ANALYSE - Thierry Baudet is door tv-programma EénVandaag uitgeroepen tot Politicus van het Jaar 2017. Wat je ook van Baudet vindt, die titel is op minstens één manier terecht: in electoraal opzicht heeft hij uitmuntend gepresteerd. Kunnen VVD en PVV hun electorale positie nog handhaven?
“Baudet is een mislukte versie van een dandy, die zijn parlementaire werk verwaarloost.” Journalist Jan Tromp zei vorige week op NPO Radio 1 dat hij het oneens was met de verkiezing van Baudet tot politicus van het jaar. Maar – luie mislukte dandy of niet – Baudet weet veel media-aandacht, leden en kiezers te trekken. Bovendien slaagde hij erin om met een nieuwe partij Kamerzetels te bemachtigen.
Dat is een knappe prestatie.
Sinds 1948 verschenen vele nieuwe namen op het stembiljet voor Tweede Kamerverkiezingen: sommige van mijn collega’s tellen 173 nieuwelingen; anderen houden het op 183. Slechts 18 daarvan bemachtigden zetels bij eerste deelname. Dus negen op tien novieten faalt waar Baudet slaagde. Met 1,8% trok hij ruim 25 keer zoveel stemmen als de doorsnee nieuwe partij.*
Achilleshiel
Baudet lijkt functioneel equivalent van PVV-leider Geert Wilders. Althans, in cijfers van opiniepeiler Maurice de Hond. In dat geval komt zijn steun grotendeels voort uit weerstand tegen immigratie en multiculturalisme. Dat kennen we van Brexit en Trump, en van anti-immigratiepartijen. Zelfs als nieuwe partij kunnen zulke partijen floreren, zoals de LPF in 2002 en de PVV in 2006 in ons land.
Niettemin is het ook voor nieuwe anti-immigratiepartijen moeilijk om in de Kamer te komen, zeker nu de PVV er al is. Baudet verpletterde vier concurrenten: niet alleen Jan Dijkgraaf (0,0%), Jacques Monasch (0,1%) en Hero Brinkman (0,1%), maar ook Jan Roos (0,4%). Roos was vrij bekend, had campagne-ervaring, en leidde een partij die al sinds 2014 bestond en zetels had – ook in peilingen.
Nog indrukwekkender wordt Baudets prestatie indien afgezet tegen eerdere pogingen. Hij scoorde aanzienlijk beter dan andere recente vissers in dezelfde vijver: Hilbrand Nawijn (0,1% in 2006), Olaf Stuger (0,2% in 2006), Marco Pastors (0,6% in 2006), Rita Verdonk (0,6% in 2010) en Hero Brinkman (0,1% in 2012). Dit terwijl Baudet minder politieke ervaring had dan elk van deze politici.
Bovendien heeft Baudet de achilleshiel van Wilders geraakt. Wilders’ achterban loopt massaal weg, zoals ik in 2014 voorspelde. Een maand geleden meldde De Hond dat 22% van de PVV-kiezers naar Baudet was overgestapt. In de peilingwijzer zakte de PVV sinds verkiezingsdag, 15 maart, van 13,1% naar ongeveer 10,9%. Voor aanvang van de verkiezingscampagne scoorde de partij nog circa 21%.
Alternatief
Mijn verklaring voor de implosie van de PVV is de volgende. Al jaren telt ons land enkele miljoenen kiezers die zich grote zorgen maken over immigratie en integratie. Veel van hen zijn het op deze thema’s in grote lijnen eens met de PVV. Op het moment dat die thema’s veel het nieuws halen, zoals in 2015, wordt dat kiezerspotentieel zichtbaar in de vorm van forse stijging van de PVV in peilingen.
Die kiezers hadden de afgelopen jaren twee redenen voor een PVV-stem: ten eerste in de verwachting dat hun zorgen zouden worden weggenomen als de PVV zou samenwerken met VVD en CDA, net als in 2010; ten tweede in de verwachting dat hun zorgen zouden worden verlicht doordat VVD en CDA, onder druk van de PVV, hun koers (nog meer) zouden verleggen en harde maatregelen zouden nemen.
VVD-leider Mark Rutte paste dit jaar een strategie van ‘isoleren en imiteren’ toe. Op 15 januari zei hij dat de kans op regeren met de PVV “nul” was: een poging tot isoleren – om de eerste reden voor een PVV-stem weg te nemen. Op 22 januari imiteerde Rutte de PVV met een brief ‘aan alle Nederlanders’ om te laten zien dat de VVD even ‘hard’ was als de PVV – teneinde de tweede reden weg te nemen.
Ruttes strategie heeft gewerkt – althans, het is volgens mij deels de verklaring dat steun voor de PVV liefst twaalf zetels terugviel in de elf weken voor verkiezingsdag. Vervolgens bleek er op die dag voor de bezorgde kiezers een nieuw alternatief te zijn: Baudet. Net als de LPF in 2002 en de PVV in 2006 schiet Baudets partij omhoog in peilingen, wellicht ten teken dat de immigratiezorgen er nog zijn.
Garanties
Hoe reageert de VVD, nu ze net als in 2002 en 2006 terrein verliest? De strategieën van Noorse en Oostenrijkse geestverwanten kopiëren, of die van Duits bondskanselier Angela Merkel, is een slecht idee. De VVD kan beter het ‘isoleren en imiteren’ herhalen (werkte ook tegen bijvoorbeeld Vlaams Belang), of Baudet proberen de doodskus te geven door hem uit te nodigen in een toekomstig kabinet.
Weer een andere optie is om Baudet te stigmatiseren. Zowel onderzoek van collega Sjoerdje van Heerden (Université de Neuchâtel) als mijn eigen onderzoek met Rachid Azrout (UvA) toont aan dat, in geval van Wilders, stigmatisering hem stemmen kan kosten. Dit zijn geen panacees; garanties zijn niet te geven. Benieuwd wat de VVD kiest – en hoe de Politicus van het Jaar daarop zal reageren.
En Wilders? Voor hem begint een lange, barre winter.
*Met “de doorsnee nieuwe partij” bedoel ik de mediaan van het stemmenaandeel van alle partijen sinds 1948 die voor het eerst aan Tweede Kamerverkiezingen deelnamen. Die mediaan ligt op 0,07%.
Reacties (17)
Bovendien heeft Baudet de achilleshiel van Wilders geraakt. Wilders’ achterban loopt massaal weg, zoals ik in 2014 voorspelde.
een stilstaande klok geeft twee keer per dag de juiste tijd aan
Hoera, de media hebben een nieuwe knuffelnazi gevonden. Gaat lekker.
Zegt maar gerust: de meerderheid. En dat is niet alleen in Nederland zo: in de meeste EU-landen wil de meerderheid dat verdere immigratie van met name moslims onmiddellijk stopt. Het stigmatiseren van deze meerderheid als een soort nazi’s is te gek voor woorden.
[edit red. Sargasso]: geen Godwinachtige reacties en zeker geen op de man gespeelde vergelijkingen met nazi’s.
Onderbouw maar eens. Ik geloof er geen klap van.
@3 Je moet maar durven; Je consequent denigrerend en beledigend uitlaten over buitenlanders, andersgekleurden en andersgelovigen en dan in dicussies proberen andere in verband te brengen met het Nazi-regime.
Niet de huis-, tuin- en keukenmoslims zijn het probleem, maar zij die ons dat willen wijsmaken. Door een vijandbeeld op een ander te projecteren, blijft de echte vijand buiten schot.
Al mag van mij elke geïnstitutionaliseerde religieuze beleving verdwijnen.
Ben eigenlijk wel benieuwd in hoeverre die ex-piraten bij Bidet nog gewicht in de schaal leggen. Die trokken het waarschijnlijk niet dat Van Leest zo’n pientere vrouw was/is.
We dienen ons af te vragen of dat een probleem is. Zij zijn een kleine minderheid, welke hun stem niet effectief weten te maken. Het moge zo zijn dat VVD en CDA wat richting PVV neigt. Maar dat deed Bolkestein ook al zonder dat er een PVV was of soortgelijke partij. (Alleen Janmaat.)
We hebben het dus eigenlijk over een situatie welke al vele jaren gaande is. Het stokje lijkt nu te worden overgedragen aan Baudet. Waarschijnlijk omdat die “enkele miljoenen kiezers” inmiddels wanhopig zijn geworden van Wilders. Het vergt niet veel denkcapaciteit om in te zien dat de PVV niets klaar gaat spelen. Zelfs die “enkele miljoenen kiezers” zien dat nu in. Voor Baudet zit er niks anders op dan én te democratiseren én te deradicaliseren. Anders gaat hij Wilders achterna. Bij democratisering dreigt een LPF scenario. En bij deradicalisering neemt de VVD weer het voortouw. Of het CDA.
Het ziet er steeds meer naar uit dat die “enkele miljoenen kiezers” niks klaar spelen op politiek vlak.
Opmerkelijk aan dit alles is dat velen die de integratie mislukt vinden en links hiervan de schuld geven, vergeten dat het rechts was die de gastarbeiders naar Nederland haalden. Dat dat tijdelijk zou zijn en dat men dus niet hoefde te integreren.
Om vervolgens nu te denken dat rechts het integratieprobleem wel ff kan oplossen.
De belangrijkste les van dit alles : dring integratie op en de hakken gaan in het zand met huidige situatie als gevolg. Velen werd niets gevraagd toen we tienduizenden gastarbeiders deze kant op haalden, terwijl er nu wel van deze nederlanders (die niets gevraagd werd) verwacht wordt dat ze tolerant zijn en meedoen met de multiculti samenleving. Daar wringt de schoen.
Rechts speelt hier handig op in. Links faalt gruwelijk door dit alles te bagataliseren en het gewone volk (dat in hun ogen ongevraagd geconfronteerd wordt met multiculti) dat klaagt weg te zetten als extreem rechts-nazi.
Het is een cirkel die zichzelf versterkt. Maar het benoemen wordt ook niet gewaardeerd.
Verdeel en heers. Rechts spint er garen bij.
Ik ben wel benieuwd of Joost van Spanje wel eens heeft nagedacht over het effect op lange termijn van de strategieën die hij beschrijft. Dit stuk wekt de indruk dat hij meent dat het in de politiek alleen maar draait om het winnen van de eerstvolgende verkiezingen.
Zou de strategie van isoleren en (vooral) imiteren niet tot gevolg hebben dat het overton window steeds weer een stukje verder opschuift naar de rechterkant? En wat schieten we er eigenlijk mee op als PVV of FvD wat minder zetels halen omdat VVD en CDA grote stukken van hun programma en hun retoriek hebben overgenomen? Dan kun je toch net zo goed een regering hebben met PVV of FvD? Misschien nog wel beter. Want als gevestigde partijen vasthouden aan hun principes wordt mogelijk voorkomen dat de hele boel steeds verder in de richting van extreem rechts schuift.
Ik vraag me af of dit niet de enige strategie is die op lange termijn werkt: vasthouden aan de eigen opvattingen en principes, daar ook voor uitkomen en partijen als PVV en FvD met argumenten bestrijden.
@4: http://www.welingelichtekringen.nl/politiek/760054/duitse-burgers-willen-minder-asielzoekers.html
Je wilt er geen klap van geloven bedoel je? Zelfs in Duitsland begint men in te zien dat massale immigratie niet zo verstandig is
@10:
Jij ziet het verschil tussen verminderen van instroom en totaal stoppen van instroom niet, bedoel je?
@11: eeeh heb je het wel gelezen? Laatste regel. 13 procent vindt dat Europa meer migranten moet binnenlaten. En dat in Merkels (alb)traum land wir schaffen das. Dus zal de meerderheid niet zitten te wachten op nog meer mensen aan de onderkant van de samenleving
@12:
Voor iemand die overduidelijk wat neiging heeft tot kramp in zijn rechterarm, begrijp je het Duits erg beroerd. Het Nederlands trouwens ook. Laat eens zien, waar staat dat “in de meeste EU-landen de meerderheid dat wil dat verdere immigratie van met name moslims onmiddellijk stopt.”
@9: Ja, en dat niet alleen, hij verklaart Rutte’s strategie zelfs als succesvol. Dat is nogal raar. Rutte’s kabinet heeft meer dan de helft van zijn zetels verloren, en zijn eigen partij heeft 8 zetels verloren. Dat lijkt me niet alleen en heel duidelijk verlies, het is zelfs een historisch verlies; nog nooit is een kabinet zo verschrikkelijk hard afgestraft door de Nederlandse kiezer.
De PVV, daarentegen, heeft 5 zetels gewonnen maar kennelijk wordt dat als “implosie” beschouwd. Ik krijg het idee, dat de auteur zich enigszins laat meeslepen door het mediaspelletje rondom peilingen, en daardoor de echte electorale realiteit uit het oog verliest. De PVV peilt altijd veel hoger dan de daadwerkelijke verkiezingsuitslag, dat is echt niet uniek voor 2017. En naast deze winst voor Wilders zijn er ook nog 2 zetels naar FvD gegaan. Als je nuchter naar de cijfers kijkt, dan lijkt Rutte’s strategie juist compleet gefaald te zijn.
Verder, als die “isoleer en imiteer” strategie echt zou hebben gewerkt, dan zou je de PVV in de peilingen moeten zien inzakken na 15 januari, en de VVD stijgen. Ik heb geen uitgebreide analyses gedaan, maar volgens mij zie je dat helemaal niet. De VVD gaat pas later weer stijgen (pas na die smerige truc met die Turkse minister), de PVV gaat pas later dalen. Ondertussen zie je de partijen die zich wel fel tegen de PVV verzetten (en dus niet imiteren) allemaal fors zetels winnen, terwijl een partij zoals de SP, die juist richting de populisten beweegt, zetels verliest.
Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat het hele verhaal een sterk motivated-reasoning gehalte heeft. Voor mijn gevoel wordt er niet geredeneerd vanuit de data, maar richting de conclusie dat Rutte succesvol zou zijn en Merkel niet.
En, inderdaad: nog los van al deze analyses, het allergrootste probleem van Rutte’s strategie is het verschuiven van het Overton-window. Het lijkt me overduidelijk dat dat is gebeurd; het hele publieke debat in Nederland is veranderd; racistische en fascistische ideeen zijn tegenwoordig bijna mainstream geworden, en een snelweg blokkeren wordt tegenwoordig als een niet strafbare, volkomen normale actie beschouwd, zelfs als zo’n blokkade ervoor zorgt dat mensen hun rechten worden ontnomen.
Ook op populistisch rechts willen we keuze-vrijheid dus ik juich de komst van Baudet zeer toe.
“Mijn verklaring voor de implosie van de PVV is de volgende.” Ik denk dat het met de implosie van de PVV wel mee gaat vallen. De PVV richt zich voornamelijk op lager opgeleiden afkomstig van SP en PvdA, het programma van Wilders is hierdoor steeds linkser geworden en is bijna een kopie van dat van de SP.
De PVV had echter ook een handjevol ontevreden VVD en CDA stemmers als kiezer, deze lopen nu over naar Baudet. Als gevolg hoeft Wilders hoeft niet meer op 2 benen te hinken en kan nog meer gaan concurreren met de SP, terwijl Baudet uit de VVD en het CDA kan gaan vissen. Dat blijft echter een niche markt, maar de potentie van PVV en FvD bij elkaar is helaas wel hoger dan die van de PVV alleen.
Stigmatiseren, isoleren en intimideren zijn al jaren beproefde methodes van links, alles wat maar even rechst van de VVD is wordt consequent voor fascist, tokkie en Nazi uitgemaakt. Een zwaktebod wat betekend dat men het op echte argumenten niet kan winnen, ik denk dat dat in het geval van Baudet met zijn relatief hoger opgeleide achterban alleen maar averechts gaat werken. Je ziet bij links nu blinde paniek dat ze nu een intelligente tegenhanger hebben waar ze geen antwoord op hebben en ze extra wild om zich heen gaan slaan. Alleen dat feit al maakt de titel politicus van het jaar terecht.
@16:
“Stigmatiseren, isoleren en intimideren zijn al jaren beproefde methodes van links …”
Ah, nog iemand die aan zelf-indoctrinatie doet. Het is natuurlijk volslagen flauwekul. Het zijn juist PVV en FvD die hun complete politieke programma zo’n beetje baseren op het stigmatiseren en intimideren van andersdenkenden. En als ik het wat breder bekijk, dan zie ik dat juist linkse partijen tegenwoordig met goede argumenten komt, terwijl rechtse partijen de argumenten hebben ingewisseld voor identiteitspolitiek.