Nice

Het is, zoals u weet, een grote puinhoop in het Midden-Oosten en het geweld blijft niet beperkt tot die regio. Om het draagvlak onder de Amerikaanse burgerij voor het buitenlands beleid te peilen, hielden een half jaar geleden twee onderzoeksbureaus enquêtes over de crisis in het sultanaat Agrabah. Werd het niet eens tijd dat de Amerikanen gingen bombarderen? Van de republikeinen meende een derde dat dat een goed idee was. Maar hoe dan met de vluchtelingen? Van de democraten meende ruim twee vijfde dat de VS genereus asiel moesten verlenen.

Duidelijke cijfers over de attitudes – u leest er hier meer over – en nog veelzeggender omdat het sultanaat Agrabah uitsluitend bestaat in de Disney-film Aladdin. De ondervraagden hadden dus hun mening al klaar voordat ze de feiten kenden.

Gelukkig zal er ook wel een groep zijn geweest die Agrabah herkende voor wat het was en moest lachen om de vragen. Er zal ook een groep zijn geweest die eerlijk “weet niet / geen mening” antwoordde. Ik neem aan dat er nog wel meer groepen zijn geweest die zich niet lieten verleiden tot onbezonnen uitspraken.

Het probleem is echter dat die rustige middengroepen worden geflankeerd door twee groepen die steeds groter worden of in elk geval in de media meer aandacht krijgen. De ene groep bestaat uit mensen die zó erg hechten aan hun veiligheid dat ze bereid zijn tot grof geweld, zelfs zonder te weten tegen wie, en aan de andere kant zijn er mensen die zó hechten aan menselijkheid dat ze bereid zijn tot grote solidariteit, zelfs zonder te weten met wie. Anders gezegd: het is enerzijds “veiligheid voor alles”, desnoods ten koste van onschuldige mensen, en anderzijds “solidariteit voor alles”, desnoods met het risico dat er misbruik van wordt gemaakt.

Zoals ik het zie, houden die twee groepen elkaar nu al jaren in de houdgreep. Als er een verdronken kind ligt op het strand, zullen de rustige middengroepen wat meer neigen naar “solidariteit voor alles” en extra vluchtelingen willen opnemen. Alleen: dat betekent dat je de moeite óók moet nemen die mensen te integreren en dat gaat lastig als na een aanslag diezelfde middengroepen neigen naar “veiligheid voor alles”. Omgekeerd: na een schokkende gebeurtenis heeft “veiligheid voor alles” het tij mee, tot duidelijk wordt wat het betekent dat je geen privacy meer hebt en de publieke opinie de andere kant op beweegt.

Om het nog wat complexer te maken: zowel “veiligheid voor alles” als “solidariteit voor alles” zien steeds hun eigen gelijk bevestigd. Na de aanslag gisteren in Nice kon je er de klok op gelijk zetten dat de “veiligheid voor alles”-mensen zouden schreeuwen dat dit bloedbad alleen mogelijk was doordat linkse politici niet genoeg hadden gedaan. Het probleem is dat zo’n bewering altijd waar is, want je kunt, zelfs als al maanden de noodtoestand van kracht is, altijd nóg extremere veiligheidsmaatregelen bedenken die genomen hadden moeten zijn. Omgekeerd roept het “solidariteit voor alles”-kamp wel heel makkelijk dat neoliberale politici niet genoeg doen om vluchtelingen van de verdrinkingsdood te redden (zelfs als duizenden en duizenden vluchtelingen onderdak hebben gekregen).

Idealiter zou een rustige blik op de feiten een oplossing dichterbij moeten brengen. Alleen ontbreekt die rust en hebben steeds meer mensen hun mening al klaar voor ze de feiten kennen. Waar ter wereld Agrabah ook zij, we bombarderen – en het is de schuld van links dat het nodig is. Wie die Agrabahers ook zijn, we heten ze welkom – en het zou niet zo ver hebben hoeven komen als de neoliberalen niet zo geldbelust waren.

Erg constructief is het allemaal niet, als twee grote kampen vooral karikaturen van elkaar bestrijden. Het échte probleem is ons onvermogen de impasse te doorbreken en dat is ergens ook wel zo logisch: de verdeeldheid valt immers te herleiden tot twee oermenselijke verlangens, namelijk dat naar veiligheid en dat naar solidariteit.

En doordat wij heen en weer geslingerd worden tussen die twee oermenselijke verlangens, blijft Europa een paradijs voor terroristen, waar ze met een aanslag werkelijk kans maken een samenleving te destabiliseren. Dat schiet al lekker op.