ANALYSE - In mijn vorige artikel liet ik zien dat Joseph Vogl een verkeerd beeld heeft van de macht van het kapitaal. Vandaag behandel ik de ideeën van Caroline de Gruyter over de onmacht van de democratie en de oorzaken van het populisme. Zij maakt een vergelijkbare denkfout als Vogl.
Het populisme is in opmars. De AfD heeft afgelopen week weer flink gewonnen in Mecklenburg-Voor-Pommeren. De AfD, Geert Wilders, Front National, Donald Trump en ‘Brexit’, overal in Europa en de VS wordt de politiek gedomineerd door populisten [1]. Wat is de oorzaak daarvan?
Een verklaring die vaak wordt geopperd is dat politieke strijd (zie 1, 2, 3, 4, 5) zich niet meer afspeelt tussen links en rechts maar tussen hoog opgeleide kosmopolieten en laag opgeleide nationalisten. De kosmopolieten willen een open en multiculturele samenleving en zijn niet bang voor verandering. De natiestaat vinden ze een relict uit het verleden. De nationalisten willen terug naar de natiestaat. Ze zijn juist bang voor verandering, want dat brengt meestal maar weinig goeds. De migranten, die dankzij de open grenzen naar ons land komen, vestigen zich in hun wijken en internationale handel bedreigt hun banen. De meestal welgestelde kosmopolieten hebben daar geen last van.
Hans van Haastert heeft deze stelling onlangs al verdedigd in een artikel op Sargasso. Van Haastert is in goed gezelschap want ook Caroline de Gruyter is zo’n kosmopoliet [2]. In haar artikelen voor NRC Handelsblad beargumenteert ze precies de zelfde stelling: links versus rechts is vervangen door kosmopolieten versus nationalisten. Ze is een uitgesproken aanhanger van de Europese gedachte.
Ik zal De Gruyters verklaring van het populisme bespreken. Haar ideeën staan model voor het denken van de intellectuele elite in Europa [3]. Dat haar artikelen goed ontvangen worden blijkt uit de vele prijzen die zij heeft gekregen (zie 1, 2, 3, 4). Ik baseer mij op meerdere artikelen en haar boek Zwitserlevens [4]. Daarna geef ik mijn eigen analyse. De Gruyter heeft zich laten inspireren door het populaire boek Gekaufte Zeit van Wolfgang Streeck en mijn kritiek richt zich ook op dat boek.
Boven onze stand
De Gruyters stelling is dat de crisis het gevolg is van de onmacht van de politiek om te snijden in de te duur geworden verzorgingsstaat omdat dat stemmen kost. Deze problematiek speelt al sinds de jaren zeventig. Eerst liet men de tekorten flink oplopen, want
[…] politici, die allen de oorlog hadden meegemaakt, durfden niet te hakken in de verzorgingsstaat. Zonder sociale vangnetten en pensioenen zouden conflicten terugkeren. Dat wilde deze „getraumatiseerde generatie” absoluut voorkomen. Goedkope kredieten boden een uitweg uit dit dilemma. Overheden, en later burgers, hielden de verzorgingsstaat in leven met geleend geld.
Toen de schuld onhoudbaar werd in de jaren negentig, besloten linkse (In Nederland de PvdA) en rechtse regeringen om de economie te stimuleren door de markt te liberaliseren en grote delen van de overheid te privatiseren. Men hoopte dat door de globalisering de economie voldoende zou groeien en er zo voldoende geld verdiend zou worden om de kostbare verzorgingsstaat te betalen.
Democratie verlamd
‘Zo begonnen ze langzaam de zeepbel te blazen die in 2008 spatte’, aldus De Gruyter. De welvaart bleek op speculatie gebaseerd te zijn. Onze banken ‘verdienden’ geld met gokken in een globaal casino en moesten door de staat gered worden om te voorkomen dat het systeem instortte. Het gevolg was dat private schulden genationaliseerd werden waardoor de staatsschuld weer flink opliep. Bovendien raakte de economie in recessie. Daar kwam in 2010 nog eens de Europese schuldencrisis bij. Het gevolg was dat de overheid weer moest bezuinigen. Totaal is sinds 2010 door de Kabinetten Rutte een kleine 50 miljard bezuinigd.
Opmerkelijk is dat hieraan ook door links wordt meegewerkt, want politici hebben geen andere keuze
vanwege de globalisering, [wordt het beleid] ver boven hun hoofden uitgestippeld: door de ‘markten’, het IMF, de trojka of in de boardroom van Pimco, één van de grootste obligatiefondsen ter wereld. Onze bestuurders kunnen op zijn best de scherpe kantjes er af halen, maar wat er moet gebeuren wordt door de internationale (financiële) markten beschikt. Het maakt dus niet meer uit wat de signatuur van de regering is: links en rechts zijn gedwongen de zelfde maatregelen te nemen. De burger kan kiezen wat zij wil, maar voor het economisch beleid maakt het niet uit. Als gevolg daarvan gaat de politieke discussie tegenwoordig vooral over niet-economische onderwerpen: de Islam, immigratie, multiculturalisme. Vooral zaken die met identiteit te maken hebben. Het zijn emotionele onderwerpen waar hoog en laag opgeleiden heel verschillend over denken. De klassenstrijd is vervangen door cultuurstrijd.
De burger eist maatregelen waarvan de meeste politici best wel weten dat deze niet helpen, tenminste dat vertellen ze De Gruyter off the record. Politici die wel hun nek uitsteken, bijvoorbeeld door te pleiten voor versterking van Europa en die wel maatregelen nemen om de kosten van de verzorgingsstaat in te tomen, kunnen rekenen op fors verlies. Bij de Partij van de Arbeid kunnen ze daarover een lied zingen.
De kiezer laat zich leiden door valse beloften van de populisten, geeft een proteststem of stemt helemaal niet meer. Wat maakt het nog uit als links hetzelfde beleid voert als rechts? Griekenland heeft laten zien dat dat zelfs een radicaal linkse regering niets kan doen. Democratie gaat niet meer over de economie. De kiezer voelt dat goed aan en populisten maken daar handig gebruik van.
De spagaat van de politiek
Hoe moeten we uit deze politieke patstelling komen? Voor De Gruyter staat vast dat de natiestaat een relict is van het verleden en dat we moeten samenwerken in groter verband: de Europese Unie. Alleen dan kunnen we nog invloed hebben op de wereldeconomie. Uit verkeerd begrepen eigenbelang liggen landen nu dwars als het gaat om gezamenlijke regelingen. Aan het einde van haar boek over Zwitserland schrijft De Gruyter:
Of [de politici] blijven globaliseren en belazeren de kiezer. Óf ze geven de kiezer zijn zin en haken af van de globalisering.
Helaas is de Europese eenwording nu, juist nu het zo noodzakelijk is, politiek onhaalbaar omdat de kiezer dit niet wil. De politiek is hierdoor verlamd. Ze haalt Jacques Attali aan die er op wijst dat dit twee maal eerder is gebeurd: in 1780 en 1914, twee omineuze jaartallen. De politiek staat in een gevaarlijke spagaat. Enerzijds willen politici doen wat de kiezers van hun verlangen: controle aan de grenzen, inperking of opzegging van internationale handelsverdragen om de eigen economie te beschermen maar anderzijds weten ze ook dat dat niet kan. De enige oplossing is meer Europa, maar juist die oplossing is onbereikbaar door het populisme.
Tot zover mijn weergave van de argumentatie van De Gruyter.
Laat ik vooropstellen dat de Gruyter op heel veel punten gelijk heeft. Links heeft inderdaad ernstig gefaald en Europa wordt niet geleid door staatsvrouwen en staatsmannen met visie maar door brave boekhouders die goed op de centen passen. Zij laten zich gijzelen door populisten en geven voorrang aan nationaal belang uit angst voor stemverlies. De weerstand tegen een gezamenlijke aanpak van de schuldencrisis, het Europese banktoezicht en de opvang van vluchtelingen zijn goede voorbeelden. Maar is er werkelijk niets dat we kunnen doen, en hoe afhankelijk zijn we eigenlijk van de ‘globale markten’?
Volgens mij klopt haar argumentatie niet en is zij onnodig somber over de macht van de staat. Ik begin met het eerste punt.
Economie draait niet om geld
Aan het eind van haar boek Zwitserlevens constateert de Gruyter dat de Zwitsers wel moeten hervormen want als ze dat niet doen dan is ‘de bange vraag […] hoe gaan de Zwitsers dan hun geld verdienen’? Ze ziet landen dus als bedrijven en net als bedrijven moeten landen geld verdienen. Daarom moeten ze concurrerend zijn. Om dat te bereiken moeten ze zich aanpassen aan de eisen van de ‘globale markten’: beschikken over flexibele, goed opgeleide arbeidskrachten en geen kostbare verzorgingsstaat in stand willen houden.
Ik heb het al vaker gezegd, maar het kan toch niet vaak genoeg herhaald worden: landen zijn geen bedrijven. Bedrijven moeten geld verdienen, landen niet, want landen geven hun eigen geld uit. Toch wordt dit niet begrepen door de politiek want gebrek aan concurrentiekracht is de gangbare verklaring voor de eurocrisis. De officiële term voor deze economische theorie is mercantilisme. Dit is antiek want het stamt uit de achttiende eeuw, nog voor de tijd van Adam Smith. Ik heb het mercantilisme uitgebreid besproken in mijn stuk De economische bezwaren tegen TTIP.
Het is een wijdverbreid misverstand dat de economie draait om geld. Een land ‘verdient geen geld’ want de overheid van een land geeft dat geld zelf uit. De centrale bank en alle banken die daarvoor een licentie hebben, maken geld, dagelijks met miljarden tegelijk, door een post op een balans te zetten. Waar het in de economie wel om gaat is hoe de bronnen die een land heeft worden gebruikt, welke producten of diensten uit het buitenland moeten worden ingevoerd en welke bronnen (arbeidskrachten) onbenut blijven (werkloosheid). Als de economie onvoldoende capaciteit heeft om de gevraagde producten of diensten te leveren stijgen de prijzen (inflatie) en als er overcapaciteit is dalen de prijzen (deflatie) en stijgt de werkloosheid. Het doel van handel is niet het verdienen van geld, maar het verkrijgen van bronnen die een land niet of minder efficiënt zelf kan produceren, in ruil voor producten en diensten waar men wel genoeg van heeft.
De onmachtige staat
Ik kom nu aan mijn tweede punt van kritiek: waarom kan de staat niets doen? Welke controle hebben we over onze eigen economie? Hoe afhankelijk zijn we eigenlijk, en van wat precies zijn we afhankelijk? Toen de crisis in 2008 uitbrak bleek namelijk dat de natiestaat helemaal niet zo zwak was als De Gruyter het doet voorkomen. Die hulpeloze natiestaat blijkt dan opeens de redder van juist die machten naar wiens pijpen zij verondersteld wordt te dansen: banken en globale markten. Binnen enkele weken, in sommige gevallen dagen, blijkt die zo verouderde natiestaat, over praktisch onbeperkte financiële middelen te beschikken waarmee zij omvallende banken kan redden.
De staat is dus helemaal niet zo machteloos want zij kan banken – waarvan zij zogenaamd afhankelijk is – redden met geld van … de staat! Even opmerkelijk is dat na afloop van dit machtsvertoon de staat weer terugvalt in haar toestand van lethargie door te gaan bezuinigen. Die bezuinigingen zijn zogenaamd nodig om de schuld aan zichzelf – namelijk de Centrale Bank – af te betalen. De enigen die hier voordeel van hebben zijn de oorspronkelijke crediteuren wier schulden worden opgekocht door de staat: de banken en andere speculanten op de financiële markten. Deze ongerijmdheden ontgaan De Gruyter, Joseph Vogl, Wolfgang Streeck, en al die andere ‘internationalisten’ die de natiestaat afschrijven.
De macht van ideeën
De situatie is dus veel minder hopeloos wij denken. Het maakt wel degelijk uit of een linkse of rechtse coalitie wordt gekozen, alleen wordt de werkelijke keuze niet aan de kiezer voorgelegd. De kiezer wordt wijs gemaakt dat er alleen maar pijnlijke keuzes zijn. Het is dus niet zo dat politici laf zijn, integendeel, want dat vinden ze juist wel stoer, maar dat ze zich opstellen als fantasieloze boekhouders [5] die heel goed kunnen rekenen.
Het probleem met de democratie is niet de anti-Europese houding van de kiezer en ook niet dat er geen links of rechts meer zou zijn omdat er niets meer te kiezen zou zijn. Het probleem is dat gelauwerde journalisten als De Gruyter en linkse intellectuelen als Wolfgang Streeck en Joseph Vogl, niet goed uitleggen wat precies de samenhang is tussen economie, de staat en de werking van geld. Zij zijn helemaal in de ban van het monetarisme dat geld centraal stelt in de economie. Het monetarisme is opgekomen in de jaren zeventig toen het het Keynesianisme verving. Het is dit denken dat de staat machteloos maakt, dat de voedingsbodem is voor populisme.
Het is een illustratie van de waarschuwing van Heine, waar Isaiah Berlin aan herinnert in zijn essay (pdf) Two concepts of liberty: “philosophical concepts nurtured in the stillness of a professor’s study could destroy a civilization”. De macht van verkeerde ideeën, niet het populisme, maakt Europa kapot.
Niet dit Europa
De Gruyter zet zich in voor Europa, en terecht. Ook ik ben een aanhanger van het Europese ideaal. De terugval in nationalisme is kortzichtige domheid. Maar ik neem het de kiezer niet kwalijk dat deze zich afkeert van dit Europa dat de democratische keuze van het Griekse volk negeert en dat in heel Europa, inclusief Nederland, beleid afdwingt dat miljoenen mensen tot werkloosheid en armoede veroordeelt. Dit is geen ondemocratisch maar een antidemocratisch Europa.
Vooral de euro heeft meer kwaad dan goed gedaan. We hebben de soevereiniteit over ons economisch beleid overgedragen, toen we de gulden aan de ECB overdroegen. De ECB is een instituut dat wordt gecontroleerd door functionarissen die uit bankwereld komen. Het is het machtigste instituut in Europa, machtiger dan een land, zoals de behandeling van Griekenland heeft aangetoond.
Dit Europa is zodanig ingericht dat landen worden gereduceerd tot winkeltjes die geld moeten verdienen door elkaar te beconcurreren. Landen zijn afhankelijk gemaakt van geldmarkten, niet omdat die geldmarkten ons daartoe dwongen, maar omdat wij daar vrijwillig voor gekozen hebben. Dat is een bewuste keuze van de politiek. Stemmen is dus heel belangrijk, niet voor of tegen Europa – want dat is inderdaad een onzinnige keuze – maar voor beleid dat goed is voor de burger en niet voor bankiers met hun winkeltjes.
Het idee dat de democratie wordt gecontroleerd door de economie is de oorzaak van het populisme.
Noten
[1] Voor een goede afbakening van het begrip zie Matthijs Rooduijn De mythes van het populisme. Ook op The Current Moment staat een goede bespreking van het verschijnsel populisme.[2] Op haar bio vermeldt ze:
[3] Een ander goed voorbeeld van dit denken is het boek van Guy Verhofstadt en Daniel Cohn-Bendit met de sprekende titel Voor Europa!Caroline has previously lived in the Gaza strip, Jerusalem, Brussels (twice), and Geneva. She is a regular contributor to Carnegie Europe, a member of the European Council on Foreign Relations, and has written three books: ‘The Coffee House of Mohammed Skaik; Impressions from Toy State Gaza’ (1997); ‘The Europeans; Living and Working in the Capital of Europe’ (2006); and ‘Swiss Lives; the New Political Reality in Europe‘ (2015), about the clash between globalization and democracy in a small Swiss village.
[4] Publicaties van Caroline de Gruyter die ik heb gebruikt:
- Over globalisten en grenzensluiters, NRC Handelsblad, 20 mei 2016.
- Is dit het einde van de globalisering? NRC Handelsblad, 3 augustus 2016.
- Hoe het linkse verhaal verdwenen is, NRC Handelsblad, 11 mei 2015.
- Ben je voor of tegen Europa? Dat is een absurde, idiote vraag, NRC Handelsblad, 2 juni 2016.
- Een alternatief voor de EU, NRC Handelsblad, 19 augustus 2016.
- Zwitserlevens, Singel Uitgeverijen, 2015.
Reacties (48)
Leuke analyse Michel, zeer interessant ook. Dank daarvoor.
+1
Nou maar hopen dat dit ergens binnen de politiek begint door te sijpelen. Maar ik vrees dat we nog wel flink wat jaren aan dat neoliberale markteconomie-denken vastzitten.
@allen bedankt.
@3 Er komen weer verkiezingen. Wat moet gebeuren is dat wat er nog aan links is in SP, D66, GL, en niet te vergeten de PvdA zich verenigd. Sanders en Corbyn hebben laten zien dat je veel kan bereiken als je een goede boodschap hebt.
@4: D66 links…. Euh, die hebben het neoliberalisme zo ongeveer uitgevonden….
@4: Michel, in het begin van je artikel geef je aan dat de tegenstelling tussen de ‘hoog opgeleide kosmopolieten en laag opgeleide nationalisten’ vaak wordt gezien als de nieuwe politieke strijd. De populistische partijen worden in deze optiek vooral gesteund door laagopgeleide, kansarme, werkloze losers van de globalisering. Volgens mij is deze visie van De Gruyter et al. te kort door de bocht.
De analyse van de verkiezingen in Mecklenburg-Vorpommern laat een heel ander beeld zien (http://www.tagesanzeiger.ch/ausland/europa/wer-sind-die-waehler-der-afd/story/31489770). De kiezers komen van alle partijen, uit alle leeftijdsgroepen en hebben verschillende opleidingsniveaus. Wat ze bindt, is het protest tegen het vluchtelingenbeleid van Angela Merkel, dit was voor 82% van de AfD-kiezers de reden op deze partij te stemmen. Het is ook het enige thema dat ze deze partij in enige mate toevertrouwen: 17% van de AfD-kiezers denkt dat de AfD deze problematiek het beste kan oplossen. Bij de andere belangrijke thema’s, zoals werkloosheidsbestrijding of onderwijspolitiek, hebben ook de eigen kiezers geen fiducie in hun partij.
Wat de AfD vooral goed is gelukt, is om niet-stemmers uit hun stoel te krijgen. Een derde van hun kiezers heeft bij de vorige verkiezingen niet gestemd. In de WRR Verkenning ‘De staat van de democratie. Democratie voorbij de staat’ (http://www.wrr.nl/fileadmin/nl/publicaties/PDF-verkenningen/De_staat_van_de_democratie_De_democratie_voorbij_de_staat.pdf) schrijft Krouwel dat politiek wantrouwen kan worden gebruikt voor de mobilisatie van kiezers en dat Amerikaans onderzoek heeft aangetoond dat ‘wantrouwige burgers eerder gaan stemmen wanneer ze de mogelijkheid hebben om te kiezen voor een outsider en dat een dergelijk effect nog wordt versterkt wanneer deze buitenstaander anti-regeringsthema’s op de politieke agenda plaatst’ (p. 253).
De AfD-kiezers zijn niet alleen laagopgeleide losers, maar komen uit alle lagen van de bevolking en van alle politieke partijen. Wat ze vooral gemeen hebben, is dat ze tegen het vluchtelingenbeleid van de regering zijn, en dat ze een teken willen zetten; 42% van de AfD-kiezers geeft aan de andere partijen een boodschap te willen geven om over na te denken.
Ik denk dat het tijd wordt op te houden de kiezers van populistische partijen weg te zetten als dom en onopgeleid. Het zijn mensen die zorgen hebben, en deze zorgen duidelijk willen maken. Ze gaan voor het eerst in jaren weer naar de stembus, ze willen iets zeggen. Ik steun het vluchtelingenbeleid van Merkel volledig, er was geen andere keuze, en het komt ook goed, ‘Deutschland wird Deutschland bleiben’, zoals Merkel deze week al zei. Dát is de boodschap die nu moet worden gecommuniceerd, de angst moet worden weggenomen, de angel moet uit het conflict worden gehaald. En dat lukt niet door andere mensen af te doen als achterlijk en dom, en jezelf te zien als gezegend lid van de verlichte kosmopolitische elite.
Politieke partijen moeten eindelijk eens gaan luisteren naar hun voormalige kiezers, en zich realiseren dat het feit dat deze nu stemmen op populistische één-themapartijen een noodkreet is. En dat betekent niet dat de politieke partijen tegen de populisten aan moeten gaan schurken, hun taal moeten gaan na-kwaken. Juist nu moeten zij overtuigend hun eigen veel positievere boodschap brengen, en zorgen voor goede opleidingen, een open debat, discussie, uitleg, bruggen bouwen, overleg, en luisteren.
@5: Ik ben me daar bewust van, maar ooit was D66 meer links dan rechts – men wilde zelfs fuseren met de PvdA dacht ik. En wat denk je van deze oud D66 partijleider: Het kapitaal is nu helemaal de baas volgens hem, en inderdaad.
Ik zeg ook niet voor niets, ‘wat er nog over is van links’, en dan doel ik met name op D66 en PvdA. Of deze partijen moeten van binnenuit hervormd worden, zoals Corbyn en Sanders doen.
@6: Dank je voor deze nuttige aanvulling. Ik hoop dat ook in mijn stuk duidelijk is dat ik de populistische reactie niet als dom af doe, maar als een logische reactie op de politiek. Daarbij wil ik dan wel aantekenen dat ik die reactie verkeerd vind, maar dat het wel verklaarbaar is, gegeven de wijze waarop in de media, en door de politiek, over economie wordt geschreven en gedacht.
@6: “Ze gaan voor het eerst in jaren weer naar de stembus”
Ik denk dat dat een nog veel grotere generalisatie is (het geldt immers maar voor 1/3e van de AfD kiezers) dan de uitspraak dat ze laagopgeleid of middelbaar zijn (geldt voor de meerderheid van de AfD-kiezers).
Ik denk dat je gewoon mag zeggen dat het gaat om mensen (vaak op middelbare leeftijd) die naar de generatie voor hen kijken, zien dat die de schaapjes vroeg op het droge hadden en merken dat ze zelf dat niet kunnen krijgen (het gaat veelal om mensen met een lagere opleiding, een baan of uitkering die hen niet veel spaargeld verschaft en in het geval van een baan voelen ze de dreiging dat die op de tocht komt te staan). Ze weten nu al dat ze jaren langer door zullen moeten werken dan hun ouders (met oplopende pensioensleeftijden en het verdwijnen van allerlei lucratieve afvloei- en prepensioensregelingen), dat het maar de vraag is of ze wel kúnnen doorwerken tot die leeftijd (met verdwijnende jobgaranties, maar ook ouderdomsverschijnselen die intreden ver voor de pensioensleeftijd is bereikt en een steeds maar toenemend verwachtingspatroon naar werknemers, oa. in automatiseringskennis). Kortom, ze verwachten dat het hun slechter zal gaan dan de voorgaande generatie en hebben veel onzekerheid.
Daar is makkelijk op in te spelen, vooral als je daar goede zondebokken voor kunt vinden (politici, of de elite in zijn algemeen, buitenlanders), zeker als je weet (voor de eerste twee categorieën) of meent te weten (voor de laatste) dat die het beter hebben en wél hun schaapjes op het droge. Jaloezie is een goede motivatie.
@9: Dat is precies wat je ziet gebeuren. De middenklasse wordt uitgehold, de rijkeren worden nog rijker en de onderklasse komt geen steek verder.
“Bedrijven moeten geld verdienen, landen niet, want landen geven hun eigen geld uit.” Dit is economisch gezien echt 100% onzinpraat. Als dat zo zou zijn hoefden we niets anders te doen dan de geldpers op volle toeren te laten draaien en dan konden we allemaal met onze armen over elkaar met een dikke uitkering van het rijk thuis gaan zitten.
Landen moeten ook geld verdienen, niet zelf, maar via hun nationaal inkomen opgebracht door hun bedrijven, daar kunnen ze hun geld dan van afromen om de staatskas te vullen. Hoe beter het bedrijfsleven draait hoe meer er valt af te romen en andersom. Als je economie niet groeit kan je geld drukken wat je wilt, dat is dan niet meer waard dan de oud papierwaarde waar het op gedrukt staat. De waarde van je munt hangt af van wat je als land daar als productie tegenover zet, ofwel wat als land in totaal aan geld verdient. Sommige bananenrepublieken proberen wel eens stiekem geld bij te drukken, met als enige resultaat hyperinflatie en het weglopen van buitenlandse investeerders, behalve dat het theoretisch al niet klopt dat je je als land rijk kan drukken, is het ook nog eens veelvuldig in de praktijk bewezen.
Je hebt inderdaad de keuze om niet aan de globalisering mee te doen en je totaal af te sluiten van de buitenwereld. Noord Korea doet dat, al lukt zelfs die dat niet helemaal om over het resultaat maar helemaal te zwijgen. Saillant detail is dat dat juist een natiestaat is, zonder potdichte grenzen kan je wel helemaal vergeten je aan de globalisering te onttrekken. Als links, recht, boven of onder is het de keuze om je daar aan aan te passen of het licht uit te doen.
@11: “Landen moeten ook geld verdienen, niet zelf, maar via hun nationaal inkomen opgebracht door hun bedrijven, daar kunnen ze hun geld dan van afromen om de staatskas te vullen. “
Dat afromen is anders de laatste tijd ook steeds moeilijker. Bedrijven (vooral degenen die heel goed draaien) laten zich namelijk steeds moeilijker afromen. De lonen (en daarmee de belasting op lonen) worden zo laag mogelijk gehouden en de officiële bedrijfswinst (en daarmee de belasting daarop) wordt via allerlei kunstmatige juridische trucjes geminimaliseerd. Ook dat is een gevolg van globalisering.
@4
De SP? Die hebben het populisme zo’ n beetje uitgevonden. Ik denk dat we verschillen van opvatting over wat ‘links’ is….
@11:
Als je dat doet, bijvoorbeeld door geen belasting meer te heffen, dan raakt de economie oververhit. Wat ik hier zeg:
De overheid hoeft de staatskas niet te vullen met belasting geld, want de overheid maakt het geld zelf. De functie van belasting is er voor te zorgen dat de economie niet oververhit raakt, zodat er voldoende over blijft voor publieke taken (infrastructuur, defensie, sociale verzekeringen, onderwijs, ziekenzorg, organisatiekosten van de staat zelf, enz)
Wat je hier zegt is het volgende:
1. De waarde van het geld = wat je produceert
2. wat je produceert bepaalt de waarde
of nog korter:
A = B
B = A
Hellendvlak argument .
Waar zeg ik dat?
vogelverschrikker argument, ook een bekende drogreden
@12: Ja dat is zo, maar ik zeg niet dat landen niet moeten samenwerken. Als ze dat doen (in Europees verband, samen met de VS, op nog grotere schaal, globaal dus) dan zouden we daar snel een eind aan kunnen maken. Parasietstaten zoals de Kaaiman Eilanden, Luxemburg, Ierland of Nederland zullen het wel uit hun hoofd laten als de grenzen gesloten zou worden voor handel met die landen. De VS doen het eigenlijk nu in hun eentje: zij hebben er voor gezorgd dat er een eind kwam aan het bankgeheim in Zwitserland (al worden er nu andere truken gebruikt)
@13: Wat is links volgens jou dan?
In deze termen wordt vaker gesproken over de verhouding tussen Nederland en de EU. Ik wil daar toch wel een nuancering op aanbrengen. Ook voordat de euro is ingevoerd was Nederland als land economisch verre van ‘soeverein’ in de letterlijke betekenis. Nederland is al sinds de Tweede Wereldoorlog afhankelijk van de Verenigde Staten en vervolgens via de Europese verdragen van de EU-partners. In de praktijk was en is de Nederlandse economie volledig afhankelijk van de Duitse.
En dan dat ‘ons’ bij economisch beleid en het ‘we’ bij het overdragen van de gulden. In werkelijkheid hebben wij, Michel, jij en ik en de meeste Nederlanders, daar totaal geen vat op gehad. We leven in een kapitalistische land, zoals je weet, en daar wordt het economisch beleid niet via democratische kanalen gemaakt. Er is misschien het een en ander bijgestuurd via ingrepen van rechtse of linkse regeringen, maar de backbone van het systeem is gegeven en in heel veel gevallen wordt economisch beleid verkocht als: het kan niet anders (loondaling, bezuinigingen, belastingverlaging voor de rijken etc.). Geen keuzes, geen invloed.
Verder alle lof voor deze discussiebijdrage. Je zou wensen dat er in deze termen in Den Haag over economie wordt gedebatteerd.
Mooi artikel Michel, dank!
@11: je hebt voor een deel gelijk. De welvaart van een land wordt geproduceerd door de bevolking en bedrijven van dat land. Met alleen geld drukken wordt geen enkel land rijk. Maar de situatie in Europa is omgekeerd: zelfs met hoge werkloosheid en een economie die zwaar onder de mogelijke capaciteit draait, zijn overheden gedwongen restrictief beleid te voeren (zie alle fiscal pacts). Draghi kan wat rommelen met QE maar dat doet helemaal niets voor de echte economie (mag ondertussen duidelijk zijn).
En het verhaal wordt precies geframed zoals Michel aangeeft: er is bewust voor gekozen om landen helemaal afhankelijk te maken van de financiele markt.
Terwijl een beleid waarbij er wel wat ruimte is om in slechte tijden soepeler fiscaal beleid te voeren in elk geval een deel van de problemen zou verhelpen. Een paar jaar wat grotere tekorten draaien zou helpen (deed de VS ook). In een land met eigen munt en centrale bank hoeft dat dan verder geen problemen op te leveren in de zin van ‘help we zijn failliet, niemand wil ons wat lenen’.
Maar goed die hele euroconstructie is een gedrocht en gaat niet werken zo.
@17: Goed punt. Maar soevereiniteit is niet iets dat je 100% wel of niet hebt. Het is een glijdende schaal. Zelfs Noord Korea is niet 100% soeverein, omdat het voor een deel afhankelijk is van wat import en hulp.
Als Michel het nu zo had geformuleerd:
“We hebben nog meer soevereiniteit over ons economisch beleid overgedragen, toen we de gulden aan de ECB overdroegen.”
Dan beter?
Iets meer controle over eigen economie (in de praktijk samen met Duitsland) ipv vast te zitten aan die euroconstructie met al die andere landen zou denk ik al beter zijn. Voor iedereen.
Dank Jos en Matthijs. Jos heeft inderdaad een goede correctie, zoals Matthijs ook al aangeeft. Het staat er iets te ongenuanceerd. Ik ben me bewust van onze afhankelijkheid van handel – en bedoel ik de logistieke diensten die we daarvoor leveren, en niet dat we een handelsoverschot maken zoals we nu doen. Dit soort nuanceringen vallen er uit als je al een verhaal moet vertellen dat niet te lang mag zijn, en dit is al heel fors. Dat geldt ook voor de nuancering die Elsje hierboven al aanbracht.
Maar, dat gezegd hebbende, ik denk dat wel dat we een heel belangrijk ‘soevereiniteitsmiddel’ uit handen hebben gegeven aan een instituut dat op zijn best door 19 landen gezamelijk wordt gecontroleerd, in de praktijk door de ECB dat wordt geleid door een bankier, en de financiële wereld als achterban heeft. Ik kan niet goed inschatten hoe dit verder zal gaan. Het is een instabiele situatie die nog lang niet is uitgekristalliseerd. Wat Matthijs zegt is wel juist: het is een gedrocht.
Triest om te moeten zien hoe zichzelf benoemde deskundigen even vaststellen dat vooral onopgeleide burgers op populistische partijen stemmen. Daarvoor hoef je niet bepaald slim te zij .De lager opgeleiden krijgen vooral de klappen, die worden opgezadeld met migranten en vluchtelingen. Los van het geld mogen zij de zegeningen van andere culturen ervaren zoals bespuugd te worden, voor hoer uitgemaakt, in elkaar geslagen, beroofd. Ik wil de zogenaamde “slimmere” stemmers wel eens horen als de migranten massaal in haar buurten komt wonen. Kijken hoe populistisch ze opeens worden.
Positief is dat ruim een derde van de stemmen voor Afd afkomstig is van allochtonen. Dus hoezo nationalistisch of xenofoob?
@19: @20: is DNB niet net zo ondemocratisch en oncontroleerbaar als de ECB? Wat heeft de Nederlandse bevolking met de ECB verloren wat het met DNB nog wél had?
@22:
Onafhankelijkheid. En daarmee wordt bedoeld politieke onafhankelijkheid. DNB had doelstellingen vastliggen in haar statuten waar haar bestuurders aan gebonden waren. Die statuten waren een soort waarborg voor het algemeen belang. De ECB treedt buiten haar bevoegdheden en statutair/verdragrecherlijk vastgelegde doelen. Zie het opkopen van schulden bijv…. Dat is wat er schort aan de ECB. Het is een Zuid-Europese centrale bank, helaas. Vraag maar aan onze pensioenfondsen….
Het zou al een stuk beter zijn als het een Nederlandse/Duitse centrale bank was. Maar die aanpassing gaat er nooit komen, want dan sneuvelt de euro de dag erna.
Maar je maakt ook een goed punt. Centrale banken leiden vaak een tamelijk onafhankelijk bestaan. Dat is in essentie ondemocratisch. Daarom zijn de taken en doelen die zijn vastgelgd zo belangrijk. In de nieuwe situatie heb je politici op de plek van een ambtenaar zitten. Dat is nogal is strijd met de Noord-Europese moraal en naleving van de scheiding der machten. Zuiderlijke landen zijn daarin wat soepeler en hebben die strijd gewonnen.
@22: De DNB was inderdaad ook opgezet volgens het Duitse (ordoliberale) systeem: zo onafhankelijk mogelijk van de rest van de overheid. Dat is met de ECB niet anders, en de controle is op dezelfde manier geregeld. Het probleem is inderdaad het zelfde, het is wel erger gemaakt omdat de ECB nog verder van ons af staat dan de DNB.
Het probleem is dat een centrale bank (als instituut) een integraal onderdeel zou moeten zijn van de overheid (uitvoerende macht) omdat monetair beleid (taak van centrale bank) en fiscaal beleid goed op elkaar afgestemd moeten zijn. Nu kan de centrale bank fiscaal beleid tegenwerken. Dat is in het verleden ook gebeurd: als het begrotingstekort oploopt, kan de centrale bank reageren met krap geld beleid om op inflatie te anticiperen – dat heeft de Bundesbank in het verleden gedaan. Ander goed voorbeeld van de macht van de centrale bank is onder Paul Volcker: zijn beleid heeft een diepe recessie veroorzaakt die tot gevolg had Carter niet werd herkozen. Dat was het begin van de neoliberale revolutie. Democratische controle? Hoezo?
Het officiële verhaal – waarom de centrale bank onafhankelijk moet zijn – is typerend: de centrale bank gaat over geld – en de prijzen. De prijzen moet de centrale bank stabiel houden door de geldhoeveelheid te manipuleren (via rente, opkopen van obligaties). Als de staat zich daarmee zou bemoeien, democratie dus, dan gaat dat fout want dan gaan politici kiezers cadeautjes geven om stemmen te krijgen. Wat er nu in de praktijk gebeurt is dus precies het omgekeerde: de centrale bank heeft invloed op het beleid van de staat.
@23: Ik denk dat we van die onafhankelijkheid af moeten. Zoals ik in mijn reactie hierboven zeg: monetair beleid (centrale bank) en fiscaal beleid (uitgaven staat) moeten één geheel vormen. Dat is nu by design niet het geval. Het is geen bug maar een feature zeggen ze in mijn vakgebied (automatisering).
@19: “Zelfs Noord Korea is niet 100% soeverein, omdat het voor een deel afhankelijk is van wat import en hulp.”
Die mag je gerust wat verder door trekken. Noord-Korea bestaat volledig bij de gratie van China en zo lang China het wel bestaan van Noord-Korea prefereert boven het niet bestaan van Noord-Korea.
@23: “Het zou al een stuk beter zijn als het een Nederlandse/Duitse centrale bank was.”
Ik denk het niet. In die zin werkt de ECB momenteel beter met het politieke beleid mee dan het voorbeeld dat #24 geeft uit de VS en dat is nodig ook. Ze doet het alleen te weinig (ze is momenteel te “Nederlands/Duits”), waardoor we in de EU maar niet uit de recessie komen.
@16
Links is internationale, sociale solidariteit. (dus inclusief Oekraïne) Met financiele dekking, dus geen Grieks begroten. Verder heult links nooit of te nimmer met dom-rechtse figuren als Jan Roos. Dit gaat notabene over populisme en dan wil jij linkse partijen laten fuseren met een populistische?
@24 @26
Ik zou niet zeggen dat de ECB te Duits is, maar het systeem waar ze inzit wel. Qua ECB: het is moeilijk in te zien ze anders kan optreden. Nu krijgt ze al kritiek van Duitsland dat ze buiten haar boekje gaat. Draghi heeft ook al meerdere malen aangegeven dat regeren via fiscal policy meer zouden moeten doen.
Kijk, je kan wel zeggen dat de bank onafhankelijk is, maar er zijn uiteindelijk toch grenzen aan haar handelingsvrijheid. De ECB doet haar best om die grenzen op te zoeken (QE is niet ideaal, maar binnen haar pakket aan instrumenten: what else??), maar kan niet zomaar alles doen. Stel dat Draghi helicoptergeld voorstelt: Jens Weidmann en Schauble gaan door het plafond.
Over de ECB en het alternatief van een eigen munt en centrale bank: het gaat niet zozeer om het huidige beleid van de ECB. Het gaat er om dat de eurolanden hun fiscale beleidsmogelijkheden hebben opgegeven met de euro.
Het probleem van de eurozone is niet de ECB. Die heeft gedaan wat ze kon. Rente wat verlagen en tot slot QE (dat niet veel deed en doet). Al greep de ECB pas heel laat in met het stabiliseren van de rentes op staatsleningen (Draghi’s woorden ‘Whatever it takes’), dat wel.
Het probleem van de eurozone is dat landen hun eigen fiscaal beleid niet meer kunnen uitvoeren. Fiscal compact regels die landen dwingen te bezuinigen in tijden van recessie, daarmee de recessie versterkerd waardoor belastinginkomsten weer tegenvallen, waardoor meer bezuinigd moet worden, etc. Een negatieve spiraal in tijden van recessie zit dus ingebouwd in de constructie van de eurozone. Ook ingebouwd zit dat rijke landen arme landen niet helpen, dat er geen gezamenlijk stabilisatiemechanisme is. Ook inherent aan een zo’n verschillende groep landen met eigen taal en cultuur, is dat mensen (arbeid) maar heel moeilijk verhuizen van slecht presterende regio’s naar goed presterende regio’s. Iets wat in de VS veel makkelijker is.
Michel heeft gelijk in @25 dat monetair en fiscaal beleid op elkaar afgestemd moeten kunnen worden. Ze moeten voor één land werken. Nu moet de ECB één beleid proberen te voeren voor 19 zeer verschillende landen (wat al problematisch is) terwijl ieder land afzonderlijk geen eigen middelen meer heeft om de economie te ondersteunen of sturen (dubbel problematisch).
@29: Ja inderdaad, goed verwoord, met een kanttekening: in theorie zou de Euro wel kunnen werken, maar dan moeten landen zich houden aan de regel dat loonstijging in een land (ongeveer) gelijk op gaat met de inflatie. Niet te ver daar boven (zoals Spanje en Griekenland voor de crisis) of te ver daar onder (zoals Nederland en Duitsland). Loonstijging moet gelijk op gaan met productiviteitsstijging. Als dat het geval is kan zelfs Griekenland in de euro blijven. Grote handelsoverschotten moeten streng aangepakt worden (anders dan nu), zonderdaars moeten een boete betalen (NL en DE – fikse boetes!). Lonen in NL en DE moete komen de jaren (5 of 10 jaar) boven de 2% inflatie norm liggen om tekort landen in staat te stellen de schade in te halen (lonen verlagen is uiteraard uit den boze). Begrotingstekorten hebben landen niet onder controle en boetes daarvoor zijn waanzin (want je kunt er niet op sturen immers). Regeringen moeten geld direct kunnen lenen van de ECB… nou, zo zullen er nog wel wat maatregelen zijn. Een ander moet goed afgesproken worden, en het moet afgelopen zijn met het ‘winkeltje spelen’ van landen.
Utopie, ik weet.
Alternatief: crisis wordt erger.
Ik weet dus niet hoe dit moet aflopen. Het enige waar we op kunnen hopen is dat het licht nog eens doorbreekt in de ‘gangen van de macht’.
Zoals Matthijs al schreef: de euro is een gedrocht. Hoe kom je meestal van gedrochten af?
Oh, en ik las ergens dat Stiglitz een boek heeft geschreven over de euro: The problem with Europe is the euro – hij pleit, las ik, nu voor afschaffing. Heb nog niets gelezen hiervan (link is uittreksel), en heb nog heel veel andere boeken die ik ook nog moet lezen, maar ik ben wel benieuwd hoe hij dat wil doen. “In goede verstandhouding uit elkaar gaan” las ik een bespreking.
Ik vrees dat zelfs dat niet mogelijk is, want ik heb gezien hoe kortzichtig onze leiders zijn.
@29: “Het probleem van de eurozone is dat landen hun eigen fiscaal beleid niet meer kunnen uitvoeren. Fiscal compact regels die landen dwingen te bezuinigen in tijden van recessie”
Is recessie niet een probleem dat alle landen in de EU de afgelopen 8 jaar in meerdere of mindere mate delen? Dan twijfel ik er toch over of de ECB echt alles gedaan heeft dat het kon. Uiteraard waren er regels die de ECB niet alles lieten doen wat kon, maar die regels zijn zoals alle EU-regels geen wetten van Meden en Perzen, de handhaving is volledig afhankelijk van de wens van de eurolanden. Bepaalde landen (ik denk vooral Nederland en Duitsland) hebben (nota bene tegen hun eigen belang), de ECB beknot, omdat ze graag Zuid-Europese landen wilden bestraffen voor hun “onverantwoordelijke” beleid, daarbij voor lief nemend dat ze zelf ook een recessie doorliepen en moesten bezuinigen (dat zal allicht wat te maken hebben met de kleur van de regeringen, die maar wat graag wilden bezuinigen en lonen matigen).
@30: goed opmerkingen. Ja in theorie kan het in dat geval werken. Dan bouw je dus andere compensatiemechanismen in.
@31: maar het is me niet duidelijk wat een centrale bank dan precies zou kunnen doen. Er wordt altijd door iedereen naar de centrale bank gekeken maar meer dan wat rommelen met rente kan die niet. Tenzij je echt iets gaat doen als ‘QE for the people’ waarbij de centrale bank gewoon op de rekening van iedere Europeaan geld stort. Maar dan gaan de Duitsers echt stijgeren :)
Uiteindelijk moeten de overheden een ruimer fiscaal beleid kunnen voeren zodat geld weer echt gaat rollen in de economie. Eventueel kan dan de CB ondersteunend beleid voeren door er voor te zorgen dat de rentes op staatsleningen niet te ver stijgen.
@31: Waar je eigenlijk voor pleit is dat de centrale bank dingen gaat doen die normaal worden uitgevoerd door de overheid van een land (en de centrale bank is daar onderdeel van).
Feitelijk is nu dus het probleem: de enige instantie met werkelijke politieke macht is de ECB en deze is de enige die instaat is om die taken uit te voeren.
Die mag dat niet volgens de wet – maar het grappige (of tragische) is dat het die macht juist heeft door die wet (die namelijk verbied dat landen geld lenen bij de centrale bank, de scheiding dus tussen die twee machten in Euroland).
Heel vreemd eigenlijk. Maar neoliberalisme (dat de basis is van de inrichting van Euroland, zie mijn opmerking over ordoliberalisme, zie de commentaren van Matthijs) zit vol met dit soort inconsequenties. Ik kan je Mirowski aanraden: Never let a serious crisis go to waste
Allereerst denk ik dat beide jelui ideeën over een nieuwe tweedeling fout zijn. Er is niet een tweedeling, er is een driedeling: ja, er is een kosmopolitische elite, maar die wordt gevolgd door een niet-kosmopolitische middenklasse, en dan is er nog een: een onderklasse met een zeker kosmopolitisch karakter (de gastarbeiders / vluchtelingen / gelukszoekers / etc). De middenklasse, die gewoon braaf zijn geldje moet verdienen in dit land en die door zijn baas zeker niet in het vliegtuig gepropt wordt, en die ook niet een tweede thuisland heeft, wordt tussen de twee andere in platgewalst.
Ten tweede vind ik het raar dat je, ergens middenin je artikel, en zonder dat je dat verder beargumenteert, er opeens van uit gaat dat alleen de EU er voor kan zorgen dat de door de babyboomers opgelopen schulden weer beheersbaar worden. Als de EU ergens goed in is, dan is het wel geld uitgeven zonder verantwoording te eisen. Dus ik zie dus a) die causaliteit niet, en b) ik ben geneigd om zelfs het tegenovergestelde te vermoeden.
O, en get your terminology straight: waar jij schrijft ‘Europa’ bedoel je consequent ‘de EU’. Een fout die wel meer fanboys/girls maken. Bloedje-irritant, dat.
@34:
Ik ben blijkbaar onduidelijk geweest. Tot de zin “Tot zover mijn weergave van de argumentatie van De Gruyter.” heb ik niet meer dan geprobeerd het argument van De Gruyter zo goed mogelijk weer te geven. Laat ik daarom heel duidelijk zijn: ik geloof niet in die tweedeling.
Wat de middenklasse betreft: die wordt al jaren lang ondermijnd door het huidige economische en sociale beleid. Daartegen neem ik nu juist stelling in het tweede deel.
Kun je dat wat preciezer formuleren? Ik heb wel een idee, maar misschien is het handig al je je vraag, of stelling, wat duidelijker formuleert.
@35: “Voor De Gruyter staat vast dat de natiestaat een relict is van het verleden en dat we moeten samenwerken in groter verband: de Europese Unie. Alleen dan kunnen we nog invloed hebben op de wereldeconomie.”
En aangezien de voorgaande paragrafen alleen de klaagzang over de staatsschuld bevatten, neem ik aan dat ‘invloed uitoefenen op de wereldeconomie’ die manier is waarop jij/jullie/zij denkt dat de (onhoudbare) staatsschuld kan worden bedwongen. M.a.w. meer EU, want staatsschuld. Terwijl ik zeg: nou, het gedrag van de EU uit het verleden geeft weinig aanleiding om te denken dat je door meer EU minder geld uit gaat geven.
“Daartegen neem ik nu juist stelling in het tweede deel.”
Ja, maar je komt met een Jesse-Klaver-achtig verhaaltje over de macht van banken (wat was die zelf-verzonnen term ook weer? ‘economisme’?). Want die kunnen nog steeds gemaakt en gebroken worden door de Staat. Het is dus nationalisme wel of niet zoals het je uitkomt, bij jou. Ik zeg: wie geld schuldig is, wordt deels geleefd door de schuldeiser. Dat was zo en dat blijft zo. Wie daaraan tornt, begint wapengekletter in de achtergrond te horen. En dat moet ook wel, want dat is simpelweg de volgende stap in het uitoefenen van macht. En het is ook heel simpel om niet in zak van banken te zitten: gewoon geen schulden maken.
@36: Alles tussen “Ik zal De Gruyters verklaring van het populisme bespreken.” en die “Tot zover …” is De Gruyter, niet ik. Ik dacht dat dat wel duidelijk en ondubbelzinnig was.
“Jesse-Klaver-achtig verhaaltje” – wat is je punt?
“nationalisme, zoals het je uitkomt” – hoezo? Voor zover ik weet hebben onze banken een licentie van de DNB, en met de Bank Unie gaat dat over naar de ECB. Geld wordt nog steeds uitgegeven door de staat (Eurolanden gezamelijk). Wat is er zo opportunistisch aan mijn bespreking hiervan? Ook mijn beschrijving van de reddingsactie is een feitelijke beschrijving van de gang van zaken.
“gewoon geen schulden maken”
Ah, jij bent een realist.
@37: Mijn punt is dat het argument ‘banken lijken oppermachtig en onbeheersbaar, maar kunnen ook weer beheerst worden door de Staat’ weliswaar in theorie waar is (gewoon bank-licentie innemen, redden met belastinggeld, misschien iets Cyprus-achtigs – eenmalig afromen?), maar in de praktijk niet. In de praktijk zijn de aandeelhouders, rekeninghouders, en mensen die bij banken werken, ook gewone jan-met-de-petten zoals jij en ik. En banken zijn nodig omdat er (nog steeds) instituten nodig zijn die het maandloon iedere maand weer verwerken, die spaargeld opslaan, etc. Daar is vertrouwen voor nodig en wee de politicus die daar al te lichtzinnig mee omspringt.
In het kort: het gevoel dat spreekt uit ‘oh – die banken, die dresseren we wel even’, is wat kort door de bocht.
wat was die zelf-verzonnen term ook weer? ‘economisme’?
Haha, en dat voor een VMBO-klant. Je kan ver komen in de politiek.
@36: Laat ik je maar een handje helpen met googelen:
Economisme: gevaar voor Europa (2000)
http://retro.nrc.nl/W2/Columns/Heldring/000808.html
Iets over hoogopgeleiden. We mogen niet vergeten dat het klimaat op de universiteiten sinds mei 1968 uitermate cultureel marxistisch is. Hier noemt de schrijver dat “kosmopolitisch” maar dat is een te neutrale term. Wie meerdere jaren op de universiteit vertoeft wordt doorlopend bestookt met ideeën uit de Frankfürter Schüle en het daaraan gelieerde cultureel marxisme.
Wat breder bezien wordt de Europese geschiedenis in het onderwijs op een zeer negatieve manier benaderd. Natiestaten worden als iets schadelijks uit de 19e eeuw beschouwd en vooral negatieve zaken worden uitvergroot (slavernij, kolonialisme, kruistochten etc).
Zo bezien is het niet vreemd dat tegenover de “populisten” de “hoger opgeleiden” staan. Nu zou het ook interessant zijn om eens te zien wat die kosmopolitische “hoger opgeleiden” dan wel gestudeerd hebben. Zonder bewijs durf ik wel het vermoeden uit te spreken dat hier vooral gaat om de “softe” studies : sociologie, politicologie, talen, psychologie en wellicht nog bestuurskunde.
In de “hardere” studies zullen ze zeker ook te vinden zijn, maar veel minder.
Het is uiteraard een enorme misvatting dat hogeropgeleiden het per definitie goed zien. Zeker door de indoctrinatie in het onderwijs is het zicht op de werkelijkheid, wat op straat gebeurt, vaak volledig vertroebeld. Je ziet dat goed bij politici en beleidsambtenaren, die al decennialang zorgen voor chaos en verloedering door de massa-immigratie en ondanks al hun “knappe koppen” niet in staat zijn problemen aan te pakken, veelal omdat de politieke correctheid ze verhindert ze te benoemen, laat staan aan te pakken.
Ook lageropgeleiden kunnen heel goed in staat zijn om problemen te zien, benoemen en op te lossen. Hoewel ik zelf hoog opgeleid ben merk ik dat vrijwel dagelijks.
Het is echter onder hoogopgeleiden mode om met afschuw neer te kijken op het gepeupel en alle problemen als “te moeilijk” te bestempelen voor het geweune volk. Dat is vaak ook de reden waarom hoger opgeleiden tegen referenda zijn : de problematiek is alleen voor hén begrijpelijk en niet voor de grauwe massa.
Het is de eeuwige arrogantie van de hoogopgeleide elite die meent door hun opleiding overal verstand van te hebben.
Waarom populisme zo in opkomst is ? Wat denk je zelf ? Als zogenaamd “fatsoenlijke” politici de maatschappij tot een totale chaos weten om te toveren, compleet met financiële en juridische ineenstortingen en het continent vol laten lopen met een religie waar Europa al 1.400 jaar mee in oorlog is (wat we hadden kunnen weten bij minder gekleurd geschiedenisonderwijs), dan lijkt het me logisch dat hún beurt voorbij is.
Zij hebben bewezen het ondanks al hun hoge opleidingen niet te kunnen, dat regeren. Nu is de beurt aan anderen. Veel slechter kunnen ze het nooit doen !
@41: Hm. Je stipt het aan, maar ik wil je toch even wijzen op het feit dat universiteiten wel iets meer geven dan alfa- en gamma-vakken. De beta-opleidingen aan de (technische, maar ook gewone) universiteiten zijn, in mijn ervaring, politiek gezien, een stuk gemêleerder dan de rest.
@41 Aluhoedje. Nogmaals: ben je dan ook van mening dat cultureel marxisme eigenlijk bedacht is door Joden om de macht over te nemen?
@41: “Wie meerdere jaren op de universiteit vertoeft wordt doorlopend bestookt met ideeën uit de Frankfürter Schüle (sic) en het daaraan gelieerde cultureel marxisme.”
Deze bewering is zo belachelijk dat ik er alleen maar om kan lachen.
@38: En mijn punt is nu juist dat de gebeurtenissen 2008 hebben laten zien dat banken en financiële markten in de praktijk afhankelijk zijn van de staat. In de crisis is aangetoond dat de staat soeverein is omdat zij, en zij alleen, het systeem in stand heeft gehouden.
Verder kan ik je opmerking over ‘jan met de petten’ niet volgen. Mijn punt is niet dat we banken niet nodig zouden hebben, integendeel, een goed functionerend financieel stelsel is cruciaal voor de economie. Het probleem is nu juist dat systeem nu niet optimaal functioneert omdat er geen adequaat toezicht is.
@41: Ook hierop moet ik weer reageren met de opmerking dat ik alleen maar de stelling van de Gruyter heb weer gegeven. Het probleem heeft niets met hoog of laag opgeleid zijn te maken, en ik ben het fundamenteel oneens met haar stelling dat de mensen zoals zij (hoog opgeleid, goed geïnformeerd, Europees gezind) het antwoord hebben voor op de problemen maar deze politiek niet kunnen uitvoeren omdat ze moeilijk te verkopen is. Een analogie dus van de dokter die zegt: ‘vertrouw me nou maar, bittere medicijn is goed voor je’. Zij zijn het juist die verkeerd informeren over de economie, en het is dit ‘bittere medicijn beleid’ dat de problemen in de eerste plaats heeft veroorzaakt.
@41: Heb je het nu over “hoogopgeleiden” of over “En wat doet de regering, nou nou?? Helemaal niks dus!” Of is dat bij jou van hetzelfde laken een pak? Overigens was het vooral rechts die de ‘massaimmigratie’ faciliteerde. En ik denk niet dat de platvissen van de VVD (in intellectueel opzicht) en CDA’ers zich hebben laten inspireren door de Frankfurter Schule. Als er dan toch iets is waarmee ik je een handje kan helpen een opmerking van Michel Foucault (1980):
“Ervaring en waarheid” p.58. Dit nota bene tijdens een gesprek waarin F., als expert in de ontwikkeling van het West-Europese denken (beter, ‘savoir’, weten) toegeeft dat ideeen van de Frankfurter Schule niet of nauwelijks enige invloed op hem hebben gehad. Geeft de opmerking van F. niet een zekere legitimatie aan populisme? Kijk, het is natuurlijk niet de bedoeling dat je opmerkingen van Trump, Wilders, Bosma etc. 1:1 overneemt. Die lullen alle kanten op. Dat soort populisme zuigt je leeg om je vervolgens in de sloot te dumpen.
@40: Bedankt voor de link, leuk stukje van Heldring. Grappig weer om te zien hoe conservatieven ook grote problemen hebben met neoliberalisme (a.k. ‘economisme’).