Waterschapsdemocratie? Een goed idee!

van Hans Vollaard en Harmen Binnema, eerder verschenen bij Stuk Rood Vlees. De verkiezingen van waterschappen zijn in potentie het grootste democratisch feestje in Nederland. Aan geen enkele verkiezing mogen zoveel mensen meedoen. Waterschappen krijgen echter regelmatig kritiek op hun democratische gehalte, omdat een deel van het algemeen bestuur van waterschappen wordt benoemd door belangenorganisaties. Bovendien is de vraag of kiezers en gekozenen wel verstand hebben van waterkwesties. Zouden taken als bescherming tegen het water en schoon water niet beter in handen zijn van experts? Het eerste onderzoek ooit naar de democratische kwaliteit van waterschappen laat evenwel de meerwaarde van democratie zien voor waterschappen, ook al is er nog flink wat werk te verrichten om van waterschappen een levende democratie te maken. Waterschappen zijn, op basis van huidige opvattingen over democratie, het jongste democratische orgaan van Nederland. Pas vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw hebben alle inwoners immers kiesrecht gekregen in het waterschapsbestuur. Dat is een stuk later dan in het nationaal, provinciaal en lokaal bestuur (1919) en de Europese Unie (1979). Maar nu mogen bij geen andere verkiezing zoveel inwoners stemmen als bij waterschappen. Bij Tweede Kamerverkiezingen en provinciale verkiezingen zijn immers alleen mensen met de Nederlandse nationaliteit kiesgerechtigd. Bij gemeenteraadsverkiezingen mogen daarnaast ook EU-burgers stemmen, net als niet-Nederlandse inwoners die minstens vijf jaar onafgebroken legaal in Nederland verblijven. Bij waterschapsverkiezingen geldt die verblijfseis van vijf jaar voor niet-Nederlanders niet, waardoor in maart 2023 zo’n 14 miljoen inwoners mogen stemmen. Te weinig democratie…? Waterschappen zijn daarmee nog niet gevrijwaard van kritiek op hun democratische gehalte. Naast verkozen zetels voor inwoners zijn er immers zetels gereserveerd voor vertegenwoordigers van belangengroepen, de zogeheten geborgde zetels. Deze  worden aangewezen door belangenorganisaties van boeren, natuurterreinbeheerders en bedrijven. Er zijn inderdaad vanuit democratisch oogpunt de nodige vragen bij te stellen. Waarom hebben die belangenorganisaties een eigen gereserveerde stem nodig, als hun achterban zich ook via de verkozen zetels zich kan laten horen? Bovendien draagt iedereen de lasten en lusten van waterbeheer en waterschapsbelastingen: waarom zouden bepaalde groepen dan een grotere stem mogen hebben in het waterschapsbestuur? En waarom zijn er voor de geborgde zetels niet ook gewoon verkiezingen? Vooral GroenLinks en D66 hadden kritiek op die geborgde zetels en deden een voorstel om ze helemaal af te schaffen. Uiteindelijk heeft onlangs het parlement besloten om per ingang van maart 2023 het aantal geborgde zetels terug te brengen. Zetels voor bedrijven worden afgeschaft. De zetels voor boeren en natuurterreinbeheerders blijven, maar zij krijgen er elk twee. Daarnaast vervalt de verplichting dat een geborgde fractie standaard in het dagelijks bestuur vertegenwoordigd is. …Of juist te veel democratie? Een heel andere kritiek op de waterschappen is dat ze juist  te democratisch zijn. Waarom zouden er überhaupt  verkiezingen voor moeten zijn? Zouden waterschappen niet gewoon zelfstandige organen moeten zijn, bestaand uit experts die met verstand van zaken kwesties als dijkverzwaring, de aanleg van een rioolwaterzuiveringsinstallatie en droogte aanpakken? Zouden verkozen politici en inwoners bij gebrek aan kennis niet allerlei onverstandige besluiten nemen? Dat is zeker een risico. Het geval is echter dat experts onderling van (onderbouwde) mening verschillen wat nodig is. En dan moeten er keuzes worden gemaakt. En als experts het al wel eens zijn op een specifiek punt, dan nog moeten er keuzes worden gemaakt. Moet het waterpeil vooral ten dienste staan van de landbouw of moet er meer rekening worden gehouden de met gevolgen voor natuur en klimaat?  Heeft dijkversterking prioriteit boven het verwijderen van medicijnresten uit water, waardoor vissen vergroeien? Wie moeten vooral de lasten dragen, burgers, boeren of bedrijven? Met dat soort keuzes kom je meteen in politiek vaarwater: het gaat om het afwegen van soms tegengestelde  belangen en van  waarden als solidariteit en rechtvaardigheid. De afweging van belangen en waarden is bij uitstek de verantwoordelijkheid van politiek en bestuur. Daar komt nog bij dat  er geen garantie is dat experts zich alleen door hun expertise laten leiden. Ook zij kunnen bij hun beslissingen eigen belangen of belangen van bepaalde groepen dienen, maar dit is onder het mom van ‘deskundigheid’ niet zichtbaar. Een extern correctiemechanisme, zoals verkiezingen, blijft daardoor nodig. Kortom, waterschapsdemocratie is een goed idee. Al met al zijn er  goede redenen om een waterschapsbestuur te hebben waar inwoners en hun vertegenwoordigers de keuzes kunnen maken en waar wordt gecontroleerd of de uitvoerende macht (dagelijks bestuur, voorzitter en ambtenaren) volgens de gestelde normen en doelen handelen. Formeel gezien is daarvoor ook alles voorhanden: verkiezingen, algemene besturen die dagelijks bestuursleden kunnen aanstellen en wegsturen, algemene besturen die de beleidslijnen en financiële kaders mogen bepalen en die informatie (kunnen) krijgen om dagelijks besturen te controleren. Gebrekkige democratie, onder kiezers én gekozenen Onderzoek in waterschappen laat echter zien dat de praktijk weerbarstig is. Uit het Provinciaal en Waterschapskiezersonderzoek kwam al naar voren dat waterschappen voor de meeste mensen een onbekend bestuur vormen. Vier op de vijf kent nog geen eens de naam van het waterschap waar zij onder vallen. De opkomst mag dankzij de combinatie met de Statenverkiezingen flink omhoog zijn gekrikt tot rond de 50 procent, andere ‘watervreemde’ thema’s overschaduwen al snel de waterschapsverkiezingen. Daarmee blijft onduidelijk welke waarden en belangen van inwoners in de waterschappen moeten  doorklinken. Op hun beurt weten algemene bestuursleden op onderwerpen als de hoogte van belastingtarieven nog duidelijk de koers te bepalen, maar bij andere, meer inhoudelijke kwesties geldt dat lang niet voor alle leden – zo zeggen waterschapbestuurders zelf. Dan wreekt zich een gebrek aan inzicht in de materie. De inperking van het aantal geborgde zetels zal de kwaliteit van de koersbepaling en controle door algemene besturen ook geen goed doen. De vertegenwoordigers van boeren, bedrijven en natuurterreinbeheerders zijn over het algemeen beter ingevoerd en krijgen meer voeding uit hun achterban. Dat is bij hun verkozen collega’s nog wel eens anders. Met de gebrekkige vertaling van de wensen van kiezers  en de zwakke positie van algemene besturen is het de vraag of kiezers en hun vertegenwoordigers tijdig bij welk onderwerp dan ook aan de noodrem kunnen trekken, als het volgens hen echt de verkeerde kant op gaat. Deze situatie schept grote verantwoordelijkheden voor dagelijks bestuursleden. Zoals ze zelf ook aangeven, hebben ze redelijke ruimte om hun eigen gang gaan, als ze dat zouden willen. Wel zeggen ze dat ze het aan hun democratische stand verplicht zijn om het algemeen bestuur de besluiten te laten nemen. Maar dat moet ook door de algemene besturen worden afgedwongen: dagelijks bestuurders moeten ervaren dat die meer dan nu het geval is hun controlerende en kaderstellende rol serieus invulling geven. Tekenen van hoop Teken van hoop is dat de laatste jaren algemene besturen in verschillende waterschappen zich ook wat meer laten gelden, door bijvoorbeeld betere uitleg te eisen bij kredietvoorstellen voor investeringen in waterzuiveringen, beleidsplannen uitgebreider door te spreken, door de instelling van een onafhankelijke rekenkamer en door eigen griffie-achtige ambtenaren. Daarnaast door het voorzitterschap van commissievergaderingen op te eisen en de strategische agenda van het waterschapsbestuur mee te bepalen. Misschien laten bovendien inwoners door de groeiende discussie over water- en klimaatthema’s waterschapsbestuurders niet meer zo hun gang gaan, maar gaan ze die actief opjagen om voor hun belangen en waarden op te komen. Wat dat betreft is het een gezond teken voor de waterschapsdemocratie dat in 17 van de 21 waterschappen BBB zal gaan deelnemen, om zowel bij de verkiezingen als in algemene besturen het democratisch keuzeproces verder leven in te blazen. En zo overigens ook te laten zien dat boeren eigenlijk geen aparte geborgde zetels nodig hebben om toch in het waterschap vertegenwoordigd te zijn. Hans Vollaard en Harmen Binnema zijn samenstellers en mede-auteurs van het boek Waterschappen: Democratie in een onbekend bestuur en mede-auteurs van het rapport Meer zicht op het democratisch middenbestuur: Kiezersonderzoek in provincies en waterschappen

Foto: copyright ok. Gecheckt 27-03-2022

Voor de provincialen en hoogheemraden

VERSLAG - U gaat vandaag ter stembus voor de verkiezingen der Provinciale Statenverkiezingen en der Hoogheemraadschappen. Of niet?

Evenals bij de vorige regionale verkiezingen kunt u hier uw ei kwijt. Waarbij we vooral zijn geïnteresseerd in wat er al stemmende zo gebeurt. Heeft u een indruk van de opkomst in uw omgeving? Is het een beetje goed georganiseerd? Of bent u de eerste wantoestanden al tegengekomen?

Opvallende kandidaten gespot? Merkwaardige statements en bijzondere uitspraken vernomen? Worden de stemmen wel goed geteld? En hoe gaat de uitslag er in uw provincie uitzien?

Wij kunnen wel van hot naar her rennen om de verkiezingen te verslaan, maar u bent ter plaatse, dus doe hier kond van uw bevindingen. Mocht u daarover nog een mening hebben, ach vooruit dan, voor deze keer….

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Stemadvies: Water Natuurlijk

Logo Water Natuurlijk

Natuurlijk moet u bij de waterschapsverkiezingen stemmen op wie u wilt. Zo lang u maar gáát stemmen want, zoals hier eerder betoogd, elke niet uitgebrachte stem is er feitelijk één voor het CDA. Maar mocht u er nou ondanks de steun van het kieskompas niet uitkomen dan hebben wij wel een stemadvies voor u: Water Natuurlijk.

Waarom Water Natuurlijk? Omdat het feitelijk een belangenorganisatie voor recreatieorganisaties en milieu is. En die is hard nodig in het waterschap. Bij het besturen van waterschappen is namelijk een gebalanceerde afweging nodig van alle verschillende belanghebbenden: boeren, ondernemers, recreanten en milieuorganisaties. De eerste twee groepen krijgen echter automatisch zetels in het waterschap, los van de verkiezingen. In feite is dat een vorm van zetelroof.

Voor een goede balans is het echter ook nodig dat de laatste twee groepen vertegenwoordigd zijn, wat alleen via de verkiezingen kan. En omdat de boeren en ondernemersbelangen ongetwijfeld alleen maar verder zullen worden gesteund door de kandidaten van CDA, VVD, Christenunie en SGP, en omdat de meeste lokale lijsten niet de professionaliteit van Water Natuurlijk hebben, is dat eigenlijk de enige logische keuze voor een fatsoenlijk waterbeheer.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Waterschapsverkiezingen: vraag en antwoord

Water (Foto: Flickr/slinky2000)

Op de drempel van de waterschapsverkiezingen zullen velen nog door twijfels gegrepen zijn: niet alleen over welke partij te stemmen, maar vooral ook of stemmen enige zin heeft en, zo ja, hoe dat te doen. Daarom komt GeenCommentaar de dag voor de verkiezingen met een handig vraag en antwoord overzicht.

V: Wanneer zijn die verkiezingen dan eigenlijk?
A: Van 13 tot en 25 november.

V: Wat kiezen we? Het waterschapsparlement?
A: Wij kiezen algemeen bestuursleden voor de verschillende waterschappen, en die algemeen bestuursleden kiezen uit hun midden weer een dagelijks bestuur. Maar let op! Wij kiezen niet àlle bestuursleden. Anderen worden benoemd vanuit bepaalde belangengroeperingen, met name boeren en ondernemers. In de praktijk betekent dat dus dat LTO en VNO-NCW bestuurders leveren. De verhouding tussen belangenvertegenwoordigers en direct verkozen leden verschilt nogal per waterschap. Deze wordt bepaald door de provincie(s) waar het waterschap deel van uit maakt.

V: Dus de provincie bepaalt hoeveel invloed mijn vertegenwoordigers hebben tegenover belangenorganisaties? Is dat logisch?
A: Nee.

V: Ik woon niet in een waterschap maar in een hoogheemraadschap. Mag ik nu niet stemmen?
A: Nee, hoogheemraadschappen zijn hetzelfde als waterschappen, maar in Holland noemen ze ze zo omdat ze daar nu eenmaal graag interessant willen doen. Gewoon negeren.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

KvK wil minder aandacht voor milieu

Water (Foto: Flickr/slinky2000)

De Kamer van Koophandel Noordwest-Holland voert campagne voor de partij Meer met Water bij de plaatselijke waterschapsverkiezingen. Een volle pagina krijgt deze partij in het blaadje van de KvK (doorklikken naar ‘waterschapsverkiezingen’). Je mag dus aannemen dat de KvK achter de boodschap van deze partij staat.

En wat is die boodschap? Lijsttrekker Inico Geels: “Alle toeters en bellen zijn leuk, maar het mag geen cent extra kosten. De econo­mische motieven zijn leidend. Niet de ecologische. Het is perfect als beide zijn te combineren. Maar wij voeren beleid in die volgorde. (…) Van mij mogen de kik­kervisjes overal terugkeren. Als dat het hoogheemraadschap maar geen cent extra kost.”

Nou wordt de KvK helemaal gefinancierd door ondernemers, dus die mogen campagne voeren, net zoals de ANWB zich mag roeren in de asfaltlobby. Dan krijgt de ANWB last met haar groene leden, die weliswaar een auto hebben, maar het milieu wel degelijk een warm hart toedragen. In het mailcircuit roeren groene Hollandse ondernemers zich inmiddels. Zij willen niet dat de KvK namens hen de centen boven het milieu stelt.

In het geval van de KvK speelt nog iets meer. Van de ANWB word je vrijwillig lid. Inschrijving bij de KvK is wettelijk verplicht voor ondernemers. Er zijn ook subsidies die je via de KvK moet aanvragen. Kortom, de KvK is voor een aanzienlijk deel een privaat gefinancierd verlengstuk van de overheid. En daarvan kun je je met recht afvragen of die politiek campagne mag voeren.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Waterschap zoekt vrouw

Water (Foto: Flickr/slinky2000)

Hoewel de Waterschapsverkiezingen nog maanden weg zijn, is het eerste grote verkiezingsthema van wat toch wel hét evenement van de Nederlandse politiek in 2008 zal zijn bekend: de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de Waterschappen.

En ondervertegenwoordiging is er. Slechts zo’n twaalf procent van de Waterschapsleden is vrouw. Daarmee doen de Waterschappen het qua vertegenwoordiging slechter dan -pak hem beet- het bestuur van de Christenunie. En dat is een beetje treurig. Geen wonder dus dat de Nederlandse Vrouwenraad een speciale campagne is begonnen om het aantal vrouwen te vergroten.
Dan is het natuurlijk aan de deelnemende partijen die handschoen op te nemen. En terwijl de gevestigde politiek nog van het julizonnetje geniet hebben de twee nieuwkomers in de waterschapspolitiek er een speerpunt van gemaakt. De Algemene Waterschapspartij claimt alvast maar liefst 35% vrouwelijke kandidaten (.pdf), terwijl grote concurrent Water Natuurlijk nu al beweert de meeste vrouwelijke kandidaten van alle partijen te hebben. Aangezien de lijsten met kandidaten pas in september worden ingediend wellicht wat voorbarige claims, maar de wil lijkt er te zijn.

Wordt 2008 het jaar waarin vrouwen voor het eerst in 800 jaar eindelijk grootschalig doorbreken in de Waterschappen? En, zoals altijd de hoofdvraag bij deze verkiezingen: interesseert dat eigenlijk wel iemand?

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Waterschapsverkiezingen nu al lek

Rop Gonggrijp voelt nattigheid bij de waterschapsverkiezingen (Foto: Flickr/slinky2000)

Helaas, het had allemaal zo mooi kunnen zijn. De waterschapsverkiezingen in november zouden revolutionair worden. Voor het eerst allemaal tegelijk. Voor het eerst op politieke partijen stemmen. En voor het eerst zou het via internet kunnen. Maar helaas, hacker en plaaggeest van de overheid Rop Gonggrijp heeft nu al gaten in het speciaal door de Waterschappen ontwikkelde systeem gevonden.

Dit roept een aantal vragen op:

In de eerste plaats: waarom hebben de Waterschappen, die zich hopelijk doorgaans met andere zaken bezighouden dan informatietechnologie, in vredesnaam zélf een systeem ontwikkeld? Waarom hier niet gewoon een kundig bedrijfje in de hand genomen? Of, nog beter, net als GeenCommentaar gewoon de boel voor een paar honderd google-advertentie-click-dollars aan een Roemeense uitbesteed?

In de tweede plaats: wat heeft dit voor gevolgen voor de verkiezingen in november? Kunnen die nog wel doorgang hebben? Moeten we nu weer net als vroeger gaan werken met stembiljetten die worden opgestuurd en ingevuld weer worden teruggestuurd (een garantie voor een lage opkomst). Gaan we gewoon met stemmachines werken? Kunnen we die dan wél vertrouwen? Is er behoefte aan VN-waarnemers?

In de derde plaats: misschien nog wel het meest belangrijke, kan het daadwerkelijk iemand schelen als de Waterschapsverkiezingen niet geheel betrouwbaar verlopen?

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.