Kunst op Zondag | Memento monumenten

Foto: William (cc)
Serie:

Monumenten vertellen een geschiedenis, maar wat voor toekomst hebben ze?

Ook monumenten zijn geen eeuwig leven beschoren. Als ze al niet van materiaalmoeheid tot stof wederkeren, dan worden ze wel verpulverd door de tijdgeest.

De communisten, pardon, onze Oost-Europese medeburgers zijn aardig omgesprongen met het monumentale erfgoed van rode signatuur.  Gewoon een museum en/of park inrichten met vergane glorie.

Bijvoorbeeld het Memento Park in Hongarije.
cc Flickr Loizeau photostream Satellite State location Memento Park, Budapest, Hungary

Of in Litouwen het Grūtas Park, in de volksmond ook wel ‘Stalins World’ genoemd.

Met onder andere de beeldengroep van  Karolis Požela, Juozas Greifenbergeris, Kazys Giedrys en Rapolas Čarnas,  vier Litouwse communisten, die in 1926 door het leger werden geëxecuteerd.

Bronius Vyšniauskas – beeldengroep ‘Vier communards’.
cc Flickr Jayway gtravel photostream Grutas Park - 14

Wat In Rusland begon als het ‘Park van de gevallen helden’, is tegenwoordig het ‘Muzeon Park of Arts. Met nog steeds beelden van Sovjetkopstukken, maar ook hedendaagse kunst als commentaar op de communistische relikwieën.

Hoewel een nationaal herdenkingsmonument (Wall of grief) pas vorig jaar door Putin werd onthuld, is in Rusland de Stalinterreur allang erkend. In het Muzeon Park staat vlak bij het beeld van Stalin het door Evgeny Chubarov ontworpen monument ‘Victims to the Totalitarian Regime’.
cc Flickr Garrett Ziegler, photostream Stalin (defaced) and Gulag memorial, Muzeon, Moscow

Hier een detail van dat monument.
cc Flickr Paul L Dineen photostream Memorial to victims of Stalin, Muzeon Park of Arts [sic], Moscow, Russia

Ook al staan er verspreid door de Oost-Europese landen nog wel wat standbeelden van Sovjet-ikonen, na de val van het communisme werden er ook veel neergehaald. Enkelen werden door westerse ondernemers of kunstenaars gered en zo kunnen we Friedrich Engels in Manchester zien….
cc Flickr travelmag.com photostream Engels statue in Manchester Photographer Paul Stafford for TravelMag.com

… en werd Lenin, onder begeleiding van het Nederlandse leger, in 2012 naar Assen getransporteerd. De man zou nu in Bad Nieuweschans staan. Met dank aan ondernemer Henk Koop.
cc Flickr Antoon KuperLenin In Assen

Monumenten en standbeelden die herinneren aan minder frisse lieden staan ook nu weer hevig ter discussie. Argumenten worden soms met wat verf kracht bijgezet. Vaak is het gewoon geklieder, maar dat kan beter. In Bulgarije is het monument voor Sovjetstrijders meerdere keren onder handen genomen (met dank aan lezer beugwant).  Onder andere door het street art collectief ‘Destructive Creation’ veranderden oude helden in meer eigentijdse krachtpatsers.
cc Flickr Ali Eminov photostream Moving with the times Figures at the base of Soviet Army monument in Sofia, Bulgaria get a facelift

De beeldengroep is onderdeel van een groter monument, dat een tijdlang niet werd onderhouden…
cc Flickr Ali Eminov photostream Graffiti-covered Monument to the Soviet Army, Sofia 1994

… en er tegenwoordig zo uit ziet.
cc Flickr Tnarik Innael photostream The Soviet Army Monument 2011

Ondertussen worden in Amerika ook oude grootheden van hun sokkel gehaald. Het gaat met name om monumenten en standbeelden die herinneren aan de Confederatie, ofwel de Zuidelijke Staten die tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog het behoud van de slavernij trachtten te verdedigen.

Het begon in 2015 toen een racistische extremist negen kerkgangers doodschoot en er stemmen opgingen symbolen van de voormalige Zuidelijke Confederatie uit het publiek domein te verwijderen. En zo geschiedde.

Niet altijd zonder problemen. Vorig jaar waren er in Charlottesville één dode en een aantal zwaar gewonden te betreuren toen racisten en neo-nazi’s protesteerden tegen de verwijdering van een standbeeld van generaal Robert E. Lee. In New Orleans bleef het rustiger toen de generaal van zijn sokkel werd gehaald.
cc Flickr Infrogmation of New Orleans photostream General Lee Taken Down

We troffen in Amerika een voorbeeld aan van hoe er ook met gevoelige geschiedenis om gegaan zou kunnen worden. Op het terrein van de universiteit van Noord Carolina stond een confederatief standbeeld (de Zuidelijke soldaat Silent Sam, op de foto hieronder op de achtergrond) vlakbij het ‘Unsung Founders Memorial’.

cc Flickr Don McCullough photostream The Unsung Founders Memorial on McCorkle Place on the campus of the University of North Carolina at Chapel Hill. In the background is Silent Sam

Zo kun je dus de totale geschiedenis in beeld brengen. Toch is inmiddels de Zuidelijke soldaat verwijderd en is discussie gaande of (en zo ja, hoe) dat standbeeld terug moet komen. Het monument The Unsung Founders, ontworpen door Do-ho Suh) memoreert “the people of color bond and free who helped build the Carolina that we cherish today”. In dit detail wat beter te zien.
cc Flickr Don McCullough photostream Silenced - detail

Hiermee worden dus ook de mensen geëerd die als slaven met hun werk hebben bijgedragen aan de toekomst van Carolina.

Nu hebben we in Nederland al wel wat monumenten die herinneren aan slavernij door Nederands toedoen, maar waarom staat  er hier nog geen enkel standbeeld van verzetshelden als Baron, Boni, Jolicoeur of Cuffy?

Cuffy1763 Monument, Guyana.
cc Flickr David Stanley photostream 1763 Monument

En behalve een monument voor de onbekende soldaat mag er, net als in Haïti,  ook wel een standbeeld voor de ‘onbekende slaaf’ komen.
cc Flickr Steve Bennett Negre Marron, Haiti

Er zijn te weinig monumenten voor alle onbekenden die onze huidige welvaart mogelijk hebben gemaakt. Die onbekende geschiedenis mag nu wel eens prominent in beeld worden gebracht.

Reacties (6)

#1 Joop

Mooi artikel ,dank u. Opdat wij niet vergeten.

  • Volgende discussie
#2 Basszje

Ik laat deze klassieke verwijdermisser maar ook even hier – https://www.youtube.com/watch?v=xKlCpKv8M8Y

Ik vond dat Mememto park maar een raar grasveldje trouwens, ergens in de middle of nowhere. Misschien dat ze er ondertussen meer cachet aan hebben gegeven.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 anoniem

Uit veiligheidsoverwegingen de Coens en andere NL ‘helden’ maar niet benoemd?

Verder interessant draadje over interessante problematiek: ik ben toch blij met dat Lenin standbeeld in NL. Je moet geschiedenis uitleggen, niet wegdrukken

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 beugwant

Toen de consternatie rondom de Lee-beelden in het nieuws was, vond ik het wel symbolisch dat het hoofdkanon van de naar hem genoemde General Lee tank uit WO2 ook maar een heel beperkte hoek had…

Entnazifiziert zijn die moffen nog steeds niet helemaal, maar in de vroege jaren ’90 kwamen de Besserwessis handen tekort om in de nieuwe Bundesländer het straatbeeld van alle communistische verwijzingen te ontdoen. Sony en Mercedes-Benz kregen aan de Berlijnse Potzdamer Platz voor een prikkie bouwgrond voor hun penissymbolen; straten kregen (weer) een andere naam en bijna had de beroemde Karl-Marx-Allee nu ook anders geheten, maar er was in het westelijke stadsdeel Neukölln sinds 1947 al een Karl-Marx-Straße, dus die mocht ternauwernood blijven.
De 11 km lange Leninallee moest er wel aan geloven, evenals het 18 meter hoge standbeeld van dhr Oeljanov op het plein aan het begin ervan, dat een prachtige symbiose vormde met de hoogbouw erachter. Met de sloop in 1991 was niet iedereen het eens. De kop ligt nu in Spandau.
In het hartje van de stad mocht ook het Marx-Engels-Forum blijven, maar momenteel zijn de twee even omgedraaid en opzij gezet om werk aan een metrolijn mogelijk te maken. Bij een “Marx in Berlijn”-wandeling eerder dit jaar werd me wel duidelijk dat men er nog geenszins gerust op is dat ze ook zoals beloofd netjes worden teruggezet en er geen stukken van het parkje worden afgesnoept.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Henk van S tot S

Het slopen van ‘foute” beelden en symbolen hoeft van mij niet zo nodig.
Wat m.i. wel wenselijk is, is dat er een zeer duidelijke verklaring wordt bijgezet.
Bij Stalin zou bijvoorbeeld dus minimaal dit verhaal (zie de nummer 2 op deze lijst) moeten staan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 P.J. Cokema

@3: “Uit veiligheidsoverwegingen de Coens en andere NL ‘helden’ maar niet benoemd?”

Nou, in het zinnetje onder ‘Lenin is Assen’ staat een link naar een NOS-artikel daarover.
Maar op een enkele bekladding na, die het nivo van de graffitti op het Bulgaarse monument bij lange na niet haalt, zijn er (voor zover ik weet) in Nederland geen voorbeelden van weggehaalde of ontakelde beelden van Coen en soortelijke leiden. Waarmee Coen e.a. op deze plek het noemen niet waard is.

Dan pleit ik liever voor stanbeelden en moumenten die ontbrekende of onderbelichte geschiedenis toevoegen aan het straatbeeld en natuurlijk…. zie mijn slotzinnetje.

  • Vorige discussie