Ad van der Stok, auteur op Sargasso

Foto: OSCE Parliamentary Assembly (cc)

De nieuwe tijd van Olaf Scholz en wat hij ons daarover niet vertelt

23 januari 2023 , 12:00 , door Ad van der Stok

ANALYSE, LONGREAD - De Duitse bondskanselier Olaf Scholz schreef een artikel voor Foreign Affairs, getiteld Die globale Zeitenwende. Het is te prijzen dat een politiek leider z’n geopolitieke inzichten met het publiek deelt, maar wat vertelt het stuk ons? En wat niet? De ondertitel verraad meer angst dan leiderschap.

The Global Zeitenwende – How to Avoid a New Cold War in a Multipolar Era, luidt de volledige titel van de hier gebruikte Engelse vertaling. De aanleiding is natuurlijk de oorlog van Rusland tegen Oekraïne. Hij plaatst het conflict echter in een bredere context van drie decennia aan geopolitieke en geo-economische veranderingen. Daarbij komen ook de Europese Unie, China, de Verenigde Staten, democratieën en wereldordes langs.

Scholz is de leider van het grootste land in Europa wat betreft bevolking en economie, met vaak een toonaangevende stem. Alleen al daarom verdient zijn uiteenzetting, die ik paragraafgewijs heb proberen samen te vatten, onze aandacht. Op een paar punten, die vooral te maken hebben met de positie van Duitsland in deze oorlog, ga ik verder in. Aan die positie is overigens niets waarmee het de toon aangeeft, we mogen blij zijn als onze oosterburen de melodie volgen.

Scholz samengevat

De wereld aanschouwt een nieuwe tijd, gemarkeerd door de Russische oorlog tegen Oekraïne. Het roept volgens Scholz de centrale vraag op, hoe wij als Europeanen en als Europese Unie, onafhankelijk kunnen blijven in een multipolaire wereld.

Foto: anriro96 (cc)

Duitsland gijzelt Europa

21 januari 2023 , 16:00 , door Ad van der Stok

OPINIE - Er werd gehoopt en verwacht dat er gisteren in het Duitse Ramstein overeenstemming zou worden bereikt over het leveren van tanks aan Oekraïne. Over Poolse Leopard tanks, Finse Leopard tanks en Spaanse Leopard tanks. Allemaal gemaakt in Duitsland. Overeenstemming bleef echter uit, want Duitsland ligt dwars. En Duitsland heeft daarin een stem omdat ze een veto heeft op exportvergunningen van in Duitsland geproduceerde tanks.

Daar zit wel enige logica in. Als een in Duitsland geproduceerde, door Polen aangekochte tank verkocht gaat worden aan Tsjechië, waar Duitsland op dat moment mee op voet van oorlog staat, dan wil Duitsland dat natuurlijk voorkomen. Zo beschouwd is zo’n veto begrijpelijk.

Aan de andere kant tast zo’n veto de soevereiniteit aan van het land dat die Duitse tanks in bezit heeft. Voor Polen bijvoorbeeld is de militaire slagkracht van het Oekraïense leger van belang voor haar eigen veiligheid. Oekraïne houdt de Russen op afstand van de Poolse grens. Maar Polen kan op dit moment niet zelf beslissen op welke manier ze haar eigen leger inzet voor haar eigen defensie. Want Duitsland ligt er voor. *

De Duitsers gijzelen op die manier de zeggenschap van landen over hun eigen leger. Polen mag best nadenken over haar eigen veiligheid. Polen mag ook vinden dat het voor haar defensie van belang is als Oekraïne de beschikking krijgt over Poolse Leopards. Maar Polen mag dat besluit niet nemen. Terwijl er geen enkel gevaar bestaat dat die tank tegen Duitsland gebruikt zal worden en dat dus geen reden voor een veto kan zijn. Oneigenlijk gebruik van dat veto dus.

Foto: @USArmy (cc)

Kerstwens: Nederlandse Patriots naar Oekraïne

25 december 2022 , 12:00 , door Ad van der Stok

De kans is groot dat op het moment dat dit stukje online komt het weer raketten regent in Oekraïne (schrijf ik op 24 december). Het is tenslotte kerst en dat zal Poetin als een mooie gelegenheid zien om mensen die zich niet laten knechten stuk te maken.

Nu is er ook iets moois gebeurd deze week. Zelensky bezocht de V.S., sprak het congres toe, en kreeg de toezegging voor een Amerikaans Patriot-systeem. Eerst training en dan levering. Te laat, zoals het westen de hele oorlog door te laat alsnog de goede wapens levert, die het eerder niet durfde te leveren. Maar toch. Patriots zijn een welkome aanvulling op het luchtafweergeschut, dat het luchtruim van Oekraïne tot het best bewaakte van de wereld zal maken.

Maar met één patriotsysteem kom je er niet in een land zo groot als Oekraïne. En dan komt Nederland in beeld. Want nu Biden zijn fiat heeft gegeven en de V.S. Patriots gaan leveren, kunnen andere landen die dat systeem gebruiken dat ook. Dus we hebben nu, ondanks onze uitgeklede krijgsmacht, zowaar de mogelijkheid te laten zien dat we als klein land groot kunnen zijn. Door Oekraïne één van de beste kerstcadeaus te geven die het land zich op dit moment kan indenken: meer bescherming door een tweede batterij Patriots.

Foto: Tim Reckmann (cc)

Oorlogsnotities | Een scenario voor Oekraïne

1 december 2022 , 08:00 , door Ad van der Stok

ANALYSE - Hulp aan Oekraïne is onder westerse leiders terecht nog steeds onomstreden. Maar ondertussen zou je wel mogen verwachten dat er meer gesproken wordt over het doel van die hulp. Zowel van de militaire als de economische hulp. Waar moet het heen met Oekraïne? Welk scenario zien we voor ons en waar moet dat toe leiden. Daar is wel leiderschap voor nodig waar de EU vooralsnog niet toe in staat gebleken. Ze reageert vooral op Poetin die het verloop van het conflict bepaalt.

Onderdelen van een scenario

Het meest precaire onderdeel van wat voor scenario dan ook is natuurlijk de vraag hoe de veiligheid van Oekraïne gegarandeerd kan worden. In hoeverre kan Oekraïne voor haar eigen veiligheid zorgen en waarin kan ze niet zonder de steun van het westen? Daarnaast zou een scenario iets kunnen vertellen over de economische toekomst. En over de energie-infrastructuur, die zowel voorwaarde van bestaan, als een potentieel gevaar vormt door de aanwezige kerncentrales.

Het doel van zo’n scenario zou een volledig bevrijd Oekraïne moeten zijn, dat naast Rusland bestaat, zonder voortdurend bedreigd of beschoten te worden. Een vorm van vreedzame co-existentie dus.

Een kleine koude oorlog

De koude oorlog kan daarbij in zekere zin als voorbeeld dienen. Wederzijdse afschrikking vormde een belangrijke conditie voor langdurige vrede. En dat kan in de verhouding tussen Rusland en Oekraïne een wenselijke status quo opleveren.

Foto: Tim Reckmann (cc)

Oorlogsnotities | Een rode lijn van elastiek

25 oktober 2022 , 08:00 , door Ad van der Stok

ANALYSE - Er is angst voor de rode lijn van Poetin. Wordt die overschreden dan zou een nucleaire reactie en mogelijk een wereldoorlog dichtbij zijn. Maar niemand weet precies waar die rode lijn loopt. En Poetin vergroot vooral de onduidelijkheid. Hebben we dan wel met een rode lijn te maken? Behoedzaam kunnen we ons er maar beter niet teveel van aantrekken. Wel zou de Navo zelf nog een rode lijn moeten trekken.

Wapens

Die rode lijn van Putin is het afgelopen jaar verschillende keren voorbij gekomen. Al voor de oorlog dreigde hij Navo-landen met een sterke reactie, als ze wapens of troepen in Oekraïne zouden inzetten. Met name noemde hij luchtafweergeschut, dat als dekmantel zou kunnen dienen voor raketten die Moskou kunnen bereiken. De Russische reactie zou kunnen bestaan uit het afschieten van (misschien wel supersonische) raketten richting Europa.

Maar al voor 24 februari leverde de Amerikanen wapens en sinds de Russische invasie hebben talloze landen steeds zwaardere wapens geleverd. Op 1 juli autoriseerde de Amerikanen een wapenpakket met daarin 2 NASAMS – geavanceerd luchtafweergeschut. Ondertussen staat er Duits IRIS-T luchtafweergeschut in het zuiden van Oekraïne. Die NASAMS worden dezer dagen geleverd. Spaanse Hawks en de Franse Crotale volgen. Van die rode lijn horen we niets meer en van supersonische Russische raketten boven Navo-grondgebied is nog niets vernomen.

Foto: Tim Reckmann (cc)

Oorlogsnotities | Rusland na Poetin

30 september 2022 , 19:00 , door Ad van der Stok

ANALYSE - Begin september werd nogmaals duidelijk dat het Russische leger niet zo machtig is als het Kremlin zichzelf en ons wil doen geloven. De flinterdunne verdedigingslinie van het noordoostelijke front stortte in. Met de grote hoeveelheden oorlogstuig en munitie die de vluchtende Russen achterlieten worden ze nu zelf weer bestookt. Niet echt een winnende strategie. Zelfs in de staatsmedia was het onder de voeten gelopen front groot nieuws. De rechtsnationalisten verlangden een stevig militair antwoord en kregen waarom ze vroegen.

Verdere escalatie

Zo was de nederlaag de dominosteen die de grootschalige mobilisatie inleidde, die nu weer voor verdere escalatie lijkt te zorgen. Vooralsnog vooral binnen Rusland. Voor veel Russen vond de eerste maanden van de oorlog ver van hun bed plaats. Maar nu staat de recruteringspolitie voor de deur. Het gevolg: protesten, brandstichtingen, geweldplegingen, tienduizenden Russen die hun vaderland ontvluchten, of soms zichzelf laten verwonden (let op: grafisch filmpje), om maar niet naar het front te hoeven. Naast de onrust verergert de mobilisatie de economische malaise. Want gevlucht of gemobiliseerd, het aantal mensen dat niet meer naar z’n werk kan zal in de honderdduizenden lopen. Zo wordt kennis en arbeid uit de economie onttrokken. Het leger krijgt daar onkunde en onervarenheid voor terug.

Foto: Tim Reckmann (cc)

Oorlogsnotities | Goed nieuws van het front

9 september 2022 , 16:05 , door Ad van der Stok

ACHTERGROND - In de zomer leken de vechtende partijen aan weerszijde van het front tot stilstand te komen. Er was nauwelijks beweging en de energiecrisis trok onze aandacht. Maar sinds een week of twee wordt er weer hevig gevochten, waarbij Oekraïne het initiatief heeft. Het front, dat zo’n 2500 kilometer lang is, blijkt op sommige plekken poreus. Dat leidde in de afgelopen dagen plotseling tot grote terreinwinst en de bevrijding van dorpen. De taferelen doen je onwillekeurig denken aan overgeleverde beelden uit 1945. Dat is naast goed nieuws wellicht ook een aankondiging van grotere veranderingen.

De zomer van de HIMARS en Oekraïens strategisch vernuft

Hoewel het front deze zomer dus nauwelijks verplaatste en Rusland de veroverde gebieden ogenschijnlijk leek te bestendigen, waren er toch belangrijke ontwikkelingen. In juni kreeg Oekraïne de beschikking over HIMARS. Een mobiel systeem waarmee precisieraketten kunnen worden afgeschoten, die in dit geval een bereik van zo’n 80 km hebben. Door dat bereik blijven ze buiten schot van de Russische artillerie. De raketten zijn te snel om effectief te worden bestreden door het Russische luchtafweergeschut. En omdat de Russen nauwelijks gevechtsvliegtuigen inzetten boven vijandig gebied (door de dreiging van veelal westere MANPADS die vliegtuigen neerhalen) zijn ze moeilijk uit te schakelen. Nadat Rusland claimde een aantal HIMARS te hebben uitgeschakeld kwam het nieuws naar buiten dat Oekraïne houten HIMARS gebruikte om raketbeschietingen uit te lokken, om het Russische raketarsenaal verder uit te putten.

Foto: Tim Reckmann (cc)

Oorlogsnotities | Met kartelvorming de inflatie beteugelen

2 september 2022 , 18:00 , door Ad van der Stok

Iedereen ziet het probleem van de inflatie. Maar door blikvernauwing en de dogma’s van de vrije markt hebben we het vooral over de consequenties van dat probleem. De oorzaken, voortkomend uit de geopolitieke en geo-economische context, lijken we meestal als gegeven te accepteren. Terwijl we op die schaal oplossingen moeten zoeken.

Eerst die blikvernauwing. Het is oorlog en wij zijn daar onderdeel van. We voeren een economische oorlog tegen Rusland. Dat drijft de energieprijzen op en daarmee de inflatie. Maar hoewel iedereen dat wel weet, gaat het daar de laatste maanden steeds minder over. De discussie is verschoven, weg van Poetin. Ze vernauwt. Van die economische oorlogsvoering, naar de inflatie, naar de consequenties van die inflatie. Het is in Den Haag binnenlandse politiek geworden, waar miljarden op de begroting worden gezocht om de onderklasse te ondersteunen met het betalen van haar torenhoge energierekening.

Heel goed hoor, maar dat is dus niet waar het om gaat. De vraag moet zijn: hoe brengen we die prijzen naar beneden, zodat er überhaupt niet van die hoge energierekeningen ontstaan. Die hoge rekeningen moeten voorkomen worden, niet gecompenseerd.

En dan komen we in het onontgonnen gebied waar rechtse politici niet over na mogen denken en waar linkse politici blijkbaar (of heb ik iets gemist?) niet over na kunnen denken. De ideeënwereld waarin het voor mogelijk wordt gehouden dat we de markt niet ‘z’n werk te laten doen’. Waarin eindelijk aan de dogma’s van de vrije markt wordt getornd, in dit geval de vrije prijsvorming. Want dat lijkt in Den Haag na maanden ongekende inflatie, nog steeds een politiek taboe. Terwijl de prijzen hoogtes bereiken die we niet voor mogelijk hadden gehouden. Waarom accepteren we dat?

Foto: kees torn (cc)

Demonstreren is niet hetzelfde als iemand in z’n gezicht schreeuwen

15 juli 2022 , 08:00 , door Ad van der Stok

COLUMN - Na het eerste boerenbezoek aan de woning van minister Van der Wal liet Mark van den Oever van Farmers Defense Force zich interviewen door de Volkskrant. Op het hem geboden podium verkondigde hij dat boeren zeker door moeten gaan met het thuis opzoeken van politici en hun trillende kinderen. “Pussy’s zijn het” aldus Van den Oever. Een week later stonden er weer tractoren voor de deur van de minister. Dat dat niet kan dringt ondertussen in Den Haag wel door, maar waarom kan dat dan niet? Omdat het demonstratierecht niet voor tractoren geldt? Die boeren demonstreren toch gewoon? En dan ontaardt er weleens iets.

In die lijn van verdedigen zit een kleine misvatting over hoe we dat demonstratierecht zouden moeten opvatten. Die misvatting, die bij zowel links als rechts leeft, luidt: we hebben demonstratierecht en daarom mag iedereen overal demonstreren.

Gelukkig wordt die interpretatie van het demonstratierecht door de handhavers van de openbare orde niet gehuldigd. Dat wordt duidelijk zodra de ene demonstratie een andere demonstratie van tegenstanders uitlokt. Dan voelen burgemeester en het politiehoofd al snel nattigheid.

Stel, FvD kondigt een betoging aan. Baudet wil de moderne, drukke vrouw bevrijden van de stress die komt kijken bij het eventueel afbreken van een zwangerschap door abortussen niet meer toe te staan. Er wordt een tegendemonstratie aangekondigd. Een reactie van burgemeester en politie zal snel volgen. Beide demonstraties krijgen een andere plek toegewezen, zodat de demonstranten elkaar niet treffen en de politie de openbare orde kan handhaven.

Foto: Worldmapper.org (cc)

Oorlogsnotities | Bronnen

27 juni 2022 , 08:00 , door Ad van der Stok

De oorlog van Poetin tegen Oekraïne woedt voort, maar de aandacht in de reguliere media wordt minder. Wie toch op de hoogte wil blijven van wat er speelt kan zelf op zoek naar informatie. Onderstaande overzicht van bronnen kan daarbij behulpzaam zijn.

Een groot deel van deze bronnen zijn mij bekend via de lijst die @steeph aan het begin van de oorlog samenstelde. Veel links in het overzicht zijn ook links naar Twitteracounts. Het nadeel van zo’n lijst is echter dat het een eindeloos doorgaande berichtenstroom vormt. Onderstaande biedt hopelijk meer overzicht. En dit overzicht is een begin. Waardevolle bronnen die in de reacties worden achterlaten zal ik erin verwerken. In het overzicht zijn twee soorten links te vinden. Links met een @ verwijzen naar een Twitter-account, W verwijst naar een reguliere website.

Over de situatie en militaire confrontaties op het slagveld
Kaartmateriaal van de huidige situatie door @War-mapper, ook hier (W) te vinden. En van TheUkraineMap (W)

Analyses van het Britse ministerie van Defensie (@) en The Institute for the Study of War (@) (W)

Volgers van de militaire ontwikkelingen op het slagveld (voornamelijk OSINT)
Def Mon (@) – duidt met kaartmateriaal de situatie bij lokale gevechten
OSINTtechnical (@) beelden van aanvallen, gevechten, wapens
Militaryland.net (@) info over de Oekraïense strijdkrachten en updates op de site (W)
Rob Lee (@) beelden van aanvallen, gevechten, wapens
WarMonitor (@) berichten over hoe het gaat aan de verschillende fronten
BlueSauron (@) beelden van aanvallen, gevechten, wapens

Foto: Thomas Hawk (cc)

Politieke vragen over Twitter zijn groter dan de vrijheid van meningsuiting

9 juni 2022 , 08:00 , door Ad van der Stok

ANALYSE - Meningen zijn een grondstof voor Twitter. Maar wat Twitter doet draait niet zozeer om het uiten van een mening, maar om het volume en het bereik ervan. En de overkoepelende politieke vraag is veel breder dan dat individuele recht op vrijheid van meningsuiting. Namelijk, hoe willen we digitale media als Twitter inpassen in onze publieke sfeer en democratie?

Eerst even over die vrijheid van meningsuiting. Dat dat recht een groot goed is, laat de huidige situatie in Rusland natuurlijk goed zien. Zelfs doen alsof je een mening uit wordt daar op dit moment bestraft. Dus zodra de staat zich in dit soort zaken gaat mengen moeten we op onze hoede zijn.

Twitter is echter niet de staat. Het is, juridisch gezien, een bedrijf. En Twitter biedt diensten aan waar voorwaarden aan verbonden zijn. Schend je die voorwaarden, door met geweld te dreigen bijvoorbeeld, dan verbindt het bedrijf daar consequenties aan. Je kunt je zelfs afvragen of dat niet vaker moet gebeuren.

De core business van Twitter is niet business

Daarmee is wel duidelijk dat Twitter met dat recht op vrijheid van meningsuiting niets van doen heeft. Tegelijkertijd is het argument dat het een bedrijf is, juridisch wel correct, maar in de praktijk nogal ongeloofwaardig. De core business van Twitter heeft niets te maken met business. Dus waarom noemen we Twitter eigenlijk een bedrijf?

Foto: Thangaraj Kumaravel (cc)

De PvdA heeft een nieuwe leider, hoe is het met de ideeën?

23 april 2022 , 08:00 , door Ad van der Stok

COLUMN - Wat wil de PvdA? Iets met sociaal? Iets met zwakke mensen en gelijkheid? lets waarover ze soms zingen, iets met solidariteit? Dat zingen over solidariteit gaat bij de PvdA zoals kinderen Engelse liedjes zingen: de melodie klopt wel, maar de betekenis lijkt ze vaak te ontgaan.

Eerlijk gezegd staat niets uit het PvdA programma me voor ogen. Niets dat in het collectieve geheugen staat gegrift als punten waar die partij zich de laatste jaren hard voor heeft gemaakt. Bij de SP denk je, hoe eendimensionaal ook, toch vooral aan de zorg. Renske Leijten heeft dat iets verbreed met het toeslagenschandaal. De PvdA had meer te maken met het veroorzaken van het toeslagenschandaal. En het is te waarderen dat Asscher daarom wel is opgestapt, maar mosterd na de maaltijd levert inhoudelijk niet veel op.

Hoewel ik niet precies zou kunnen zeggen wat linkse politiek definieert krijg ik wel het idee dat in de wereld om ons heen linkse thema’s voor het oprapen liggen. En je hoeft om leider van de PvdA te zijn niet, zoals Ploumen blijkbaar veronderstelt, op alle onderwerpen ‘leidend en opinievormend’ te zijn. Voor een kleine partij als de PvdA is het goed genoeg om enkele onderwerpen eruit te kiezen. Het is de kunst die goed te kiezen. Enkele voorstellen.