Zweedse regeringsvorming in impasse

ELDERS - Zweden krijgt dit jaar misschien wel een witte kerst, maar heeft voorlopig nog geen nieuwe regering.

Andreas Norlen, de Zweedse parlementsvoorzitter, heeft aangekondigd dat hij op 16 januari een nieuwe poging zal doen het parlement een nieuwe premier te laten kiezen. Sinds de verkiezingen van september zit Zweden met een demissionaire regering. Twee eerdere pogingen om een nieuwe regering te vormen zijn mislukt. Rechts en links houden elkaar in evenwicht na de verkiezingen. Ze willen niet samen regeren, en hebben ook een coalitie met de twee na grootste partij, de rechtse Zweden Democraten, uitgesloten.

Na enkele mislukte sonderingspogingen probeerde Norlen de parlementariërs in november te dwingen een keuze te maken. Hij wees Ulf Kristersson, de leider van Moderate, de grootste partij in de rechtse Alliantie, aan als kandidaat-premier. Maar zijn bondgenoten van de Liberalen en de Centrumpartij steunden hem niet omdat een nieuwe (minderheids)regering-Kristersson te veel afhankelijk zou worden van de steun van de Zweden Democraten (SD). Ze wilden elke invloed van de SD op de regering voorkomen.

Vervolgens mocht Stefan Löfven, de demissionaire sociaal-democratische premier proberen bij de Alliantie medewerking te krijgen voor een linkse minderheidsregering. Die poging liep ook stuk op de Centrumpartij van Annie Lööf. Zij vond dat ze niet voldoende toezeggingen kreeg op een aantal punten zoals de huren, lonen en flexibele banen. Het gevolg was dat Löfven vorige week vrijdag ook niet voldoende stemmen kreeg als nieuwe premier.

Het parlement mag nu volgens de regels nog twee keer een stemming houden voor een nieuwe premier. Als het dan nog steeds niet is gelukt moeten er nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven. Norlen zei dat hij na de 16e januari eventueel de 23e nog een poging zal doen. Als hij geen succes heeft komen er op z’n vroegst eind april nieuwe verkiezingen. Norlen heeft zijn collega’s op het hart gedrukt de kerstdagen te gebruiken om nog eens goed na te denken over de mogelijke gevolgen van een mislukte regeringsvorming. Een nieuwe peiling die gisteren door de openbare omroep SVT werd gepubliceerd, toont echter weinig verandering tegenover de stembusgang van september. Grootste winnaar zouden de Zweedse Democraten zijn, die nog eens 2,3 procentpunt stijgen en nu zelfs de tweede grootste partij zouden worden, ten koste van de Moderate. De sociaaldemocraten zouden de grootste partij blijven, maar door het succes van de Zweden Democraten evenmin een meerderheid halen.

Middenklasse valt voor populisme

De groei van de populistische SD kan niet alleen verklaard worden door de mislukte integratie van grote groepen nieuwkomers, schreven Bo Rothstein en Sven Steinmo begin oktober in de Zweedse krant Dagens Nyheter. Er is in Zweden altijd een onderstroom geweest van xenofobie en racisme, waar de Zweden Democraten van profiteren. Maar daar is de laatste tijd niet veel verandering in gekomen. Wat wel veranderd is, is de groeiende onzekerheid bij de middenklasse als gevolg van de globalisering. Er is ook in Zweden een toenemende sociale ongelijkheid. Dat bevestigt ook Sandro Scocco van de Stockholmse denktank Arena Idé. Hij ziet ook als primaire voedingsbodem voor de SD de verslechtering van de economische situatie van de Zweden, die zij afwentelen op de komst van immigranten.

Skane

Intussen boeken de Zweden Democraten met steun van de centrum-rechtse Moderate successen op het platteland. In de zuidelijke provincie Skane zijn al drie burgemeesters van de SD geïnstalleerd. Een van hen is de echtgenote van Jimmie Åkesson, de leider van de Zweden Democraten. In Horby werd Cecilia Bladh in Zito (43), vrouw van een Italiaan, gekozen tot burgemeester nadat de plaatselijke SD-leider Stefan Borg zich onmogelijk had gemaakt met homofobe opmerkingen op Facebook. De vorige, sociaaldemocratische, burgemeester maakt zich zorgen over de plannen van de SD om asielzoekers in caravans te huisvesten en bedelen te verbieden.

Cecilia Bladh krijgt in elk geval de steun van bewoners van Horby die ’s avonds niet meer de straat op durven. Zelf hoopt Cecilia dat haar partij nu eindelijk eens afkomt van het neonazi imago dat haar nog steeds door de concurrentie, inclusief demissionair premier Löfven, wordt aangewreven. Daar slaagt de SD nog niet in, getuige berichten over antisemitisme onder SD-politici en onthullingen over hun nazi-verleden. Het zero-tolerance beleid tegen neonazi’s is ondanks veelvuldige beweringen van de leidende politici nog niet geworteld in de partij, volgens Jonathan Leman van het antifa tijdschrift Expo. De strikt nationalistische koers van de partij, het verzet tegen immigratie en tegen een multiculturele maatschappij en de wens om de gezamenlijke Zweedse identiteit te herstellen zullen neonazi’s blijven trekken. Zeker zolang een eigen partij nog weinig resultaten weet te behalen.

Discriminatie van mannen

Een identiteitkwestie aan de andere kant van het politieke spectrum heeft deze week in Zweden voor ophef gezorgd. De organisatoren van een muziekfestival voor vrouwen, transgenders en genderneutrale mensen zijn door de Zweedse Ombudsman voor Discriminatiezaken beschuldigd van discriminatie. Het festival werd in augustus in Gothenburg gehouden en alhoewel mannen ter plekke niet zijn tegengehouden vond de Ombudsman dat er toch wel sprake was van discriminatie vanwege de aankondiging in de media dat het evenement uitsluitend bedoeld was voor vrouwen, transgenders en genderneutralen. Het was een reactie op de vele meldingen van aanranding en intimidatie van vrouwen op andere festivals. Aangezien niemand uiteindelijk schade heeft ondervonden van deze vorm van genderdiscriminatie is er geen straf opgelegd. De organisatoren menen dat het succes van het festival aantoont dat Zweden zoiets nodig heeft. Het oordeel van de ombudsman verandert daar niets aan, schrijven ze. ‘En verder willen we er geen woord meer aan besteden, we zijn druk bezig de wereld te veranderen.’