COLUMN - Duitsland heeft geen jeugd meer. Dat is het verbluffende resultaat van een enquête onder 3000 Duitsers.
Eerder schreef ik hier over de studie “Das Vermächtnis” in Die Zeit. Ik kocht het nummer van 3 maart om de rapportage van het onderzoek te volgen. Het verhaal heet “Generation Gibtsnicht” en behandelt een verdwenen tegenstelling tussen de generaties. ‘De oudjes tikken zoals de jonkies en de jonkies zoals de oudjes’, zo vat ik onderzoekster Jutta Allmendinger samen.
‘Vroeger hadden de ouderen het verstand en nu ik oud ben hebben de jongeren het verstand’, zei mijn schoonvader toen ik trouwde. Dat was in 1969. Het illustreerde de generatiekloof. Met dat gevoel ben ik ook opgegroeid.
Volgens Die Zeit zijn de ooit kenmerkende verschillen tussen generaties verdwenen.
Voor Duitsland is dit verbazingwekkend: nergens ter wereld hadden generaties meer met elkaar af te rekenen als de volwassen Duitsers, op zijn best meelopers met Adolf Hitler, met hun kinderen van na de oorlog. Aan het einde van de jaren zestig kwam een studentenbeweging en buitenparlementaire oppositie op gang, waar gezagsdragers nog nachtmerries van hebben. Oud nazi’s werden door de Baader Meinhof groep vermoord, de film “Deutschland im Herbst”, gaf een somber tijdsbeeld.
De decennia daarna waren positief: Helmut Kohl wilde ‘keine Experimente’ en kreeg de hereniging van Duitsland als hoofdprijs van de geschiedenis. Duitsers verschillen niet meer door hun leeftijd, wel door opleiding, inkomen en vriendenkring. De kloof tussen sociale klassen wordt sterker door gentrificatie en toenemende ongelijkheid. Belangrijk zijn wel nabijheid en wij-gevoel, zeker wanneer zij opvattingen hebben over hoe het zou moeten en een werkelijkheid die daar sterk van afwijkt.
Het “wir schaffen das” van Merkel is een knappe, instinctieve formulering, die daarop inspeelt. Tegelijk lijkt dat het begin van haar politieke ondergang. Er is een onverwachte crisis, veel mensen voor wie de steeds betere wereld vanzelf sprak, iets waarover ze niet behoefden na te denken, voelen zich daardoor overvallen. En steunen Pegida en kiezen AfD. Het ging goed met ons, we laten ons de kaas niet van het brood eten, dat sentiment.
De verhouding tot de politiek en cultuur is verontrustend. Het onderzoek geeft daar ook een beeld van. De driedeling in de vraag was: is het voor u nu belangrijk, zal het in de toekomst belangrijk zijn, en hoe zal het werkelijk in de toekomst zijn, om geïnformeerdheid te zijn over politiek en cultuur?
De ouderen reageren voor 75% positief, de jongeren voor 50 %, dat het nu van belang is over politiek en cultuur geïnformeerd te zijn.
Over de toekomst is het verschil veel kleiner: jong en oud vinden dat het belang nog wat toe neemt, de jongeren lopen dan sterk in op de ouderen.
Over de vraag of men zich in de toekomst echt zal informeren zijn beide generaties uiterst somber, want het positieve oordeel zakt naar 25 %.
Dat is zorgelijk: als Duitsers aanvoelen dat hun democratische twisten de belangstelling verliezen, dan groeit het risico van een bruine golf. Misschien was ook dit een reden voor Merkel om “wir schaffen das” te roepen en die dappere stelling vol te houden, met grote risico’s voor rebellie in haar eigen partij. Ik wil geen Merkeloog worden, maar het lijkt een nuttige discipline te worden.
Reacties (3)
Waarom denk je dat?
@1: Ja, vind ik ook niet vanzelfsprekend. Er is verfickt veel op die Bundesmutti aan te merken, en ze zit er al tien jaar wat ook wel erg lang is, maar wat deze kwestie betreft lijkt ze het hart toch wel op de goede plaats te hebben. En ik denk dat dat gezien wordt. Inclusief de twijfel die ze misschien wel eens tentoonspreidt, wat niet per se een punt in haar nadeel is. Immers, het is ook gewoon moeilijk allemaal.
Feit blijft dat Duitsland gewoon heel veel mensen op zal moeten nemen en dat zij daarvoor open staat. Nu de rest van onze Europese “lijders” nog.
Er zijn genoeg àndere redenen te bedenken waarom Merkel op zou moeten krassen. Maar deze hoort er niet bij.
@1: dat is niet zo lastig. Kijk naar de sfeer in de Duitse deelstaten, die niet erg pro-Merkel zijn, kijk naar de rebellie in haar eigen partij. Maar als je dat een te simpel antwoord vindt:
er is een “frame” in ontwikkeling, waarin de tegenstelling tussen arm en rijk worden overgenomen door de tegenstelling autochtoon en import. Je kunt ook zeggen: de vluchtelingen, die onze welvaart bedreigen. Dat doen ze niet, maar het gevoel wordt niet bestreden met argumenten.
@2: in de Duitse pers vinden we veel: haar protestantse achtergrond en de keuze, die op een Bijbelse “Gesinnung” lijkt te berusten. Of het woord van Havel, dat het niet gaat over succes in de politiek, maar of iets fatsoenlijk is.
Ik vat het nu tekort samen, maar Der Spiegel bevat het verhaal, in “die Einsame”waar ik hier eerder over berichtte.