Schrijven deed hij ook.

Zijn vriendin, Janet Biehl, voltooide vorig jaar een boeiende biografie: ‘Ecology or Catastrophe – The Life of Murray Bookchin’.

Ik struikelde over zijn naam toen ik met enkele lezers van Sargasso in discussie raakte over Rojava, een Koerdisch staatje in Noord Syrië. De vormgeving van het bestuur daar lijkt, in zijn nog prille vorm, afkomstig uit zijn denken en overgebracht, via de gevangenis van Öcalan. Daar wordt Erdogan nerveus van: stel dat zijn Turkse Koerden dat model gaan volgen…

Foto: DonkeyHotey (cc)

Ongelijk en verongelijkt: haalt de EU 2020?

9 augustus 2016 , 14:00 , door Tom van Doormaal

De Eurozone functioneert niet lekker, en politici blijven maar doormodderen. De burger snapt het beleid daardoor niet en kiest voor nationaal-populisten. Wat te doen?

De taal is wijs. Kiezers zijn verongelijkt, want ongelijk gemaakt, daarover boos. De economen weten van stagnatie in lonen en koopkracht, die al decennia duurt. De oplossing: eerst vrouwen de arbeidsmarkt op sturen, vervolgens schulden maken, nu de ‘race to the bottom’ en verdergaande flexibilisering op de arbeidsmarkt.

Maar dat interesseert economen. Politicologen worden onrustig van politieke onvrede. Mensen willen dat er voldoende aandacht in het systeem is voor hun belangen. Als dat gevoel er niet is, heeft ‘het systeem’ een probleem. Populistisch sentiment noemen we dat, afkeer van het systeem. Vaak wordt dat uitgedrukt in referenda.

Competentie in Brussel?

Politicologen kijken naar de kwaliteit van processen en besluiten. Ik werd een beetje onrustig van Yanis Varoufakis, de Griekse minister die geen gezellige relatie had met Dijsselbloem.

Hij verklaarde dat de kwaliteit van de bureaucratie in Brussel hem tegen viel, dat hij als jochie het idee had dat grote mensen op serieuze plekken een idee hadden van wat zij deden. Maar bij een borrel met Lagarde, wist zij precies dat aan de Grieken het onmogelijke werd gevraagd. Waarom moesten de Grieken daarmee dan toch akkoord gaan? Omdat er zo veel in is geïnvesteerd, dat jij ongeloofwaardig wordt als je weigert, was het antwoord.

Foto: "Gaat het weer een beetje, mijnheer Dröge?" SBS6 Glamourland, 2002 copyright ok. Gecheckt 25-09-2022

De beste zorg ter wereld

30 juli 2016 , 08:00 , door Tom van Doormaal

Tom van Doormaal lag onlangs een tijdje in het ziekenhuis. Het bood hem een aardig inkijkje in het reilen en zeilen van de zorg. Is de menselijke maat nog in zicht?

Ik had een afspraak om over enige tijd een operatie te laten doen. “Mag ik intussen sporten dokter?” Ja, natuurlijk, conditie is goed voor een operatie. Maar in mijn status stond dat de operatie vervroegd zou moeten plaatsvinden als bloedingen en stolselproblemen zouden ontstaan.

Kennelijk bestond de kans op bloedingen wel. Een advies, ‘doe maar een beetje rustig en voorzichtig’, was ook mogelijk geweest. Maar specialist noch huisarts zagen aanleiding mij af te remmen in mijn sportieve dadendrang. Zo kreeg deze sportieve loper van 71 jaar, na een rondje van 13 km een bloeding die niet meer wilde stoppen.

Standaarden

In een organisatie heb je standaarden en normen voor het handelen en voor interventies nodig.

Dat leek goed te gaan. Toen het bij mij mis liep was het juist na sluitingstijd: maar drie zinnen over wat er was, waren voldoende voor de centralist van de spoedeisende hulp. ‘Komt u maar snel deze kant op meneer’.

Dat ik 12 dagen zou blijven, wist ik toen nog niet. Maar een blaas vol bloed is wel wat.