NATO breidt uit op de Balkan

ELDERS - Stap voor stap versterkt het Atlantisch bondgenootschap onder leiding van de Verenigde Staten zijn invloed in de voormalige Joegoslavische republieken. Na Montenegro zien ook Macedonië, Bosnië-Hercegovina en Kosovo uit naar een hechtere band met het westen.

Ondanks Trumps verkiezingsbelofte dat hij meer voor Amerika en minder voor Europa zou doen reisde zijn vice-president Pence deze zomer naar Montenegro, het jongste NATO-lid, om de banden van de VS met de Balkanlanden aan te halen. Hij had daar een ontmoeting met de leiders van andere NATO-landen en aspirant-leden in de regio: Albanië, Kroatië, Slovenië, Bosnië-Hercegovina, Kosovo en Macedonië. Pence prees het besluit van Montenegro om zich aan te sluiten bij het Atlantisch bondgenootschap en prees de moed van de regering om de Russische druk te weerstaan, ‘een inspiratie voor de rest van de wereld’. Hij bracht de groeten over van Trump. ‘He sent me here as a tangible sign of our commitment to Montenegro as the newest member of NATO.’ Volgens de Sloveense ambassadeur bij de NAVO Kacik toont het bezoek van Pence ‘dat de VS de verantwoordelijkheid willen nemen voor stabiliteit, welvaart en vrede in Europa, de EU en de Balkanlanden’.

In Forbes portretteert Doug Bandow Pence als een moderne Rip van Winkle die door langdurige afwezigheid veranderingen in de wereld gemist heeft.

Even though the Cold War ended some three decades ago, the vice president acted as a modern Rip Van Winkle, just waking up and believing it to be, say, 1984, when former KGB chief Yuri Andropov was still Communist Party General Secretary. Without America protecting the leaderless, impoverished, and helpless Europeans, Vice President Pence appeared to believe that Moscow would conquer everything from the Atlantic to the Pacific, dragging the world into a new Dark Age.

Bandow bestrijdt het Amerikaanse belang om over de hele wereld alle ‘vrijheidslievende landen’ zomaar zonder meer te steunen. Bondgenootschappen moeten in dienst staan van de veiligheid van de VS. En uitbreiding van de NATO is dat allerminst.

Vice President Pence would greatly increase U.S. defense responsibilities and the consequent likelihood of war. He announced that “Our allies in Eastern Europe can be confident that the United States of America stands with them,” even though NATO expansion proved to be a foolish mistake, expanding U.S. security guarantees to nations which weren’t important for American security while inflaming Russian distrust and paranoia.

Maar de leiders van de meeste Balkanlanden zien dat toch anders. Voorzover ze al niet zijn aangesloten ambiëren ze, met uitzondering van Servië, alle het lidmaatschap van het westerse bondgenootschap.

Macedonië bijvoorbeeld. De nieuwe regering van premier Zaev was nog maar nauwelijks aangetreden toen 300 Amerikaanse militairen samen met 95 Macedoniërs begonnen aan een veertiendaagse oefening op de legerbasis Krivolak. De sociaaldemocraat Zaev sluit zich maar al te graag aan bij de NATO. Tot groot verdriet van Moskou dat met zijn voorganger Gruevski betere relaties had. Probleempje blijft de naam van het land die door NATO-lid Griekenland nog steeds niet geaccepteerd wordt vanwege de gelijkluidende naam van het noorden van Griekenland en de claims die in Skopje worden gelegd op de roemruchte geschiedenis van Alexander de Grote. Maar Zaev heeft nieuwe hoop dat er een oplossing wordt gevonden voor het al decennia lang gaande dispuut. Hij krijgt de steun van buurman Bulgarije dat begin deze maand met Macedonië een vriendschapsverdrag sloot, mede gericht op integratie van het land in de Europese Unie.

Ook Bosnië-Hercegovina kijkt naar westerse bondgenootschappen. Voor een NATO-lidmaatschap heeft het Hoogerechtshof deze week een belangrijke uitspraak gedaan. Het verwerpt de claim van de Servische deelrepubliek inzake de eigendom van het militair bezit van de Serviërs. De legerplaats in Han Pijesak is van de staat, zegt het Hof en niet van de Republika Srpska. De Serviërs bestrijden deze uitspraak en zeggen dat dit in strijd is met de constitutie en met de akkoorden van Dayton die een einde maakten aan de oorlog in Bosnië.

Zo mogelijk nog moeilijker te realiseren zijn de aspiraties van Kosovo (dat nog steeds geen nieuwe regering heeft). De Albanese meerderheid heeft zich met steun van de NATO ontworsteld aan Servische overheersing. Maar de integratie in het westerse bondgenootschap zal niet zonder slag of stoot verlopen als er geen vrede gesloten wordt met Servië. Nu is daarvoor door de nieuwe president van Servië Vucic onlangs een opening gemaakt met zijn pleidooi voor een nieuwe dialoog. We moeten realistisch zijn en niet langer de kop in het zand steken, schreef hij. ‘We hoeven niet weg te geven wat we hebben, maar we moeten ook niet vasthouden aan wat we al lang geleden verloren hebben.’ Om de nationalisten in eigen land, in Montenegro en Kosovo tegemoet te komen komt Vucic op voor het behoud van de Servische cultuur en taal.

Dat sluit aan bij het pleidooi van Vuk Drascovic van de Servische Vernieuwings Partij (SPO) om het indertijd door Servië en Rusland fel bestreden Kosovo-plan uit 2007 van VN ambassadeur  Martti Ahtisaari uit de kast te halen.

“The sovereignty of Serbia over Kosovo exists only in the preamble of its Constitution. By being a slave to this norm outside the reality, the state only suffers huge losses, political, and developmental, and democratic, demographic, and monetary.”

Aldus Draskovic die in de jaren negentig onder Milosevic nog vice-premier was. Hij brak met hem tijdens de Kosovo-oorlog en heeft nu nog maar drie zetels in het parlement. Het VN-plan bevat de clausule dat Kosovo zich niet mag aansluiten bij Albanië. Het biedt verder waarborgen voor behoud van de Servische taal en cultuur en bescherming van de bezittingen van de orthodoxe kerk.

Alles bij elkaar lijkt Servië in deze nieuwe Koude Oorlog zo langzamerhand nog de enige bondgenoot voor Rusland in Oost-Europa.