Overzicht

Ad van der Stok

90 Artikelen
1 Waanlinks
204 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)

ZZZ | Een gezonde woningmarkt

, door

Een gezonde woningmarkt is een ideaal waar wel wat verandering voor nodig is. Een progressief voorstel daarvoor zou vooral gericht moeten zijn op stagnatie. Stagnatie? Ja zeker: stagnatie van de huizenprijzen. Dat zou in één of twee decennia een gezondere woningmarkt opleveren en daarmee bijdragen aan de bestaanszekerheid – een begrip dat in het volgende regeerakkoord wel een hoofdrol moet spelen.

De afgelopen decennia zijn de huizenprijzen vooral gestegen. Afgezet tegen het modaal inkomen ziet dat er zo uit: De gemiddelde verkoopprijs van een woning in 1995 was 93.750,- euro. Een modaal inkomen was in dat jaar 22.235,- euro. Dat betekent dat 4,2 modale jaarsalarissen gelijk stonden aan de waarde van een gemiddelde woning. In 2022 was de gemiddelde verkoopprijs van een woning 428.591,- en was het modaal inkomen 38.500,-. Dat betekend dat 27 jaar later 11,1 modale jaarsalarissen gelijk stonden aan de waarde van een gemiddelde woning. Hoewel er meer factoren van invloed zijn op de betaalbaarheid van een woning, is dit een verontrustende trend.

Zelf heb ik nooit een politicus horen zeggen uit te zijn op stijgende woningprijzen. Maar het resultaat van allerlei wetgeving en beleid in de afgelopen decennia was het stijgen van de woningprijzen. En het is natuurlijk verre van toevallig dat het CDA en de VVD, die altijd opkomen voor de huizenbezittende middenklasse, een groot deel van hun electoraat getrakteerd ziet worden op grote overwaardes op hun woningen. Goed, je ondermijnt de bestaanszekerheid op lange termijn, maar als je het eigenbelang van specifieke groepen kiezers bedient, dan krijg je daar bij de volgende verkiezingen wel iets voor terug.

Foto: Tim Reckmann (cc)

Het gaat in Oekraïne niet om vrede

, door

ANALYSE - Terwijl Rusland met het opblazen van de Nova Kakhovka dam weer eens laat zien op wat voor vernietiging ze uit is, wordt er elders af en toe gesproken over onderhandelingen en vrede. Door politici op het internationale toneel en bij delen van het westerse publiek. ’Zo snel mogelijk een staakt het vuren en dan de wapens neerleggen’ lijkt dan de vast goed bedoelde gedachte te zijn. Maar onder het oppervlak van die goede bedoeling vinden we morele verwarring en een gebrek aan humaniteit.

Internationale initiatieven

Op het internationale toneel was er bijvoorbeeld een Chinees initiatief dat weinig enthousiast werd ontvangen. Het kreeg toch een vervolg met een Europese rondreis van de Chinese minister van buitenlandse zaken Qin Gang. Topdiplomaat Li Hui voerde vervolgens gesprekken met Zelensky. Wel temperde hij daarna de verwachtingen. Waarschijnlijk omdat de innige banden tussen Beijing en het Kremlin, die hij zelf heeft helpen versterken, in Oekraïne bekend zijn en terecht met argwaan worden bekeken. Het leidde gelukkig niet tot westerse druk op Oekraïne om met de bezetter te gaan onderhandelen.

De Braziliaanse Lula, president van een land dat zich neutraal voordoet, volgde met een soortgelijke oproep. In april ontving Brazilië minister van buitenlandse zaken Lavrov, die er werd uitgenodigd voor een staatsreceptie. Lula sprak er met hem, terwijl hij gedurende de G7 in Japan, Zelensky juist leek te mijden. Diezelfde Lula weigerde recent Duits luchtafweergeschut terug te leveren aan Duitsland, dat het wilde inzetten voor de verdediging van Oekraïne tegen door Rusland afgeschoten Iraanse drones. Lula wil wel vrede, maar liever geen mensenlevens redden.

Foto: Andrew Newton (cc)

Waarom komt een alternatief voor het neoliberalisme niet van de grond?

, door

ANALYSE - Het neoliberalisme is in de afgelopen jaren veelvuldig dood verklaard, maar lijkt ondertussen maar niet op te houden met bestaan. Dat is moeilijk los te zien van het gebrek aan een alternatief. Mensen willen best afscheid nemen van oude ideeën, maar dan moeten er wel nieuwe ideeën voor in de plaats komen. Waar zijn die nieuwe ideeën? Waar zijn de alternatieven?

Blijven hangen in het einde van de geschiedenis

Een deel van de verklaring ligt misschien in wat is blijven hangen van het befaamde artikel van Francis Fukuyama, The end of history or the last man. Het idee dat de liberale democratie een eindstadium is in de ontwikkeling van ons politieke systeem en ‘an unabashed victory of economic and political liberalism’. Hij zag een ‘total exhaustion of viable systematic alternatives to Western liberalism’.

Als alle alternatieven falen en je houdt het voor mogelijk dat er één systeem overblijft, als een eindstadium van een voltooide ontwikkeling, dan ligt nadenken over alternatieven niet voor de hand. In dat licht is het huidige besef dat er alternatieven nodig zijn vooruitgang. Een besef dat is geholpen door de antiglobalisten en Occupy. En door de econoom Piketty die aantoonde wat iedereen al dacht te zien, namelijk het probleem van toenemende verschillen tussen rijk en arm. In die zin komt het einde van de geschiedenis ten einde, maar dat betekent niet dat er al een nieuw begin is.

Foto: Juan Enrique Gilardi (cc)

Laat links BBB de hand reiken

, door

COLUMN - Het stikstof-dossier lijkt Nederland in een impasse te brengen. Een wat onverwachte samenwerking kan het begin van een oplossing zijn.

Als Rutte erop uit was ons weer even te doen vergeten met wat voor problemen hij Nederland allemaal heeft opgezadeld dan is hij daar in geslaagd. Een scheefgegroeide woningmarkt, een disfunctionerende belastingdienst, een schreeuwend lerarentekort, maar natuurlijk vooral de behandeling van Groningers, van ouders in het toeslagenschandaal en van vluchtelingen. Maar al die onder zijn leiding veroorzaakte problemen worden nu aan het zicht onttrokken door het stikstof-dossier. En vooralsnog wijst niets erop dat Rutte bij machte is om ons daaruit te halen.

Over links of over rechts?

Over links, of over rechts. Daar ging het in de duidingen van de verkiezingen over. Maar misschien wel het beste antwoord op de vraag hoe we uit deze impasse komen is over links en over rechts.

Linkse partijen en de (kiezers van de) BBB hebben meer raakvlak dan je op het eerste gezicht zou denken. Want voor welke mensen verwacht je dat linkse partijen opkomen? Voor de kleine man of vrouw die niet word gehoord en die niet kan opboksen tegen de grote maatschappelijke en economische krachten waar hij of zij geen invloed op heeft? Als ik Josse de Voogd zo goed parafraseer dan zijn dat de mensen die ook aangetrokken worden door de BBB.

Foto: Amnestic_Arts (cc)

Amerikaanse antimonopolisten

, door

ACHTERGROND - Het neoliberalisme, hoe je het ook precies definieert, lijkt diep geworteld in zowel het denken van onze politici als in onze politiek-economische instituties. In de V.S. is er echter één terrein waarop ze langzaam plaats lijkt te maken voor een Amerikaanse politieke traditie die de afgelopen jaren voor de tweede keer nieuw leven is ingeblazen. Een traditie bestaande uit wetgeving en een praktijk van handhaving die zich tegen kartels keert en werk maakt van trustbusten. Een traditie waarvan ik de voorvechters hier schaar onder de zowel in het Engels als Nederlands bruikbare term: antimonopolisten.

In Capitalism and Freedom beschrijft Milton Friedman een niet onbelangrijk probleem. Our minds tell us, and history confirms, the great threat to freedom is the concentration of power. Anders dan de neoliberalen begrijpen antimonopolisten echter dat die waarschuwing ook geldt voor de concentratie van economische macht.

Antimonopolisten onder Theodore Roosevelt

De traditie van de antimonopolisten is terug te voeren tot de Amerikaanse economie van het einde van de 19de eeuw. In reactie op de economische machtsconcentratie bij wat de robber barons zijn gaan heten, neemt het congres wetgeving aan. De bekendste wet, vernoemd naar Senator John Sherman, is de Sherman Antitrust Act uit 1890 Deze wet is gericht tegen kartelvorming en het ondermijnen van competitie. Het Amerikaanse Hooggerechtshof vat het doel van de wet in 1993 als volgt samen:

Foto: DennisM2 (cc)

Migranten bewonen onze woningen is het verwijt. Maar wie bouwen ze?

, door

COLUMN - U kent het vast, het verwijt aan asielzoekers dat ze onze woningen innemen. En dat terwijl er woningnood is! Het is een wonderlijk verwijt. Alsof je mensen die net binnenkomen op een feestje verwijt dat het bier op is, terwijl de reeds aanwezige feestgangers met lege flesjes in hun hand staan. Van alle problemen die we in dit land hebben kun je er precies nul op het conto schuiven van mensen die net binnenkomen. Ook de wooncrisis niet. Die problemen zijn veroorzaakt en niet opgelost door de mensen die hier al lang voor hen woonden.

Tegelijkertijd is het sentiment wel te begrijpen. Want je kunt ze er de schuld niet van geven, maar waarom mogen zij hun intrek nemen in een nieuwe of leeggekomen woning en iemand die hier geboren is en misschien al jaren op een wachtlijst staat niet? Eerlijk gezegd denk ik dat zelfs statushouders die een woning krijgen toegewezen, wel begrijpen dat mensen dat als onrechtvaardig kunnen ervaren.

Maar er is nog een andere kant aan dat verwijt, waar ik eigenlijk nooit iets over hoor. Inderdaad, er worden jaarlijks duizenden woningen aan migranten toegewezen en dat betekent dat anderen het nakijken hebben. Er is de laatste jaren simpelweg te weinig gebouwd. Maar die woningen die wel gebouwd worden, door wie worden die eigenlijk gebouwd? Toevallig ook door migranten? Cobouw publiceerde daar vorig jaar cijfers over.

Foto: OSCE Parliamentary Assembly (cc)

De nieuwe tijd van Olaf Scholz en wat hij ons daarover niet vertelt

, door

ANALYSE, LONGREAD - De Duitse bondskanselier Olaf Scholz schreef een artikel voor Foreign Affairs, getiteld Die globale Zeitenwende. Het is te prijzen dat een politiek leider z’n geopolitieke inzichten met het publiek deelt, maar wat vertelt het stuk ons? En wat niet? De ondertitel verraad meer angst dan leiderschap.

The Global Zeitenwende – How to Avoid a New Cold War in a Multipolar Era, luidt de volledige titel van de hier gebruikte Engelse vertaling. De aanleiding is natuurlijk de oorlog van Rusland tegen Oekraïne. Hij plaatst het conflict echter in een bredere context van drie decennia aan geopolitieke en geo-economische veranderingen. Daarbij komen ook de Europese Unie, China, de Verenigde Staten, democratieën en wereldordes langs.

Scholz is de leider van het grootste land in Europa wat betreft bevolking en economie, met vaak een toonaangevende stem. Alleen al daarom verdient zijn uiteenzetting, die ik paragraafgewijs heb proberen samen te vatten, onze aandacht. Op een paar punten, die vooral te maken hebben met de positie van Duitsland in deze oorlog, ga ik verder in. Aan die positie is overigens niets waarmee het de toon aangeeft, we mogen blij zijn als onze oosterburen de melodie volgen.

Scholz samengevat

De wereld aanschouwt een nieuwe tijd, gemarkeerd door de Russische oorlog tegen Oekraïne. Het roept volgens Scholz de centrale vraag op, hoe wij als Europeanen en als Europese Unie, onafhankelijk kunnen blijven in een multipolaire wereld.

Foto: anriro96 (cc)

Duitsland gijzelt Europa

, door

OPINIE - Er werd gehoopt en verwacht dat er gisteren in het Duitse Ramstein overeenstemming zou worden bereikt over het leveren van tanks aan Oekraïne. Over Poolse Leopard tanks, Finse Leopard tanks en Spaanse Leopard tanks. Allemaal gemaakt in Duitsland. Overeenstemming bleef echter uit, want Duitsland ligt dwars. En Duitsland heeft daarin een stem omdat ze een veto heeft op exportvergunningen van in Duitsland geproduceerde tanks.

Daar zit wel enige logica in. Als een in Duitsland geproduceerde, door Polen aangekochte tank verkocht gaat worden aan Tsjechië, waar Duitsland op dat moment mee op voet van oorlog staat, dan wil Duitsland dat natuurlijk voorkomen. Zo beschouwd is zo’n veto begrijpelijk.

Aan de andere kant tast zo’n veto de soevereiniteit aan van het land dat die Duitse tanks in bezit heeft. Voor Polen bijvoorbeeld is de militaire slagkracht van het Oekraïense leger van belang voor haar eigen veiligheid. Oekraïne houdt de Russen op afstand van de Poolse grens. Maar Polen kan op dit moment niet zelf beslissen op welke manier ze haar eigen leger inzet voor haar eigen defensie. Want Duitsland ligt er voor. *

De Duitsers gijzelen op die manier de zeggenschap van landen over hun eigen leger. Polen mag best nadenken over haar eigen veiligheid. Polen mag ook vinden dat het voor haar defensie van belang is als Oekraïne de beschikking krijgt over Poolse Leopards. Maar Polen mag dat besluit niet nemen. Terwijl er geen enkel gevaar bestaat dat die tank tegen Duitsland gebruikt zal worden en dat dus geen reden voor een veto kan zijn. Oneigenlijk gebruik van dat veto dus.

Foto: @USArmy (cc)

Kerstwens: Nederlandse Patriots naar Oekraïne

, door

De kans is groot dat op het moment dat dit stukje online komt het weer raketten regent in Oekraïne (schrijf ik op 24 december). Het is tenslotte kerst en dat zal Poetin als een mooie gelegenheid zien om mensen die zich niet laten knechten stuk te maken.

Nu is er ook iets moois gebeurd deze week. Zelensky bezocht de V.S., sprak het congres toe, en kreeg de toezegging voor een Amerikaans Patriot-systeem. Eerst training en dan levering. Te laat, zoals het westen de hele oorlog door te laat alsnog de goede wapens levert, die het eerder niet durfde te leveren. Maar toch. Patriots zijn een welkome aanvulling op het luchtafweergeschut, dat het luchtruim van Oekraïne tot het best bewaakte van de wereld zal maken.

Maar met één patriotsysteem kom je er niet in een land zo groot als Oekraïne. En dan komt Nederland in beeld. Want nu Biden zijn fiat heeft gegeven en de V.S. Patriots gaan leveren, kunnen andere landen die dat systeem gebruiken dat ook. Dus we hebben nu, ondanks onze uitgeklede krijgsmacht, zowaar de mogelijkheid te laten zien dat we als klein land groot kunnen zijn. Door Oekraïne één van de beste kerstcadeaus te geven die het land zich op dit moment kan indenken: meer bescherming door een tweede batterij Patriots.

Foto: Tim Reckmann (cc)

Oorlogsnotities | Een scenario voor Oekraïne

, door

ANALYSE - Hulp aan Oekraïne is onder westerse leiders terecht nog steeds onomstreden. Maar ondertussen zou je wel mogen verwachten dat er meer gesproken wordt over het doel van die hulp. Zowel van de militaire als de economische hulp. Waar moet het heen met Oekraïne? Welk scenario zien we voor ons en waar moet dat toe leiden. Daar is wel leiderschap voor nodig waar de EU vooralsnog niet toe in staat gebleken. Ze reageert vooral op Poetin die het verloop van het conflict bepaalt.

Onderdelen van een scenario

Het meest precaire onderdeel van wat voor scenario dan ook is natuurlijk de vraag hoe de veiligheid van Oekraïne gegarandeerd kan worden. In hoeverre kan Oekraïne voor haar eigen veiligheid zorgen en waarin kan ze niet zonder de steun van het westen? Daarnaast zou een scenario iets kunnen vertellen over de economische toekomst. En over de energie-infrastructuur, die zowel voorwaarde van bestaan, als een potentieel gevaar vormt door de aanwezige kerncentrales.

Het doel van zo’n scenario zou een volledig bevrijd Oekraïne moeten zijn, dat naast Rusland bestaat, zonder voortdurend bedreigd of beschoten te worden. Een vorm van vreedzame co-existentie dus.

Een kleine koude oorlog

De koude oorlog kan daarbij in zekere zin als voorbeeld dienen. Wederzijdse afschrikking vormde een belangrijke conditie voor langdurige vrede. En dat kan in de verhouding tussen Rusland en Oekraïne een wenselijke status quo opleveren.

Foto: Tim Reckmann (cc)

Oorlogsnotities | Een rode lijn van elastiek

, door

ANALYSE - Er is angst voor de rode lijn van Poetin. Wordt die overschreden dan zou een nucleaire reactie en mogelijk een wereldoorlog dichtbij zijn. Maar niemand weet precies waar die rode lijn loopt. En Poetin vergroot vooral de onduidelijkheid. Hebben we dan wel met een rode lijn te maken? Behoedzaam kunnen we ons er maar beter niet teveel van aantrekken. Wel zou de Navo zelf nog een rode lijn moeten trekken.

Wapens

Die rode lijn van Putin is het afgelopen jaar verschillende keren voorbij gekomen. Al voor de oorlog dreigde hij Navo-landen met een sterke reactie, als ze wapens of troepen in Oekraïne zouden inzetten. Met name noemde hij luchtafweergeschut, dat als dekmantel zou kunnen dienen voor raketten die Moskou kunnen bereiken. De Russische reactie zou kunnen bestaan uit het afschieten van (misschien wel supersonische) raketten richting Europa.

Maar al voor 24 februari leverde de Amerikanen wapens en sinds de Russische invasie hebben talloze landen steeds zwaardere wapens geleverd. Op 1 juli autoriseerde de Amerikanen een wapenpakket met daarin 2 NASAMS – geavanceerd luchtafweergeschut. Ondertussen staat er Duits IRIS-T luchtafweergeschut in het zuiden van Oekraïne. Die NASAMS worden dezer dagen geleverd. Spaanse Hawks en de Franse Crotale volgen. Van die rode lijn horen we niets meer en van supersonische Russische raketten boven Navo-grondgebied is nog niets vernomen.

Foto: Tim Reckmann (cc)

Oorlogsnotities | Rusland na Poetin

, door

ANALYSE - Begin september werd nogmaals duidelijk dat het Russische leger niet zo machtig is als het Kremlin zichzelf en ons wil doen geloven. De flinterdunne verdedigingslinie van het noordoostelijke front stortte in. Met de grote hoeveelheden oorlogstuig en munitie die de vluchtende Russen achterlieten worden ze nu zelf weer bestookt. Niet echt een winnende strategie. Zelfs in de staatsmedia was het onder de voeten gelopen front groot nieuws. De rechtsnationalisten verlangden een stevig militair antwoord en kregen waarom ze vroegen.

Verdere escalatie

Zo was de nederlaag de dominosteen die de grootschalige mobilisatie inleidde, die nu weer voor verdere escalatie lijkt te zorgen. Vooralsnog vooral binnen Rusland. Voor veel Russen vond de eerste maanden van de oorlog ver van hun bed plaats. Maar nu staat de recruteringspolitie voor de deur. Het gevolg: protesten, brandstichtingen, geweldplegingen, tienduizenden Russen die hun vaderland ontvluchten, of soms zichzelf laten verwonden (let op: grafisch filmpje), om maar niet naar het front te hoeven. Naast de onrust verergert de mobilisatie de economische malaise. Want gevlucht of gemobiliseerd, het aantal mensen dat niet meer naar z’n werk kan zal in de honderdduizenden lopen. Zo wordt kennis en arbeid uit de economie onttrokken. Het leger krijgt daar onkunde en onervarenheid voor terug.

Vorige Volgende