Zomergasten 2023 met Theo en Bibi

Bibi Dumon Tak, kinderboekenschrijfster en VPRO’s Zomergast van vanavond: “Ik heb nu eenmaal een mening over de dingen, en Theo Maassen ook, dus verwacht ik dat er in mijn aflevering wel enige reuring zal zijn. Wat prima is” (uit interview met Humo).

Tot nu toe gaf Theo Maassen weinig aanleiding tot reuring in zijn Zomergastenprogramma’s. Of het moet dat ene rimpeltje zijn geweest in het gesprek met Khadija Arib. In een poging een beetje vuur aan haar schenen te leggen, gaf hij al gauw de moed op toen hij ‘kritisch doorvroeg’ naar haar eigen aandeel in de ‘dolkstoot-affaire’. Khadija Arib liet zich niet kennen en Theo Maassen legde zich daar met een schamper lachje toch gedwee bij neer.

Ik denk niet dat het vanavond tot enige reuring tussen Theo en Bibi zal komen. Op VPRO’s Zomergastenpagina heeft Theo zijn  liefde voor haar werk al verklaard:

Toen ik werk van haar ging lezen was ik onmiddellijk verkocht. Haar boeken zijn zo gevoelig, zo grappig ook en leerzaam. Wat een lucide ideeën ook, zoals dieren die spreekbeurten voor andere dieren houden

Van dieren en mensen

Bibi Dumon Tak is vooral bekend om haar non-fictie kinderboeken over dieren. In 25 van al haar 32 uitgebrachte werken spelen dieren op een of andere manier een rol. (lijst Wikipedia is niet up-to–date: het in februari uitgegeven ‘Heel Keverburg kookt’ ontbreekt).

Ze schijft niet allen over dieren, ze bemoeit zich er ook mee. Als vrijwilliger bij de dierenambulance, als lastpost voor jagers (“geen prettige mensen, anders schiet je niet illegaal dieren neer”) en bermmaaiers (“Als de bermen in het voorjaar worden gemaaid, maaien ze ook broedende eenden mee. Dan sta ik daar in het gras de weg te versperren”). Kortom:

Het is geen puppy’s aaien, hoor, wat ik doe. En er gaat veel tijd in zitten
(bron: De Mare, 2021)

Vaak legt ze ook op doordringende, soms grappige manier, verbanden met ons mensen. In haar columns voor Vroege Vogels (BNNVARA) komen de een na de andere nadenkertjes voorbij. Waarom mag een varken wel een mens redden, maar geen onderdeel van de samenleving zijn? En als we zelf onderzoek aan lijf en leden vervelend en belastend vinden, waarom zouden lepelaars dat dan niet?

Bibi Dumon Tak kiest voor de dieren. Ook in politieke zin. Ze stond op de kieslijst voor de Partij voor de Dieren bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 (op de 33e plaats, 382 stemmen) en 2021 (39e plaats, 462 stemmen). Dit jaar was ze kandidaat nr. 8 voor de Eerste Kamer, waar de partij drie zetels kreeg.

Pietje Bell is dood

Bibi Dumon Tak deelt haar leven met Jan Paul Schutten, ook een kinderboekenschrijver. Niet gek dat ze een hartstochtelijk ambassadeur is van de kinder- en jeugdliteratuur. In 2021 hield ze de Albert Verweylezing en verklaarde Pietje Bell tot dood.

Blijkbaar kennen veel mensen de boeken  Chris van Abkoude (1880 – 1960) over de Rotterdamse schelm Pietje Bell beter dan kinderboeken van hedendaagse auteurs. Een kwalijke zaak, volgens Dumon Tak:

Pietje Bell uit de Breestraat in Rotterdam. De Breestraat die al meer dan tachtig jaar geleden door de Duitsers is platgebombardeerd. Pietje is dood, lieve lezers! Lang leve Pietje, maar we moeten door

Dus ouders, opa-oma’s, tante-ooms, lees met je kinderen boeken van Joke van Leeuwen, Edward van de Vendel, Simon van der Geest en al die andere actuele kinderboekenschrijvers.

De Albert Verweylezing door Bibi Dumon Tak is in deze podcast te beluisteren (bij De grote vriendelijke podcast, ‘voor volwassenen over jeugdliteratuur’).

Voor grote mensen

Het is niet alles kinderliteratuur wat er uit haar pen komt. Voor volwassenen schreef ze onder andere over het leven in de jeugdgevangenis (Rotjongens, 2007) en over Steffie, een van de eerste vrouwelijke pianostemmers in Nederland, wiens moeder een groot deel van hal leven in een psychiatrische inrichting zat (Wolfskwint, 2013).

En het autobiografische ‘De dag dat ik mijn naam veranderde’ (2020). Hierin schijft ze haar woede van zich af, over haar ex-zwager, die contact met de kinderen van haar zus verbood. nadat deze was overleden.

Bibi Dumon Tak stort nogal wat vervloekingen over haar ex-zwager heen. Door heel het boek wordt hij ‘de man wiens naam ik niet zal noemen’ genoemd. Een kwinkslag naar ‘Hij-Die-Niet-Genoemd-Mag-Worden’ alias Heer Voldemort, de personificatie van het Kwaad, in de Harry Potter-serie?

De vervloekingen mogen er zijn. ‘Moge de as van alle vulkanen zich verzamelen in zijn longen’ en ‘moge blauwalg al zijn poriën vullen’. Elke keer als ze ‘de man wiens naam ik niet zal noemen’ ter sprake brengt, volgt er steevast zo’n verwensing.

In dagblad Trouw zei ze daarover:

Ik laat hem allerlei natuurlijke rampen of plagen overkomen: regen, wolken, wind, plaagdieren, alles wat ons kan teisteren mag hem raken. Ik heb enorm veel plezier beleefd aan het bedenken. Ik raad iedereen aan die met woede zit: ga niet tot actie over, laat die bijl in de schuur liggen en roep ook niet ‘die klootzak’ of ‘die trut’, want dat helpt niet. Zoek de lichtheid

Die verwensingen zijn wel een dingetje bij Bibi Dumon Tak. In ‘In een groen knollenland’ schrijft ze hoe een groepje wilde zwijnen door de brandweer van verdrinkingsdood wordt gered, om even later door een jachtopziener te worden doodgeschoten. Ze schrijft:

Moge deze jager branden in de hel, zoveel jaren gelijk een wild zwijn haren heeft

Krijgt Theo Maassen ook zo’n verwensing over zich uitgestort als wat reuring zoekt bij Bibi Dumon Tak? We gaan het zien. Vanavond, 20.20 uur, bij de VPRO op NPO2. Tijdens de uitzending zien we hieronder graag weer uw reacties op de uitzending. Morgen de Sargasso-recensie, deze keer van literair journalist Liliane Waanders en hier te lezen.

Moge het een gedenkwaardige en grappige Zomergasten worden.