Tom van Doormaal, auteur op Sargasso

Foto: copyright ok. Gecheckt 12-10-2022

Je geld of je leven

15 augustus 2012 , 17:00 , door Tom van Doormaal

Is de marktwerking in de zorg terug te draaien? Hoe doe je dat dan? Het is een thema waarop ik naar een antwoord zocht in de verkiezingsprogramma’s. Maar dat antwoord is niet te vinden.

Het CVZ doet er nu een schepje bovenop, door de discussie aan te zwengelen over de kosteneffectiviteit van de zeer dure behandelingen van zeldzame ziekten. Op het eerste gezicht lijkt dat een redelijk idee, want over zinvolle aanwending van geld moet altijd discussie mogelijk zijn. Maar op het tweede gezicht wordt het een knap lastig thema. Kan er een moment komen dat ik mij in het ziekenhuis meld en “total loss” word verklaard? Wie oordeelt dan over mijn reparatiekosten en over mijn resterende sociale rendement?

Is het niet logisch dat medicatie voor zeldzame ziekten duur is? Een aspirine heeft talloze aanwendingen en iedereen is gebruiker, dus dat kan een goedkoop pilletje zijn. Maar je zult de ziekte van Pompe hebben; dan gaat het geld kosten. Maar dan komen de aarzelingen. De farmaceutische industrie is toch een zeer winstgevende sector? Heeft die dan niet de plicht om voor ziekten, die geen grote verdiensten mogelijk maken, ook iets te doen? Mag je dat vragen van een partij die het alleen doet voor het geld?

Foto: copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

De ondraaglijke leegte van de verkiezingsprogramma’s

28 juli 2012 , 16:00 , door Tom van Doormaal

De verkiezingsprogramma’s zijn zandtaarten. Te groot voor mijn honger en gevuld met los zand. Wat had ik willen lezen?

Een oude krant uit de plantenbak: de voorpagina vermeldt de discussie in het parlement over een te duur wordende straaljager en een discussie over de maximum snelheid. Het is 1975 en de PvdA had het moeilijk met de F-16, het CDA met de maximum snelheid, die de VVD graag wilde verhogen. Het is een treffende terugblik.

Nog een krant uit die bak: Kissinger bepleit een miljardenplan om de olieconsumptie te beperken. Was die Minister van Nixon een duurzaamheidsapostel? Dat niet, natuurlijk: maar hij zag wel een grote stroom liquiditeiten naar olieproducerende landen gaan en vreesde een verschuiving van de macht in de wereld. Kijk naar de eigendom van (strategisch) vastgoed of wie de orderboeken van de vliegtuigfabrieken vullen en het is helder hoe terecht die zorg was.

Ik bedoel te zeggen: wat vermag de politiek? Politici zijn megalomaan en deerniswekkend. Zij denken megalomaan de wereld wel even te veranderen, maar die wereld geeft niet mee, zelfs niet als je Kissinger heet. Zij zijn ook deerniswekkend impotent: ze moeten en willen veel, maar schieten in hun politieke analyse en effectiviteit van handelen hopeloos tekort.

Is de SP klaar voor de macht?

20 juli 2012 , 19:00 , door Tom van Doormaal

In de serie leeservaringen met verkiezingsprogramma’s neemt Tom van Doormaal nu de SP de maat: het oordeel is: weinig ideeën om van op te kijken, maar intens fatsoenlijk. Een kans voor een “volksfront-regering”?

De SP schrijft met een mooie zelfbewustheid. Niet wij gaan voor, wij streven naar, maar “er komt”, “er wordt beperkt”, “wij zullen”… Dat leest plezierig, maar het gaat net als bij de andere programma’s wel meer dan zeventig pagina’s voort. Aan de overladenheid met details ontkomt ook de SP niet.

In mijn vorige teksten zocht ik naar begrip voor de wereld van de betreffende partij en hoe je daar zou kunnen uitkomen, want dat bepaalt de gevolgen van je stem. Je hoeft geen socialist te zijn, te geloven in het einddoel, om te verwachten dat een stem op de SP tot een socialer wereld zal leiden, op een redelijk korte termijn. Ik bedoel: het einddoel telt en de weg er heen.

Bij mijn studie van andere programma’s vond ik mijn vraagstelling bij Claus Offe terug:

Wat is de wenselijke organisatievorm van samenleving en staat en hoe kunnen we laten zien dat het allemaal werkbaar is, dus in overeenstemming met onze basale normatieve en feitelijke aannames over sociaal leven?

De wereld volgens de liberalen

13 juli 2012 , 19:00 , door Tom van Doormaal

In de reeks over de verkiezingsprogramma’s nu het programma van de VVD. Het toont vooral een simplistisch wereldbeeld.

Het eerste luchtje dat opstijgt uit het VVD-programma is toch dat van de economische groei. ‘Economische groei komt niet door de overheid, maar uit de handen van mensen. Economische groei is hard nodig. Wij vergrijzen en ontgroenen immers. Bovendien groeien Brazilië, India, China in hoog tempo: zelfs delen van Afrika. Als we in de toekomst nog willen verdienen, moeten we mee in de ontwikkeling.’

Het is mijn samenvatting van een wat simpel wereldbeeld van de VVD. Dat is wel merkwaardig: de woorden “groen” en “duurzaam”, je ziet ze eigenlijk niet in het programma, klimaatproblematiek of klimaatbeleid evenmin. Zou de VVD hebben gedacht over de verbindingen tussen groei, beperkte hulpbronnen en milieu? Het moet toch bekend zijn dat de beeldschermen voor de iPad voor 2 dollar per uur in China worden gemaakt, terwijl de miljarden van Apple in de USA worden verdiend? De wereld specialiseert zich. Dat besef zie ik niet. We zijn een klein landje aan de Noordzee, maar we zijn toch wel een beetje wereldburger?

Het VVD-programma heeft het patroniserende uitlegtoontje van Stef Blok. De VVD heeft een perfecte kijk op de wereld, het geloof in de efficiënte markt helpt ons er wel weer boven op. De crisis komt niet door gebrek aan toezicht en moraliteit in de financiële wereld, maar door spilzucht van overheden, zo lees je tussen de regels.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het zelfverkozen isolement van de PVV

10 juli 2012 , 14:00 , door Tom van Doormaal

De verkenning naar zin en onzin in de partijprogramma’s wordt voortgezet. Nu is de beurt aan de PVV. Programma’s, personen en recente geschiedenis, het staat allemaal niet los van elkaar.

“Democratie is een breekbaar systeem van talrijke fragiele mechanismes en gebruiken. Het probleem is dat dat breekbare systeem verwoest wordt door een onzalige politieke combinatie, die niet levert wat de Majesteit is beloofd, n.l. een stabiele en vruchtbare samenwerking met de Staten Generaal.” Het is wat koket om me zelf te citeren (“Breekbare democratie”) maar deze woorden drukken goed uit hoe ik de werkelijkheid van voor de crisis heb beschouwd. Dat moet de lezer weten.

Het PVV-programma is stylistisch een verhaal van Geert Wilders. Het kan moeilijk van een ander zijn. Agema en Bosma hebben misschien wat mogen invoegen, maar niet veel, want de retoriek van Wilders is bijna in elke zin te lezen. De openingszin, onder de kop ‘Hun Brussel’ is typerend:

“het moet maar eens afgelopen zijn.”

Dat is de kracht van de PVV: het drukt de aansluiting uit bij de woedende verongelijkheid van de PVV-kiezer, die vindt dat alles anders moet. Tegelijk is het ook de zwakte: want als het afgelopen is, wat dan? Dan zal het anders verder moeten; hoe moet het dan anders volgens de PVV? Daarover lees je weinig in het nieuwe programma.

CDA schreef best een prima programma

7 juli 2012 , 19:00 , door Tom van Doormaal

Het verkiezingsprogramma van het CDA heeft “Iedereen” als titel. Het is een van de weinige negatieve opmerkingen, die te maken vallen bij het programma van het CDA.

Het is moeilijk een uiting van het CDA zonder vooroordeel te bekijken. Onmiddellijk zien we het massale congres van het CDA voor ons en de 60 seconden speeches tegen en voor de gedoogconstructie met de PVV. Ik schreef hier eerder over de erosie van de kwetsbare democratie en de zware verantwoordelijkkheid van het CDA daarvoor. Dat mondde uit in mijn verzuchting: “Waar is Ab Klink nu we hem echt nodig hebben?” Maar Klink is echt weg, het moet nu met Ruth Peetoom.

Haar regime valt alleszins mee. Natuurlijk: politiek gaat over keuzen maken en het verdedigen daarvan. Dat is niet het sterkste punt van het CDA. Dus de openingszin “Het gaat om iedereen” zou een puntje sterker kunnen. Maar verder is de tekst van het programma behoorlijk helder, compact en leesbaar geschreven en er staat ook nog iets. De lengte is met 40 pagina’s kort te noemen.

De inleiding van twee pagina’s is wervende tekst; “het gaat om de toekomst van onze kinderen, we komen sterker uit de crisis, we vallen terug op onze diepste wortels, naastenliefde en persoonlijke verantwoordelijkheid. De groei moet duurzaam en innovatief zijn, de overheid slagvaardig. We kiezen voor het nieuwe midden. Voor samen. Voor mensen zelf. Voor iedereen”.

Foto: copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

Is D66 wel klaar voor politiek leiderschap?

4 juli 2012 , 09:00 , door Tom van Doormaal

De redactie vroeg de huispoliticoloog partijprogramma’s te lezen en van commentaar te voorzien. Hij wordt er niet gelukkig van. Vandaag is D66 aan de beurt.

Het programma van D66 heet “En nu vooruit”. Waarom moet dat nu? Gingen we tot dusver dan achteruit? Politieke partijen schrijven verkiezingsprogramma’s, maar ze doen er geen gezondheids-waarschuwing bij: “bestudering van dit programma kan ernstige schade toebrengen aan uw geestelijk evenwicht en welbevinden”, of zoiets. Vorige week heb ik gepoogd het programma van de PvdA te verklaren. Nu dan het programma van D66.

Het is geen pretje, door mijn ergernis over de zielloze verkiezingsretoriek. Ik geef de opening als voorbeeld: “D66 werkt aan een wereld waarin de mens weer centraal staat. Vrije mensen die niet beperkt moeten worden door starre systemen, strikte regels of ontoereikende stempels en vooroordelen.”(p.4) Wat staat hier? Ik heb een kwartier op mijn hoofd gestaan, maar een betekenis kwam niet. Staat de mens nu niet centraal? Het probleem leek me nu net dat dit wel zo was. De mens centraal, als uitbater, vernieler en vervuiler van onze ecosystemen, als danser op de vulkaan, als veroorzaker van meervoudige crisissen. Moeten er dan juist niet systemen en strikte regels zijn, om de janboel wat in te tomen?

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-03-2022

Groots of klein denken bij de PvdA

28 juni 2012 , 19:00 , door Tom van Doormaal

De PvdA denkt niet groot in zijn nieuwe partijprogramma. Waar is de bevlogenheid?

Het programma van mijn politieke partij, de PvdA, is 70 pagina’s lang. Het is bedoeld om kiezers mee te trekken, jawel, maar goed lezen neemt wel een dag. Dat komt door het probleem dat partij-programma’s vaker hebben. Het zijn lijsten van wensen, beloften en inzichten, uit alle hoeken van de partij, vaak niet met een heldere samenhang en wisselend van diepzinnigheid, detaillering en uitwerking. Een bord zand eet niet lekker weg.

Het is niet mogelijk op alle details in te gaan, (b.v. van het type “kopen we die JSF nu wel of niet”,) maar ik kan wel een leeservaring met mijn lezers delen. Toen ik me er door had gewerkt was ik teleurgesteld. De inleiding van Diederik Samsom is een redelijke samenvatting, met de kennelijke bedoeling inspiratie aan te wakkeren. Warempel: dat lukt een beetje.

Maar dan komt een minder heldere compositie: “onze keuzes voor” achtereenvolgens een sterke economie, goed onderwijs, arbeid, meedoen, een veilig Nederland, wonen, de zorg, duurzaamheid, Europa, een solidaire wereld, democratie en bestuur, cultuur en sport, financiën. Het is een wonderlijke opsomming; wat is de onderliggende structuur?

Waarom begin je met een “sterke economie”? Is dat een impliciet gevecht tegen de 3% tekort van Brussel? Strijdt de PvdA tegen het frame van socialistische potverteerders?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Leiderschap: Van Otto naar Angela

26 juni 2012 , 19:00 , door Tom van Doormaal

Duitsland voetbalt wel mooi; maar het zou een rustig gevoel zijn als ze de finale verloren. En nee, dit stuk gaat niet over voetbal.

Het problematische Europa is geen erfenis van Hitler, maar van Otto von Bismarck. Angela Merkel wil graag een politieke eenwording, maar veel steun krijgt zij niet. Het debat gaat over politiek en over economie. Alleen is die Duitse economie allerminst onkwetsbaar. Met het Duitse revanchisme is het nogal meegevallen. Europa lift graag mee op het economische succes van Duitsland, maar de politieke leiding die Duitsland op kousevoeten al uitoefent, wil niemand. De realiteit komt dan te dicht bij de onderwerping van Europa die Hitler voor ogen had. Alleen, die Duitse macht in Europa bestaat, met een zelfbewustzijn dat vijf jaar geleden nog ontbrak.

Waarom zijn we zo weinig belangstellend in onze oosterbuur? Een oud-collega trouwde met een Oost-Duitse en begon een kleine camping, op het platteland in de buurt van Dresden. Ik moet eens komen kijken. Dat past bij mijn interesse voor de EU discussie en andere losse einden in mijn hoofd, zoals het bombardement op Dresden en de DDR. Vorige week had hij een blues-band op bezoek en hij zelf bereidt er een goed maal bij: “essbare Kultur”. Het is het goede moment te gaan kijken, in Ottendorf, een gehucht nabij Chemnitz. Na een avond lekker eten en lekkere muziek rijden we naar Dresden.

Sinistere vriendschappen

14 juni 2012 , 19:00 , door Tom van Doormaal

Vrienden heb je nooit genoeg, maar sommige …. Voor moralisten zijn het ingewikkelde tijden. Obama combineert moeiteloos de rollen van rechter en beul, door persoonlijk de ‘hitlist’ te paraferen die zijn drones moeten afwerken. Dat zijn toch moorden? Dat hoort toch niet? Neen, maar: de president van de USA is geen directeur van een meisjesschool. Het is toch winst dat de Amerikanen zich niet opnieuw onbesuisd in een landoorlog storten, die immense schade veroorzaakt en en honderdduizenden het leven kost? Is het niet beter met kleine militaire chirurgie vijanden uit te schakelen?

Maar de moralist weet: dat dacht Amerika ook in Vietnam. Die precisiebombardementen leverden toch wel heel veel “collateral damage” op en de “hearts and minds” werden er niet mee veroverd. Irak is geen bloeiende democratie geworden, de Afghaanse Taliban wacht rustig op de Amerikaanse terugtocht en de haat tegen Amerika groeit met elke drone-aanval.

Er is naast een moreel ook een politiek probleem.

De Amerikanen onderscheiden, net als wij, tussen uitvoerende, rechterlijke en wetgevende macht. De balans tussen die drie machten is, volgens James Madison een voorwaarde voor de vrijheid. Maar bestaat er een irrationele angst voor tyrannie waardoor onvoldoende bereidheid bestaat de uitvoerende macht de ruimte te geven die nodig is om effectief te kunnen werken? Die scheiding der machten is maar lastig en niet efficiënt, zeggen Posner en Vermeule. Het is ook niet echt nodig, want we hebben de “rule of politics”. Je gelooft je ogen niet, als je het leest: de constitutie op de schroothoop…

De politieke inspiratie komt uit de regio

8 juni 2012 , 12:49 , door Tom van Doormaal

Het “kleutertje luister” -toontje van Stef Blok is ronduit ergerlijk. Mark Rutte kan er ook wat van: zijn basistekst zit er vast in, maar hij is nog voorspelbaarder dan de clichémannetjes van weleer. We hebben gelukkig de sport nog , dus we kunnen vluchten voor het oeverloze en deerniswekkende gezwatel van de politici. Maar de democratie verplicht, dus de vraag is: moet dat nu zo?

“Politiek wil zeggen dat je tot een relatie komt met de onvolkomenheden om je heen, zonder daarbij de wil en energie te verliezen om de verhoudingen te verbeteren.” Het is mijn weergave van een uitspraak van President Gauck, in een interview met hem in Die Zeit van deze week. Wij zijn klunzen en doen er goed aan het volmaakte bij de filosofen te laten, maar streven naar verbetering moet, zo leg ik hem nog maar even uit.

Het denken van Gauck spreekt mij aan. Maar wat te doen, als de politiek niet verbindt, maar juist tegenstellingen verscherpt? Volgens Maurice de Hond verliest ons systeem zijn legitimiteit: de kiezer is wispelturig en dertig procent stemt steeds anders. Dat is het groeiende aandeel van het electoraat dat zich niet vertegenwoordigd voelt. Het lijkt me in tijden van crisis en somberte een tamelijk gevaarlijke situatie.

Verwacht geen wonderen van megaplan Wonen 4.0

1 juni 2012 , 19:00 , door Tom van Doormaal

Een commissaris bij Rochdale in Amsterdam heeft de hybride woningcorporaties “uit de tijd” genoemd, een instituut waarmee geroofd wordt van de rijken om uit te delen aan de armen. Het is de heer Docters van Leeuwen, niet de eerste de beste. Ik moet dus nog eens kijken naar het pamflet Wonen 4.0; heeft de man gelijk?

De Vereniging Eigen Huis, Woonbond, Aedes en NVM hebben een “monsterverbond” gesloten om de woningmarkt weer in het spoor te krijgen. Dat zijn vier vreemde bedgenoten, met het genoemde plan Wonen 4.0 als resultaat. Wat zeggen zij? Heft het de politieke stagnatie op?

Het is geen simpel onderwerp, dus ik laat hij bij enkele opmerkingen. Daarmee doe ik het stuk wellicht tekort . Maar de woningmarkt is te belangrijk om alleen aan belangenorganisaties over te laten.Het stuk is geen plan, maar een schets.

Dat is een aanzienlijk bezwaar. De opstellers willen slopen, maar er is geen nieuw ontwerp. Een typerend zinnetje is: “het belang van goede en betaalbare woningen voor huishoudens met een laag of middeninkomen.” (huur en koop) Dat is precies het punt, al ruim een eeuw. Het stuk vervolgt met:

“Het gevolg van dit plan kan nimmer zijn dat op dit uitgangspunt wordt ingeboet. De ontwikkelingen ten aanzien van de beschikbaarheid en de betaalbaarheid van woningen moeten daarom bij de uitvoering van dit plan voortdurend worden gevolgd en waar nodig moet bijsturing plaatsvinden.”