Na de val van kabinet Schoof vroegen we ons af of dat een kans kon bieden voor nieuwe politieke partijen. Sargasso speurt sinds 2012 bij elke Tweede Kamervekiezing naar zulke partijen. Ook bij de afgelopen verkiezingen deden weer een aantal nieuwkomers mee. Nu de definitieve uitslag vaststaat kunnen we hun resultaten nader bekijken.
De onderstaande gegevens zijn gebaseerd op de tellingen die uit de osv (ondersteunende software verkiezingen) door gemeenten naar de Kiesraad zijn gestuurd. Met dank aan Datageraver die de data bij elkaar veegde.
Voor alle duidelijkheid: onder nieuw verstaan we dan partijen die bij de vorige verkiezingen geen zetel haalden of nu voor het eerst meededen.
Deze keer deden twaalf ‘nieuwelingen’ een gooi naar het Haagse pluche. Ze trokken gezamenlijk 262.041 stemmen, goed voor 3,7 zetels. 50PLUS is in deze categorie de grote winnaar en is met 2 zetels terug van weg geweest.
Van links naar rechts: 50PLus, BIJ1, BVNL, VvD (Vrede voor Dieren), PP (Piratenpartij), FNP (Friese Nationale Partij), LP (Libertaire Partij), NL Pj (NL Plan), VV (Vrij Verbond), Ellect, PvdR (Partij voor de Rechtsstaat).
Vooral in de grote steden zijn veel stemmen naar de ‘nieuwelingen’ gegaan. Hier de tien gemeenten die de meeste stemmen noteerden voor de twaalf nieuwe partijen.
Dat er elders in het land minder stemmen naar deze partijen gingen had deels te maken met het gegeven dat niet alle nieuwelingen in elke kieskring vertegenwoordigd waren. Hier het totaal aantal stemmen per kieskring (klik voor groter beeld). In deze grafiek zijn kieskring 20 (Bonaire, Saba en St. Eustatius) en de briefstemmers uit het buitenland niet meegenomen.
Per provincie ziet het er zo uit:
Zoals gezegd: niet alle ‘nieuwelingen’ zijn echt kakelvers. Zes partijen kunnen we herintreders (hadden eerder zetels inde Tweede Kamer) of volhouders noemen (deden eerder mee, maar haalden geen zetels). 50PLUS, BVNL en BIJ1 waren eerder in de Kamer vertegenwoordigd. De Piratenpartij, de LP (Libertaire Partij) en NL Plan deden bij vorige verkiezingen mee, zonder succes. Hun stemmenscores in perspectief:
Een paar nieuwe partijen kwamen voort uit afsplitsingen.
De Linie is voortgekomen uit geruzie (een traditie bij ouderenpartijen) bij 50PLUS, waarna voormalige 50PLUS bobo’s opstapten en later De Linie oprichtten. “We gaan de partij reorganiseren en we komen nog sterker tevoorschijn als dan we nu weg zijn gegaan”, werd daarbij geroepen. Het is echter juist 50PLUS geworden die er het sterkst uit is gekomen.
Op kleinere schaal gebeurde iets dergelijks ook bij de LP (Libertaire Partij). Het Vrij Verbond is een afsplitsing van de LP. Het Vrij Verbond hoopte als “Lief Rechts” een alternatief te zijn voor de agressievere en schreeuwerige LP (en partijen als PVV, FvD). Maar als er al sprake was van een stemmenstrijd tussen de LP en het Vrij Verbond, dan trok de laatste aan het kortste eind.
Verder was vriend en vijand benieuwd of de PvdD (Partij voor de Dieren) nog enige last zou krijgen van de van haar afgesplitste Vrede voor Dieren. De PvdD is voor extra investeringen in de Europese defensie om zo snel mogelijk onafhankelijk te worden van de VS. Dat was voor een aantal leden een onverteerbaar standpunt, dat ingaat tegen de pacifistische principes van de partij. Het leidde tot een afsplitsing en de oprichting van Vrede voor Dieren.
De cijfers lijken te bewijzen dat dit meningsverschil de PvdD inderdaad stemmen heeft gekost. De PvdD trok deze keer 15.777 stemmen minder dan in 2023. De partij Vrede voor Dieren harkte dat verschil én een dikke 1000 meer stemmen binnen (16.8129 totaal).
Dan was er nog het FNP (Friese Nationale Partij), die op gemeentelijk en provinciaal niveau successen boekte in (hoe kan het ook anders) Friesland. De stap naar de landelijke politiek bleek te groot. De FNP haalde slechts 9,331 stemmen (zo’n 0,13 Kamerzetels).
De partij deed in 16 van de 20 kieskringen mee. Logisch dat vooral in Friesland de meeste stemmen werden gehaald. Toch wist men ver buiten Friesland ook nog kiezers te trekken. In de provincie Limburg en kieskring 20 (Bonaire, Saba, St. Eustatius) haalde de FNP nog 210 stemmen binnen.
De enige echte debutanten, ELLECT (in 5 kieskringen) en Partij voor de Rechtsstaat (in 2 kieskringen) waren in de categorie nieuwe partijen met respectievelijk 205 en 151 stemmen de grote verliezers. Eerder kondigden ze aan ook voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2026 te willen gaan. Misschien komen we ze daar dan weer tegen.