Nieuwe kansen voor ‘Babisconi’

De voormalige Tsjechische premier Andrej Babiš is alsnog in de race voor de verkiezing van een nieuwe president. Maandag sprak de rechtbank de ondernemer vrij van corruptie. De rechter oordeelde dat er onvoldoende bewijs was dat Babiš met zijn bedrijf Agrofert onterecht Europese subsidies heeft opgestreken. Verschillende onderzoeken die door de EU zijn gehouden laten zien dat hij eerst als minister van Financiën en later als premier belang bleef houden in Agrofert, een holding waar meer dan 230 bedrijven onder hangen. Daaronder ook grote mediabedrijven, wat Babiš, de rijkste man van het land, de bijnaam ‘Babisconi’ opleverde.

Agrofert is na de val van het communisme door oligarch Babiš ontwikkeld tot het grootste bedrijf van Tsjechië. Geen enkel Europees bedrijf zou zoveel subsidie ontvangen als Agrofert.  De beschuldiging van corruptie draait om subsidie die is verleend aan een conferentiecentrum in Praag. Die waren bedoeld voor het midden- en kleinbedrijf, maar kwamen uiteindelijk toch in de zakken van de familie Babiš. Niet alle familieleden staan overigens achter de pater familias, bleek bij de parlementsverkiezingen najaar 2021. Zoon Andrej jr. nam openlijk afstand van zijn vader. Die verklaarde zijn zoon voor gek en ontkende alle beschuldigingen. Babiš kwam enkele dagen voor de verkiezingen nog verder onder druk te staan omdat zijn naam verscheen in de Pandora Papers. Zijn partij ANO verloor uiteindelijk zes zetels en kwam in de oppositie terecht. Sindsdien regeert een coalitie van centrum-rechtse partijen en Piraten. Vandaag en morgen krijgt Babiš een  nieuwe kans in de eerste ronde van de verkiezingen voor een opvolger voor president Milos Zeman.

Drie kandidaten

Volgens de voorspellingen is het bepaald geen gelopen race. Babiš is nog steeds populair, vooral bij oudere kiezers. Hij zou op ongeveer 30% van de stemmen kunnen rekenen. De rest moet echter niets van hem hebben. En hij heeft twee sterke tegenkandidaten. Daar is allereerst oud-NAVO-generaal Petr Pavel die in de polls ongeveer gelijk opgaat met Babiš. Het alternatief voor veel jongere kiezers is econoom en rector van de Mendel Universiteit Danuse Nerudova. ‘Je kunt een land niet besturen als een bedrijf,’ zei ze, met verwijzing naar de regering van Babiš, die dat bij zijn aantreden in 2017 juist als een pre had genoemd. ‘En overigens ook niet als een militaire eenheid’, voegde ze er aan toe met verwijzing naar haar andere concurrent. Volgens haar moet een land geleid worden als een familie. Als geen van de kandidaten meer dan 50% haalt is een tweede ronde nodig. Als Babiš die haalt, wat wel verwacht wordt, zal het hij op waarschijnlijk op moeten nemen tegen ofwel Pavel ofwel Nerudova. In beide gevallen zullen hun kiezers volgens de voorspellingen de tegenkandidaat van Babiš steunen. Dat zou het voor hem moeilijker maken om uiteindelijk te winnen.

Vriend van Poetin

In de Republiek Tsjechië is de president wel iets meer dan een ceremoniële functie. Hij heeft een benoemingsfunctie en een veto inzake wetgeving dat vervolgens met een meerderheid van stemmen weer overruled kan worden. Onder bepaalde voorwaarden kan hij het parlement ontbinden en nieuwe verkiezingen uitschrijven. Milos Zeman, de huidige president, heeft heeft zich ondanks zijn formele rol vaak actief bemoeid met de politiek. Hij viel op door expliciete uitspraken gericht tegen migranten en moslims. Zeman heeft zich vooral ook onderscheiden door het aanhalen van de banden met Rusland en China. Babiš kon het goed met hem vinden. Hoewel Zeman vorig jaar afstand heeft genomen van Rusland na de inval in Oekraïne, kan Zemans reputatie als langjarige vriend van Poetin Babiš nog opbreken.

De partij van Babiš, ANO,  maakt deel uit van de Europese liberale Renew groep, waar behalve Macrons partij Renaissance ook de VVD en D66 lid van zijn. Het zal geen toeval zijn dat Babiš direct na zijn vrijspraak op bezoek ging bij zijn politieke vriend Macron om de kiezers, die, zeker sinds vorig jaar in meerderheid pro-EU zijn, een Europees gezicht te tonen. Macron heeft op zijn beurt alle reden voor reserves tegenover de kandidaat-president. Babiš onderhoudt goede relaties met het zwarte schaap van Europa, de Hongaarse premier Viktor Orbán. Een van de eersten die Babiš feliciteerde met zijn vrijspraak was Orbán, die zijn vriend aanraadde door te vechten. Voor Orbán is een Tsjechische president die in een conflict is gewikkeld met Brussel uiteraard een aantrekkelijk vooruitzicht.

Op de foto Andrej Babiš (rechts) op een feestje van de Europese liberalen met Mark Rutte en Hans van Baalen