De kunstenaarsroman komt eraan! Het Huis van het Boek in Den Haag heeft vanaf eind van deze maand een tentoonstelling met 678 van dat soort romans. News from Nowhere, heet de tentoonstelling, naar de gelijknamige roman van William Morris (1834-1896), die de eerste vertegenwoordiger van het genre zou zijn geweest.
Een kunstenaarsroman? Wat is dat nu weer voor woord?
Het begrip in de neerlandistiek al langer bekend, maar met een andere betekenis dan in de tentoonstelling bedoeld wordt. Het Algemeen Letterkundig Lexicon omschrijft het als ‘die bepaalde soort ontwikkelingsromans waarin de groei van een artistiek personage wordt beschreven’. In het begrip zoals het het museum het hanteert, gaat de roman niet noodzakelijkerwijs over een kunstenaar, maar wordt het gemaakt door een kunstenaar. De kunstenaar is als het ware niet het lijdend voorwerp van het schrijven, maar het onderwerp.
Is niet iedere romanschrijver automatisch een kunstenaar? De tentoonstelling laat zien dat er een eigenaardige dubbelzinnigheid is van het woord kunst. Een die iedereen wel aanvoelt, maar die in woordenboeken helemaal niet goed gedocumenteerd is. Aan de ene kant gaat het over, zoals Van Dale dat noemt, ‘het vermogen om dat wat in geest of gemoed leeft of daarin gewekt is, tot uiting of voorstelling te brengen op een wijze die schoonheidsontroering kan veroorzaken’, en dat kan dan op allerlei manieren, zoals door op een trompet te blazen, een plissé te laten zien, een gedicht te schrijven of een schilderij te verven.