ACHTERGROND - De nieuwe politieke partij Alternative für Deutschland (AfD) heeft vorige maand bij deelstaatverkiezingen in Duitsland verrassend veel stemmen gekregen. Bij de landelijke verkiezingen in 2013 haalde zij de kiesdrempel (5%) niet, maar kwam daar nu ruim over heen: in Saksen kregen zij 10%, in Thüringen 10.6% en Brandenburg 12.2%. Landelijk zou dat overeen komen met 9.7%.
De SPD, die momenteel samen met de christendemocraten (CDU/CSU) in de regering zit, haalde echter bedroevend slechte resultaten.
De AfD is een protestpartij tegen de euro, maar het is ook vooral een aartsconservatieve partij die – net als de PVV in Nederland – ook immigratie en veiligheid als belangrijke thema’s heeft. De partij kan niet worden weggezet als een neonazi- of simpele protestpartij. De gevestigde partijen hebben de AfD in hun campagnes genegeerd, maar deze strategie blijkt dus niet te werken.
Als enige land in Europa leek de eurocrisis aan Duitsland voorbij te gaan. Maar afgelopen maand werden de eerste barsten zichtbaar in het Duitse economische wonder toen bleek dat de economie in het tweede kwartaal van 2014 was gekrompen.
Eind september meldde het onderzoeksbureau Ifo bovendien dat het economisch klimaat verder is verslechterd. ‘Der deutsche Konjunkturmotor läuft nicht mehr rund,’ staat in het bericht.
Wie weet dat de deze konjunkturmotor draait op ‘lagelonenbrandstof’ begrijpt waarom: de vraag in eigen land is onvoldoende en de vraag uit het buitenland neemt ook af, omdat voor de buitenlandse handelspartners de schuld bij Duitsland niet eindeloos kan oplopen. Ook Duitsland kan zich dus niet onttrekken aan de crisis.
De grote vraag is welke partijen in Duitsland het meeste profijt zullen hebben van economische teruggang. Dat zullen niet de SPD en de Grünen zijn. Zolang deze partijen zich blijven beroepen op het succes van Agenda 2010, dat van Duitsland een lagelonenland heeft gemaakt, kunnen zij geen geloofwaardige linkse oppositie voeren.
Hoe hopeloos verdwaald de SPD is, blijkt uit een artikel dat onlangs in Stern stond. Volgens Thomas Oppermann (de Duitse Diederik Samsom) moet de SPD ‘moderner’ worden. Met ‘modern’ bedoelt hij dat de SPD zich marktvriendelijker moet opstellen en niet moet proberen inkomen te herverdelen via de belasting. Ook houdt hij de ‘Daumen hoch für das Freihandelsabkommen.’
Net als in Nederland is bij Duitse mainstream linkse partijen nog niet het besef doorgedrongen dat juist deze houding de oorzaak is van het verlies van kiezers.
Die Linke is een kleine linkse partij, vergelijkbaar met de SP. Zij is voor de meeste linkse kiezers echter geen alternatief voor mainstream links, de SPD en de Grünen. Die Linke is alleen sterk in de voormalige DDR. En over het fiasco van de Piratenpartij kunnen we het maar beter niet hebben want die zijn in het niets verdwenen.
De partij die wel zal profiteren van de economische teruggang is de AfD. Volgens Sebastian Friedrich heeft rechts daarom nu in Duitsland een permanente meerderheid. De liberale FDP is weliswaar uit het parlement verdwenen en de AfD had in 2013 nog niet voldoende stemmen om de kiesdrempel te halen, maar in de peilingen hebben CDU/CSU, FDP en AfD nu een meerderheid. In Saksen haalden CDU, FDP, AfD en NPD (een neonazipartij) samen zelfs 57,9 procent.
Data: OECD
Omdat de Union (CDU/CSU) verder naar rechts moet opschuiven om leegloop naar de AfD te stoppen, zal de Duitse politiek dus in haar geheel naar rechts opschuiven. Dit heeft tot gevolg dat vanuit Duitsland meer druk worden uitgeoefend op schuldenlanden om neoliberale hervormingen door te voeren, precies het tegenovergestelde van wat moet gebeuren. Hierdoor zal de deflatie (zie de figuur hierboven) nog verder toenemen en de economie weer gaan krimpen, ook in Duitsland.
De eurocrisis gaat zich dus verder verdiepen. De Duitse Agenda 2010 is ongemerkt veranderd in een Europese Agenda 2020.
Reacties (10)
Je schreef dat Die Linken voornamelijk in het Oosten populair zijn, maar de AfD haalde deze uitkomsten in verkiezingen in de “neue Bundesländer” Of dit zo 1 op 1 gekopieerd wordt in de “alte Bundesländer” is maar de vraag.
@1 Ik neem aan dat ze daar met de ‘Hochrechnung’ mee rekening houden.
“In Saksen haalden CDU, FDP, AfD en NPD (een neonazipartij) samen zelfs 57,9 procent.”
In Saksen dook de FDP ook onder de kiesdrempel (net als vorig jaar bij de landelijke verkiezingen en de recente verkiezingen in Thüringen en Brandenburg) en verloor meer dan de helft van haar stemmen ten opzichte van de vorige verkiezingen. Het lijkt er dus sterk op dat de opkomst van de AfD gepaard gaat met de ondergang van de FDP.
Grootste partij in Saksen is nach wie vor de CDU, die er tot en met begin deze eeuw alleen goed was voor meer dan de helft van de stemmen. Rechts heeft daar altijd meer dan 55% van de stemmen gehaald, dus er is in die balans nauwelijks verschuiving (waar dat “zelfs” vandaan komt is me dus een raadsel). Verder valt me op dat alle genoemde deelstaatverkiezingen in de voormalige DDR plaatsvonden, dat electoraal aantoonbaar nogal verschilt van de alte Bundesländern (dat geef je zelf elders al toe met je verhandeling over die Linke). Je zou dus beter iets voorzichtiger zijn met alvast conclusies over de volgende nationale verkiezingen trekken.
@3: Nogmaals, ik ben me daarvan bewust. Maar wat ik constateer is dat de SPD met haar huidige beleid alleen maar kiezers verliest, zonder dat het gecompenseerd wordt door andere linkse partijen. Aan de andere kant doet de AfD het goed. Dat, gecombineerd met de reactie van de Unions partijen zullen een verschuiving naar rechts tot gevolg hebben.
De fundamentele oorzaak hiervan is het bijzonder zwakke economische beleid van SPD en Grünen. SPD zit bovendien in coalitie met de Union, wat haar vrijheid ook beperkt – vergelijkbaar met de PvdA.
Die Linke, die je een kleine partij noemt, is in Thüringen een kandidaat voor het minister-presidentschap en in alle drie de Länder in de top drie van de grootste partijen, net als de SPD en het CDU. In Sachsen was Die Linke 2 en SPD 3 (met een lichte winst zelfs voor de SPD). In Brandenburg verloor de SPD maar is alsnog met meer dan 30% veruit de grootste partij. In alle drie de Bundesländer is links zeker een grootmacht met in Sachsen voor SPD en Die Linke een gecombineerd stemmenpercentage van 31,3%, in Thüringen 40,6% en Brandenburg 52,5% van de stemmen.
Leuk verhaal, maar de SPD heeft net als de PvdA en de andere, links of rechts, regerende partijen simpelweg te maken met een andere economische omstandigheden dan voor de schuldencrisis. Ook zonder VVD of CDU hadden de PvdA en de SPD moeten bezuinigen en hervormen. Hollande is het grote voorbeeld van wat er gebeurt als je niet of halfslachtig met die nieuwe omstandigheden omgaat, zijn opvolger zal straks nog harder moeten bezuinigen. Thomas Oppermann heeft helemaal gelijk, als de Duitse economie weer zo hard wil groeien als onder de vorige regering zal de SPD nog meer moeten hervormen.
Gezien de liberalen in Europa qua aantal regeringszetels in het niets vallen, en de hedendaagse economische politiek voornamelijk worden gedreven door bestaande staatsschuldproblemen lijkt het mij wat overdreven hun de eer van deze hervormingen te geven. Feitelijk zou je het beter kunnen noemen naar de democratisch uitvoerenden, dus neo conservatieve/sociaal democratische hervormingen of nog beter gewoon als hedendaagse politieke realiteit.
@6:
Wat een merkwaardige redenering is dit: eerst is het beleid van vorige regeringen (met name dat van Schröder) dat bestond uit “hervormen” (marktvriendelijk, lage lonen, bezuinigen, lage uitkeringen, etc) goed en nu is het plotseling niet meer goed? Wat is het nou? Goed of niet?
Het probleem is dat dit beleid van “hervormen” werkte toen Duitsland het als enige deed, nu werkt het niet meer omdat alle andere landen het ook gaan doen, ja moeten doen zelfs van Duitsland. Als alle landen gaan bezuinigen en overal de lonen omlaag gaan krijg je deflatie, en uiteindelijk een depressie. De figuur heb ik niet voor niets toegevoegd.
@4: “wat ik constateer is dat de SPD met haar huidige beleid alleen maar kiezers verliest, zonder dat het gecompenseerd wordt door andere linkse partijen. Aan de andere kant doet de AfD het goed. Dat, gecombineerd met de reactie van de Unions partijen zullen een verschuiving naar rechts tot gevolg hebben. “
maar dat blijkt dus niet echt uit de verkiezingsuitslag in Saksen. Als we de stemmen voor de vier partijen die je rechts noemt optellen krijgen we deze geschiedenis:
1990: 59,8%
1994: 59,8%
1999: 59,4%
2004: 56,2%
2009: 55,8%
2014: 57,9 %
Je zou dus op zijn best kunnen stellen dat rechts iets herstelt van zijn dip bij de vorige twee verkiezingen, maar nog steeds onder het normale niveau voor (de relatief rechtse deelstaat) Saksen zit.
“wat ik constateer is dat de SPD met haar huidige beleid alleen maar kiezers verliest”
Ook die constatering is bijzonder vreemd met Saksen als voorbeeld, waar de SPD juist 2% electorale winst boekte ten opzichte van de voorgaande deelstaatverkiezingen.
@8: Het gaat me niet om de resultaten in Saksen maar om de landelijke resultaten. Ik herhaal daarom wat @1 ook al schreef:
@8: Ik heb nog even de uitslag voor de SPD van de landelijke verkiezingen er bij gehaald, dan zie ik wat ik bedoel:
1998 40,9 %
2002 38,5 %
2005 34,2 %
2009 23,0 %
2013 25,7 %
De partij is van 40 naar 25% gegaan.
Op dit moment in de polls staat de SPD op 26 zetels.