ANALYSE - Het is alweer even terug, maar op 3 maart deed Sybrand van Haersma Buma, fractievoorzitter van het CDA in de Tweede Kamer, de volgende uitspraak in Buitenhof: ‘(…) en het kabinet vindt alles goed, heb ik de indruk, als het maar in het jaar 2014 op een bezuiniging van 3% staat. Dat wekt niet de indruk van een visie om er uit te komen, terwijl de crisis toch net zo erg is als in de jaren ’80, zo langzamerhand.’
Dat is een…
Uitleg
Economische crises zijn moeilijk te vergelijken vanwege verschillende maatschappelijke (politieke/ sociaal-economische/ demografische) omstandigheden. In de jaren ’80 leidden de hoge olieprijzen tot enorme prijsstijgingen en een stagnatie van de economie. De crisis begon in 1980 en had zijn dieptepunt in 1982, waarna het herstel begon.
De huidige crisis is halverwege 2008 overgewaaid uit een financiële crisis in de VS en uitgemond in een wereldwijde crisis. Deze crisis duurt nog steeds voort. Dit laatste maakt de vergelijking extra lastig, aangezien we niet kunnen zeggen hoe lang (en in welke mate) de crisis nog zal aanhouden.
We kunnen onmogelijk een complete vergelijking tussen de twee crises maken. Wel kunnen we een aantal cijfers naast elkaar leggen. Hieronder zien we aan de hand van vijf indicatoren hoe de jaren ’80 en de huidige crisis zich tot elkaar verhouden. Uit deze indicatoren concluderen wij dat Nederland het nog niet zo zwaar heeft als in de crisis van de jaren ’80.
Economische groei
Volumemutaties van het bbp geven een goede indicatie van hoe de totale economie zich ontwikkelt. De economie stortte in 2009 harder in dan in de jaren ’80, maar toonde vrij snel iets van herstel. In de jaren ‘80 was sprake van twee achtereenvolgende jaren van krimp.
Inflatie
Dit cijfer geeft aan hoeveel duurder of goedkoper het leven voor een gemiddeld huishouden is geworden. De inflatie was in de crisis van de jaren ’80 en de jaren daaraan voorafgaand, extreem hoog.
Werkloosheid
De werkloosheid loopt nog steeds op, maar is nog niet in de buurt van het niveau van 1983.
Arbeidsvolume
Het arbeidsvolume geeft een beeld van de hoeveelheid arbeid die is ingezet. Dit kun je bijvoorbeeld uitdrukken in banen of gewerkte uren. In de hierboven weergegeven ontwikkeling zien we dat er weliswaar ook in huidige crisis sprake is van krimp, maar dat de krimp in de crisis van de jaren ’80 groter was.
Consumentenvertrouwen
Er wordt vaak gezegd dat de huidige crisis een vertrouwenscrisis is. 21 februari 2013 berichtte CBS dat het consumentenvertrouwen was gedaald naar een historisch dieptepunt (-44), een dieptepunt sinds de start van de meting van de seizoensgecorrigeerde reeks (april 1986). De cijfers worden gecorrigeerd omdat mensen in het voorjaar en in de zomer meestal iets optimistischer zijn dan in de herfst en winter. Kijken we echter naar de niet gecorrigeerde cijfers (die ook de crisis van begin jaren ’80 bevatten) dan zien we dat het consumentenvertrouwen zich begin jaren ’80 op een nog lager niveau bevond.
Bronnen: economische groei, inflatie, werkloosheid,arbeidsvolume, consumentenvertrouwen
Via The Fact Club.
Reacties (38)
—toch maar verwijderd—
Zoals je zegt: we weten nog niet hoe lang deze crisis nog aanhoudt. Het ziet er niet naar uit dat het snel afgelopen zal zijn.
Ik heb het idee dat in de 80’s de perspectieven voor de periode na de crisis stukken beter waren dan nu (China, Africa,etc waren nog geen tegenstanders van formaat)
Van echte verandering was geen sprake destijds. Ik vrees dat na deze crisis onze rol niet meer hetzelfde zal zijn. Tenzij wij de 2e en 3e wereld weer terug in hun ondergeschikte rol weten te krijgen.
Wij zullen voor een lange tijd niet meer de vanzelfsprekende 1e wereld zijn.
source; me.
De grafiekjes gaan sinds Rutte premier is omlaag en het lijkt dit jaar en volgend jaar verder omlaag te gaan…
Merkwaardige gedachtengang bij het eerste punt: “nu hebben we na 1 jaar al herstel, dus het is minder erg” (ik parafraseer).
1) dat ene jaar is zo’n diepe dip dat zelfs na een jaar groei, je nog steeds op een lager peil zit dan in de 80’s met 2 jaar krimp.
2) hoe dieper de dip, hoe sterker het herstel, normaal gesproken. Daar is nu ook geen sprake van.
Inflatie is op zichzelf niet zo interessant. Er was eind jaren 70 sprake van een loon-prijsspiraal. Lonen omhoog, prijzen omhoog, lonen omhoog etc. De inflatie in die periode is dus een indicatie van stijgende lonen. De koopkrachtontwikkeling zou wel een hoede indicator zijn. En terzijde, een hogere inflatie zou in deze crisis juist zeer welkom zijn, in verband met het herstellen van gezonde concurrentieverhoudingen met Zuid Europa en het verlichten van de last van deleveraging.
Kortom, het is geen fabel, maar vooral onduidelijk. In pure GDP termen is deze crisis zeker erger, maar in termen van werkgelegenheid lijken de jaren 80 erger.
De inflatie maakt niet uit als je genoeg te besteden hebt.
Werkloosheidspercentage en arbeidsvolume zeggen iets over de productiviteit, dat zou interessant zijn voor managers van de BV Nederland als dat zou bestaan zodat er gestreefd kan worden naar efficiëntie; maar het land is geen bedrijf en efficiëntie zit ‘m dan meer in regeldruk en corruptie.
Economische groei kan zelfs haaks staan op arbeidsvolume en werkloosheidspercentage, de zgn. baanloze groei.
Ik denk dat het volstaat om te kijken naar wat de staat en de burger te besteden hebben. De koopkracht en de belastingopbrengst.
mhh ik geloof graag dat vergelijken moeilijk is maar deze meneer is wel erg van het glas is halfvol….
1) Bij economische groei cijfers zegt mijn gezond boerenverstand dat een mega dip van -3,7 gevolgd door een dip van -0,9 toch minstens net zo erg is als -0,8 en -1,2 ook al zitten er twee magere groei jaren tussen de eerste twee cijfers.
2) werkgelegenheid: Ik weet niet zeker maar volgens mij is het drastisch minderen van de opdrachten voor al die ZZP-ers in het land (van hoog tot laag opgeleid, van crea-bea industrie tot handige harry knutsel sectoren en alle consultancy en advies er tussen in) ook een vorm van sterk verminderde werkgelegenheid, die volgens mij niet in deze cijfers verwerkt zijn omdat al die onderhand sappelende ZZP-ers nog net wel, net niet rond komen maar nog niet in de bijstand zitten. Vraag me af in hoeverre dit een rol speelt in de cijfers?
3) Bij consumenten vertrouwen staat het cijfer nu op -43 en dieotepunt in jaren 80 op -49. Nou snap ik de schaalverdeling niet helemaal maar -43 en -49 liggen nu niet zo ver uit elkaar om te stellen dat jhet in de jaren 80 VEEEL slechter gesteld was.
Overall “door dichtgeknepen oogharen” naar deze cijfers gekeken concludeer ik juist dat het op z’n net zo dikke shit is als in de jaren 80. Maar zoals gezegd, ik ben geen econoom.
http://www.hypotheker.nl/Hypotheken/Ik+zoek+een+hypotheek/Wat+doet+de+rente/Historische+rentestanden
12% rente op je hypotheek , dat is crisis..
Ik betwijfel of het een fabel blijft. We zijn net begonnen met bezuinigen dus de meeste klappen komen nog.
In de jaren 80 had je oorlogsdreiging van Iran/Irak. Je had de koude oorlog. Nu ben ik er voor het eerst in mijn leven enigszins bang voor dat we in Europa oorlog krijgen. Het is een gevoel dus weinig wetenschappelijk onderbouwd. Maar laten we in godsnaam ons best doen om de Euro behouden! En zorg dragen voor landen waar het slecht gaat.
Heb toch het gevoel dat deze crisis harder aankomt voor de minima,bovendien zijn de vooruitzichten een stuk somberder.En niet alleen voor mij maar ook voor mensen in mijn omgeving.
Daar komt nog eens bij dat het vertrouwen in de overheid en politiek tot het nulpunt zijn gedaald.
Vreemd dat de huizenprijzen niet meegenomen worden. De helft van de daling bestedingen t.o.v. bbp sinds 2008 is volgens CPB CEP 2013 daaraan toe te schrijven. Omdat door de HRA de huizen nu veel meer onder water staan (125% hypotheken en aflossingsvrij) zal het langer duren voor de woningmarkt herstelt. Zo rond 1993 was die markt de vorige keer hersteld, dat zal nu wel even duren. Bovendien kan de huidige rente nauwelijks lager, toen wel.
@5, @6, @8: goede reactie vooral van @5.
Aan allen: het gaat niet om de rente stand “op zich” – om de “nominale rente stand” wordt meestal gezegd, maar om de echte rente, de reële rente. Dus om het verschil tussen de nominale rente en de inflatie.
Als bijvoorbeeld de lonen stijgen et 2% en de inflatie is 3% dan dalen de reële lonen, maar als de inflatie bv 8% en de lonen stijgen met 10% dan is er sprake van loonstijging.
Nu kan de staat bijvoorbeeld geld lenen tegen: 0.19, 0.77, 1.73, voor resp 2, 5 en 10 jaar. Dit zijn allemaal percentages onder de inflatie. Dat betekend dat de staat negatieve rente betaald. Met andere woorden ze verdient er aan. Je vraagt je dus af waarom ze zich zo druk maken.
@8: Ja, maar weet je, dat gold ook voor sparen en beleggen. Op de obligaties van de Nederlandse staat kreeg je ook zo’n 12 % rente.
@12: Even een quote uit De Groene van 20 februari: “De Europese Unie stelt grenzen aan het handelsoverschot van de lidstaten. Het overschot op de lopende rekening van de Nederlandse betalingsbalans bedraagt 11,5 procent, bijna het dubbele van de zes procent die de EU nog als acceptabel beschouwt. Nederland leeft dus ver beneden zijn economische stand, ten koste van andere lidstaten.
De onderbesteding is mede het gevolg van het historisch lage niveau van de overheidsinvesteringen. In dat licht is het veelbetekenend dat de EU-regels over het gewenste handelsevenwicht in Europa geen enkele rol spelen in het Nederlandse politieke debat, in tegenstelling tot de Europese drieprocentsregel over het overheidstekort. Dat is een aanwijzing te meer dat de regel dat bezuinigen moet een dogma is geworden, een geloofsartikel dat de zware Nederlandse overtreding van de Europese handelsregels aan het zicht onttrekt.”
@14 zegt het voort!
@15: Het artikel zit niet achter een betaalmuur, gelukkig.
We zitten helemaal niet in een economische crisis, we hebben te maken met een transformatie van de globale economie. Waar het Westen altijd sterk in was, en nog deels is, is geen echt monopolie meer. Dus macht en rijkdom, en alles wat daaraan verbonden is, wordt meer verdeeld over de miljarden mensen.
Zoals Eelco Brinkman in Elsevier zegt: wonen is mij altijd geleerd is belangrijker dan die twee vakanties per jaar.
Met andere woorden: wen er maar aan, iedereen bij ons gaat inleveren.
Wel goed trouwens dat er een duidelijk onderscheid wordt gemaakt tussen de jaren 80 (olie, een grondstof) en nu (financieel, luchtbellen of zo?).
In de crisis van de jaren ’80 groeide de economie nog netto (1,37% over de vier jaar samen), in de huidige crisis is over de vijf jaar (tot dusver) samen sprake van een krimp (van 0,31%). En laat dat nou toch echt de belangrijkste indicator zijn. Inflatie zegt zelfs niets over crisis (sterker nog, een crisis kan gepaard gaan met deflatie, denk aan Japan). Ik vind het dus nogal een fabel dat de “Fact Club” deze uitspraak tot fabel benoemt (maar goed, dat is niet de eerste keer, ook met het comazuipen zaten ze ernaast).
@18: …en met de Fyra en met de woningcorporatiebelasting van Blok…
Volgens mij moet de Fact Club eerlijk zijn en zeggen dat ze er op dit moment niks zinnigs over kunnen zeggen. Maar goed, dan hadden ze hun stukje kunnen weglaten.
En hoe zit het dan met de toch ook veelgehoorde claim dat dit grootste crisis sinds de jaren 30 is? Als hij als minder erg is dan die van de jaren 80, kan dat al helemaal niet waar zijn.
@11: lees net dat de DNB denkt dat het dieptepunt bereikt is op de woningmarkt. Het geweldige woonakkoord van held Blok gaat zekerheid geven aan aspirant kopers dus de prijzen kunnen weer stijgen:
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2680/Economie/article/detail/3409342/2013/03/14/DNB-koers-houden-met-bezuinigingen.dhtml
@17:
Als je geen idee hebt, doe dan niet alsof.
@20:
Dat de prijzen weer kunnen stijgen is niet bepaald hetzelfde als:
Ik heb geen glazen bol, maar de huizenprijzen hebben het grootste deel van de daling waarschijnlijk achter de rug.’ Een terugkeer naar de prijsniveaus van voor de crisis zit er echter niet in. ‘De markt gaat op zoek naar een nieuw evenwicht op lagere niveaus’, aldus Knot.
@21.
Dank je wel voor je belediging.
Blijf maar lekker denken dat het wel voorbij waait, economie is niets anders dan filosofie met statistieken. Daar heb je niet zoveel verstand voor nodig, alleen hoe je de statistieken kan interpreteren. Want wat is economische groei? Of zoals jezelf zegt jij zweert bij Knot. Dat kunnen we zelf ook bedenken, en dat is eigenlijk wat ik zegt. Het geld is op, we gaan met minder doen. Niet meer beleggen met vastgoed, zoals voorheen iedere huizenbezitter kon doen. En ook niet meer twee keer op vakantie, overbodige dingen is geen geld meer voor. Ik heb er geen problemen mee, jij kennelijk wel!
Slaap maar lekker verder, Loupe!
@22:
Ik ben er juist van overtuigd dat deze crisis veel meer gemeen heeft met de oliecrisis van de jaren ’70 en de daarop volgende malaise van de jaren ’80. Het knappen van financiële luchtbellen is slechts een symptoom en niet een werkelijke oorzaak.
De crisis heeft al helemaal weinig te maken met wollige praatjes over welvaartsherdistributie op mondiale schaal; op een aantal plaatselijke groeikernen na zal de wereldeconomie over de volle breedte langdurig krimpen tenzij er zich een oplossing voor de energie- en grondstoffenproblematiek aandient.
Over de huizenprijzen/hypotheek. Ik heb zelf geen verstand van hoe dat precies werkt, maar is het niet zo dat de huizen vroeger te duur waren omdat ze… nou ja, simpelweg te duur waren. Die prijzen dan leeggelopen, maar zijn huizen nu niet duur omdat het loon hetzelfde, maar de lasten zijn toegenomen voor de gemiddelde aspirantkoper. Daar zouden dan nog extra lasten bijkomen omdat een (gedeelte van) de HRA wordt afgeschaft, dus zelf opgebracht moet worden. Daarnaast zijn banken ook een stuk voorzichtiger om hypotheken te verstrekken. Oftewel: eerder vroeg de verkoper te veel, nu kan de koper niet genoeg bieden.
Overigens snap ik ook niet waarom de bouw soms als motor van de Nederlandse economie wordt beschouwd. Ik zou geen auto willen hebben met een motor die afslaat, afhankelijk van hoe de wind staat.
Ik blijf met vragen achter, heeft iemand antwoorden?
(Oh en over die werkloosheidscijfers (eigenlijk alle statistieken): wat meet je en meet je wel steeds hetzelfde? Zijn de werkloosheidsdefinities hetzelfde in de jaren 80 als nu?)
@14 mooi artikel, dank voor de link!
Al vermoed ik dat er in de quote een fout zit (niet jouw fout, het staat zo in het artikel): door het overschot op de handelsbalans leeft Nederland volgens mij juist boven zijn stand, niet eronder
@25: Nee, het idee is dat we veel te weinig uitgeven (=besteden in ons buitenland) in verhouding tot ons inkomen. Boven zijn stand leeft de VS, al jaren lang.
@26:
Veel erger als in de jaren ’80 de binnenkort in gevoerde voedselpas is de digitale opvolger van de voedselbon :
Aantonen dat je voedsel nodig hebt : Hoe moet ik aantonen dat ik aanmerking kom voor een voedselpakket?
Naast een geldig identiteitsbewijs dient aan de hand van bankafschriften (aaneengesloten over 3 maanden) inzage gegeven te worden in de gegevens zodat deze bevestigd kunnen worden.
Zie : http://www.voedselbanklandvancuijk.nl/index.php?hoofdmenu=Aanvragen%20voedselpakket&id=3&action=tekst
Grafiek USA 2012 : http://www.marketupdate.nl/nieuws/kredietcrisis/gebruik-voedselbonnen-in-vs-gestegen-tot-471-miljoen/
Halfjaarlijks wordt getoetst welke inspanningen de cliënt verricht heeft om uit zijn noodsituatie te komen en of hulp aan de cliënt nog nodig is.
Djeez. Wat is dat toch, die obsessie met ‘misbruik’.
Dat ziet er allemaal niet zo best uit, laten we hopen op een snel herstel. http://www.incassobureauinschakelen.net/html/incassobureau.htm
@29: Danst dat nu lekker, op andermans graf?
@29 Vieze spammert.
@30: als bedrijven in de problemen komen door betalingsproblemen draagt dat zeker niet bij aan een spoedig herstel van het huidig economisch probleem:
http://www.incassobureauinschakelen.net/blog/laat_betaalgedrag_in_den_haag.htm
@31: ooooh, dat ga ik tegen de juf zeggen..
parkeerwachters, deurwaarders en incassobureaumannetjes….allemaal banen die klaarbijkelijk nodig zijn maar mijn god, wie denkt bij zich zelf: “mhhhh es denken wat ga ik doen met de rest van me leven?, Ja ik wordt [one of the above]”
@34: erst kommt das fressen und dan die Moral
In de jaren 80 hadden we de Russen als enorm kwakkelende economische vijand, en de crisis van de jaren 80 heeft de Russen op de knieën gedwongen. De Koude Oorlog was vooral een economische oorlog. Zo zal deze crisis ook wel iets te maken hebben met de opkomst van China. Verdeel en heers.
Het is een zijsprongetje en minstens een beetje complotterig, maar we kunnen tegelijk zien, dat onze economieën het weliswaar moeilijk hebben, dat de middenklasse en de lagere klassen klappen krijgen, maar met onze rijken economische leiders gaat het uitstekend. De grote bedrijven maken grotere en grotere winsten en de lonen en bonussen aan de top zijn nog nooit zo hoog geweest als nu, ondanks een al 10 jaar durende crisis.
Het is idd niet te vergelijken. Zo ken ik in mijn omgeving weinig mensen die het meoilijk hebben met rondkomen. Als je een onderzoeksbureau vragen laat stellen, dan zeggen ontzettend veel mensen: ‘Met mij gaat het nog wel, maar er zijn ook mensen die er slechter voor staan.’ Op dit moment is het iets wat we ons deels zelf aanpraten, aangewakkerd door de media. Bij de OECD valt te lezen dat we op dit momentontzettend veel mensen aan het werk hebben, zo’n 75% tussen 15 en 65 heeft een baan. Alleen Noorwegen, Ijsland en Zwitserland (de EFTA-landen) scoren beter, alle EU-landen dus minder. Het lijkt er op dat er meer vrouwen zijn gaan werken en dat er bijvoorbeeld minder mensen als arbeidsongeschikt te boek staan. Beide (en misschien nog wat andere) effecten, zorgen voor een compensatie van de groei aan werklozen.
Op dit moment is de crisis wel complexer. Allereerst hebben de banken er een zootje van gemaakt, maar we zitten ook met een onhandige demografische verdeling. Teveel ouderen, te weinig jongeren. Een effect dat in Duitsland nog erger is.
Zelf begon ik in 1980 te werken en had binnen min15 dagen een baan. Net als nu was er ook toen een tekort aan techneuten.
Mijn ouders hadden het eind-50’er-jaren stukken beroerder. Het heeft tot 1970 geduurd en toen kwamen ze er boven op door kostgeld van hun werkende kinderen. Tegenwoordig ken ik geen ouders die kostgeld vragen aan hun kinderen. Dat geld gaat nu op aan dure telefoonabonnementen. Als mensen zich niet zo geraffineerd laten uitmelken door dergelijke commersie, dan hadden veel mensen het een stuk breder.
Heb de jaren 80 in Frankrijk, Japan en NL meegemaakt. In NL was de crisis erg. Veel erger dan nu, dat kan ik u verzekeren. Ik heb daar geen grafiekjes voor nodig. Er was een jeugdwerkloosheid van >25%. Iedereen was straatarm, dat hielp wel. Wij werden 20 toen de babyboomers (de echte, degenen die bij het eindigen van de oorlog verwekt werden) werkelijk alle interessante banen bezetten. Wat je nu ziet, dat je jonkies van 25 als hoofdred hebt, dat soort dingen, in die tijd was dat ondenkbaar. Zulke plaatsen waren standaard ingenomen door 40-plussers, je kwam er niet tussen. Het heeft nog lang geduurd voor ze met pensioen gingen. Toen zag je een hoop mensen uit mijn generatie eindelijk aan een fatsoenlijke baan komen. Maar ja, dan waren we al in de 40. Een verloren generatie, in dit opzicht. Maar toch veel lol gehad, en de mazzel van een socialistisch systeem dat ons in leven hield.