OPINIE - Martin Sommer, columnist van de Volkskrant, is lovend over schaliegas. Maar wellicht moet hij zijn huiswerk beter doen.
In de Volkskrant (van zaterdag 9 feb.) schrijft politiek commentator Martin Sommer een jubelverhaal over schaliegas, naar aanleiding van een lezing van defensieprofessor Rob de Wijk. Sommer is door de Wijk’s loftuitingen helemaal om: schaliegas is een betrouwbare energiebron voor een zorgeloze toekomst. Het lijkt te mooi om waar te zijn, net als de reclamespots van Icesave en Postkrediet. En het is dus ook te mooi om waar te zijn.
Om schaliegas uit de grond te trillen zijn enorme investeringen nodig. Er moeten honderden (of zelfs duizenden) boorgaten geboord worden. In elk van die boorgaten moet een betonnen wand gegoten worden om instorten te voorkomen en te zorgen dat het grondwater niet vervuild wordt. In elk boorgat moeten onder hoge druk water, zand en chemicaliën, geperst worden om het gesteente open te breken.
Al deze werkzaam heden kosten energie. Nog voordat er één kuub schaliegas gewonnen wordt moet het energie-equivalent van honderden kubieke meters aardgas worden geïnvesteerd.
Voor de conventionele aardgaswinning, zoals bij de aardgasbel van Slochteren, zijn veel minder boringen nodig en hoeft er geen cocktail van water en chemicaliën in de grond geperst te worden. Bij conventionele aardgaswinning levert de investering van een kleine hoeveelheid energie misschien wel een honderdvoudig rendement op. De energie, die we al 50 jaar uit het Groningse aardgasveld halen, kostte maar weinig moeite. Het rendement van de investering is zeer hoog.
Het rendement van schaliegaswinning is veel lager. Misschien levert het gewonnen aardgas maar drie keer de hoeveelheid energie op, die erin gestoken is. Dat netto-energierendement (Energie Return on Energy Invested ofwel EROEI) is zo laag dat het schaliegas alleen voor heel belangrijke toepassingen zal worden gebruikt.
Ware kosten
Martin Sommer en Rob de Wijk hebben geen besef van de werkelijke kosten van schaliegas. Zij kijken alleen naar de marktprijzen van aardgas in de VS en negeren de gigantische investeringen, die oliemaatschappijen de afgelopen jaren hebben gedaan. Veel schaliegasprojecten in de VS zijn verliesgevend, omdat er tijdelijk een overschot aan aardgas is op de Amerikaanse markt. Maar net als in de varkenscyclus zullen verlieslijdende ondernemers stoppen, zal het aanbod afnemen en zal de prijs weer gaan stijgen.
Het schaliegastijdperk zal ook veel korter duren dan het Slochteren-tijdperk. De gemiddelde gasproduktie van schaliegasbronnen daalt binnen 2 jaar met 70 tot 80%. Om de gasproduktie op hetzelfde peil te houden moeten er voortdurend nieuwe projecten worden gestart en nieuwe gaten worden geboord. Ter vergelijking: een conventioneel aardgasveld, zoals Slochteren, produceert tientallen jaren dezelfde hoeveelheid aardgas.
Martin Sommer geeft in zijn verhaal toe dat hij geen verstand heeft van aardgas. Maar helaas laat hij zich meeslepen door jubelverhalen van de schaliegasindustrie. Ik hoop dat hij zich ook verdiept in de fysieke processen die nodig zijn om schaliegas te winnen. En nadenkt over de economische gevolgen van het lage netto-energierendement. Het is immers niet verboden om over die essentiële zaken na te denken.
Reacties (30)
vergelijkbaar artikel, wat dezelfde conclusies trekt.
Rob de Wijk, heeft die tegenwoordig ook al verstand van gaswinning?
Een juist, maar eenzijdig verhaal. De focus ligt slechts op economische haalbaarheid. Dat is prima, en wellicht een bewuste keuze. Er zijn alleen nog veel meer bezwaren tegen het boren naar schaliegas en die zijn juist heel relevant in een landje als Nederland.
Defensieprofessor? Misschien wil De Wijk het gas wel de grond uit bombarderen. Ik voorspel: nog dit jaar komen er geruchten dat er terroristen onder de grond zitten.
De winning van schaliegas en -olie is voor de VS juist een manier om onafhankelijk te worden van buitenlandse energie en van de grillen van buitenlandse dictators. Met een eerdere ontwikkeling van schaliegas was Irak geen issue geweest. En daarom zal de Wijk erbij zijn gehaald.
Ondanks de voortdurende noodzaak om te fraccen, om hiermee het veld permeabel te houden kan schaliegas en olie rendabel zijn.
Vergelijken met het Groningen gasveld heeft weinig zin, de structuur van dit veld is een cadeautje van de Here zelf. En ook daar moet voldoende aan putonderhoud worden gedaan om de gaswinning op peil te houden, en worden er miljarden geinvesteerd om de productie op peil te houden.
http://www.nu.nl/economie/3168433/basf-ziet-mogelijkheden-schaliegas-in-europa.html
BASF is een notoire vervuiler. Geen vertrouwenwekkende naam.
@3: ben ik met je eens, majava.
Ik heb de nadelige gevolgen voor milieu en klimaat bewust links laten liggen. Martin Sommer doet die bezwaren af als ‘religieus’.
Ik richt me hierboven juist op de economische twijfels rond de exploitatie van schaliegas.
Het vergt gigantische investeringen en is slechts een tijdelijke oplossing. Het schaliegastijdperk duurt wellicht maar 10 jaar en dan moeten we alsnog overstappen naar echt duurzaam.
@5: voor Martin Sommer en Rob de Wijk is schaligas hetzelfde als het Groningse conventionele gas. Met mijn stuk wil ik juist laten zien dat schaliegas echt heel iets anders is.
Als men geleidelijk schaliegas gaat bijmengen bij het conventionele gas, lijkt het alsof er weinig verandert. Maar langzamerhand zal het netto-energierendement (EROEI) dalen en de prijs zal stijgen. We zullen als kikkers in een opwarmende pan water langzaam kunnen wennen aan het lage rendement en de stijgende prijs. Maar uiteindelijk komen we in een onmogelijke situatie.
Hier de column van Sommer: http://www.volkskrant.nl/vk/nl/6235/Martin-Sommer/article/detail/3391466/2013/02/10/Sommer-was-bij-geheimzinnige-Bilderbergconferentie-We-zitten-in-een-gasrevolutie.dhtml
@9: Dank. Link toegevoegd aan artikel.
Nog een linkje. De New York Times kreeg allerlei mails en documenten toegespeeld vanuit de industrie. “A giant Ponzi scheme” http://www.nytimes.com/interactive/us/natural-gas-drilling-down-documents-4.html?src=tp#document/p1/a22779
heel jammer dat u het giftige van de gebruikte chemicalien niet noemt. Ik verwijs naar de Oscar genomineerde docu Gasland voor de schokkende beelden.
“net als in de varkenscyclus zal het aanbod afnemen en de prijs weer gaan stijgen”
Kenmerk van d varkenscyclus is een groter aanbod dan de vraag.
Door prijsdaling vermindert weer het aanbod, niet andersom!
Als schaliegas winning zo kostbaar is mede door de korte gebruiksduur – 2 jaar – is de lage prijs heel vreemd. Of is het geen markprijs en waarom? Waarom wordt het aanbod niet beperken – met varkens kan dat moeilijker – om de prijs hoog te houden?
@13
Dat zat ik me ook af te vragen. De VS is door fracking op weg om de wereldmarktprijs van gas te gaan beheersen. Een lelijke tegenvaller trouwens voor Rusland. En dat is misschien het heikele punt. Het ziet er naar uit dat de VS in staat is om (in ieder geval) de gasprijzen naar haar hand te zetten en zo ook haar greep op de wereld weet vast te houden.
Wie de wetten van vraag en aanbod kent, die weet dat bij een tekort van 5% de prijzen niet omgekeerd evenredig met 5% stijgen, maar met vele tientallen procenten. En omgekeerd ook uiteraard. En doordat ‘de markt’ ook weet dat de VS de macht heeft om nu de prijzen naar haar hand te zetten wordt dit al ingecalculeerd.
En zo worden ook de andere vormen van energie in prijs naar beneden gedrongen. Was het nog maar een paar jaar terug Putin die zijn macht kon laten gelden via zijn hand aan de gaskraan naar Europa, nu is dat weer de VS. En mede natuurlijk omdat de VS ook de grootste afnemer is van fosiele energie.
@13:
Goed punt.
Maar de schaliegasprojecten worden (zoals alle grote projecten) gefinancierd met geleend geld. De schaliegas-ondernemers hoeven die leningen niet direct terug te betalen.
Chesapeake Energy, een grote speler in schaliegas, kwam vorig jaar al in problemen door die lage gasprijs.
Ook Shell leidt verliezen bij schaliegasprojecten.
Ik verwacht dat er nog meer bedrijven verlies meten nemen in schaliegasprojecten.
De gasprijs moet stijgen om de projecten winstgevend te maken.
@14: de prijs van gas in de VS staat helemaal los van de gasprijs in Europa. Er loopt immers geen pijpleiding van de VS naar Europa.
Het transport van vloeibaar aardgas (LNG) vergt grote investeringen en speelt nu nog een zeer bescheiden rol, onvoldoende om de gasprijs mondiaal te verlagen.
(zie plaatje hieronder)
@Hans -peakoil- Verbeek: Wat misschien nog wel belangrijker is dan de prijs zijn de geopolitieke belangen. De westerse autonomie, de (on-) afhankelijkheid van Rusland/Midden Oosten.
@17: uiteindelijk worden we allemaal weer onafhankelijk (ofwel afhankelijk van eigen binnenlandse energiebronnen).
Argentinië werd vorig jaar voor het eerst in 30 jaar weer netto-importeur van olie. Het olieverbruik van Saoedi-Arabië stijgt zo snel dat ze vanaf 2030 zelf olie moeten invoeren.
Nederland moet vanaf 2020 netto aardgas gaan invoeren… als we niet aan het schaliegas gaan.
Maar dat schrijft Martin Sommer dan weer niet op….
@15: Verliesgevende projekten komen vaker voor, ook bij windmolens of zonnepanelen. Heeft deze duurzame energie ook geen toekomst?
Schaliegas wordt al zo’n 10 jaar gewonnen, uitputting in 2 jaar moet dus al lang bekend zijn.
Goedkoop gas zorgt voor dalende kolenprijzen, ook onrendabel?
@19: ik weet ook niet alle antwoorden, Roland.
Er worden ook investeringen gedaan in hogesnelheidstreinen, die nooit zullen worden terugverdiend. Ook golfresorts in Spanje worden met geleend geld gebouwd en men accepteert de geleden verliezen.
Of duurzame energie toekomst heeft hangt af van het netto-energierendement, EROEI. Dat is de bottomline.
Volgens schattingen heeft onze huidige samenleving een minimale EROEI nodig van 7:1.
De sneldalende produktie van schaliegasbronnen is inderdaad al jaren bekend: lees dit artikel.
Maar belanghebbenden zullen dat zelf niet rondbazuinen.
Organisator van de Bilderbergconferentie VNO CNW staat op het standpunt: “De transitie naar een schone energievoorziening betekent lagere lokale milieulasten en het substantieel beperken van de uitstoot van schadelijke broeikasgassen. Hierbij spelen alle opties een rol, zoals duurzame energie, kernenergie, opslag van CO2, aardgas (incl. schaliegas) en energiebesparing.”
Schaliegas maakt beide zinnen volslagen belachelijk:
Besides total destruction/ stripped landscapes…drilling emits nitrogen oxide & volatile organic compounds resulting in destructive surface smog, 70% of the fracking fluid remains not biodegradable underground, 65 of the compounds used in fracking are hazardous to human health, 3,500,000 gallons of water and 80,000 pounds of chemicals are used for fracking a single well. A loophole in the 05 energy bill exempts gas drillers from EPA guidelines like The Clean Water Act…fracking the earth beneath leaves methane gas bubbling from heavily polluted ground water and/ or kitchentap…for you’re collateral damage only:
O wacht, dat schaliegas hebben ze natuurlijk láter pas aan de tekst toegevoegd. En het valt toch niet op. En van de gevolgen van dit vrij nieuwe fenomeen zijn toch weinigen niet tot nauwelijks op de hoogte. En als opwarmertje voor het onvermijdelijke hulde men zich uit voorzorg per definitie altijd al in nevelen. En zolang ze niet in mijn voortuin komen boren en er geen scheuren in het huis ontstaan vind ik het best…
Overigens, op dezelfde conferentie gaf Paul Polman (CEO Unilever) een voorzetje met: We moeten in harmonie leven met de aarde. We gebruiken volgens het WWF al 1,3 meer resources dan de aarde kan leveren, terwijl er in de komende decennia zoals gezegd nog twee miljard meer mensen bij zullen komen. en kopte Samsom hem vervolgens in met: Voor de tweede 10 jaar van deze eeuw hebben we één belangrijke opdracht: ons revancheren voor de eerste 10 jaar. Ik richt me op de horizon. Op een dag. Op woensdag 10 maart 2021. Het is de dag dat mijn dochter voor het eerst mag stemmen voor de Tweede Kamer. Ze is dan 19 jaar.
Snik.
Pregnant with promise and anticipation but murdered by the hand of the inevitable.
@20: Nu de Spaanse bouw verlies geeft ligt deze ook stil!
De voorraden schaliegas zijn enorm en de wijze waarop in de VS daarmee wordt omgegaan is niet maatgevend.
http://www.deingenieur.nl/nl/artikel/28488/de-risico-s-van-de-winning-van-schaliegas.html
Zolang minder energieverbruik te weinig steun krijg, zorgt vervanging van kolen door gas voor minder CO2 uitstoot, zoals nu al blijkt in de VS.
De enige conclusie die je uit dat stuk van die Sommer in die o.l.v. Philippe-huilie-huilie-Remarque ( die ooit samen met die boef van een Sjuul Paradijs van de Telegraaf ‘JOOP.nl” wilde laten verbieden) tot een haatzaaiend rioolblaadje verworden ooit kwaliteitskrant kunt trekken is blijkbaar “Goed Volk bazelt maar wat.”
Laat ook maar komen, die schaliegasboorders. Ik denk dat ze het politiek gezien wel kunnen flikken om alles wat verborgen moet blijven inderdaad onder de pet te houden en op die manier zelfs de burgers nog mee kunnen krijgen met mooie praatjes over onafhankelijkheid e.d. Maar zodra het op het slaan van putten aankomt zul je zien dat opeens niemand het meer wil. En putten slaan zullen ze doen. Overal. Ook in jouw back yard.
@23: ik heb dat artikel even doorgenomen, maar er zit één enorme Hans-Verbeek-Heeft-Gelijk verklaring in.
Dit is een fragment waar de auteur ook wil laten zien dat het met de veiligheid wel goed zal komen in Europa, of NL, maar tegelijk zegt hij dat het dus stukken duurder zal worden. Ook zie ik die veiligheid niet gegarandeerd. Zeggen dat iets praktisch onmogelijk is terwijl het wel al gebeurde is niet echt geloofwaardig. De infographic is mooi, maar daar overtuig je mij niet mee.
En hoe is het nou mogelijk dat schaliegaswinning in de VS een marginale business is terwijl het ook de “game changer” is?
@26: Dat bedrijven neigen de kantjes ervan af te lopen, is helaas niet beperkt tot schaliegas winning.
Zoals meestal komen er pas veiligheidseisen na ongevallen. Zelfs dan blijft dat onzeker.
Vooraf aan de Enschedese vuurwerk was er al een ongeluk geweest. Op het spoor zijn al verschillende ongelukken bij lage snelheid geweest, voorafgaand aan het Amsterdamse ongeluk.
Nu schaliegas in staat blijkt de kolenprijs te verlagen, noem ik dat niet “marginaal”.
@27:
Dat is slechts een tijdelijk fenomeen en een lokaal fenomeen. Aardgas is moeilijk te transporteren en daardoor is er nu op het Amerikaanse continent een overproduktie.
Zoals ik in #16 liet zien is de prijs van aardgas in Oost-Azië ruim 5 keer zo hoog als de Amerikaanse gasprijs. In Oost-Azië wordt de kolenprijs totaal niet lager door de schaliegaswinning in de VS.
De schaliegaswinning in de VS wordt sterk gesubsidieerd. Niet door de overheid, maar door oliemaatschappijen en venture-capital. Veel schaliegasprojecten zijn verliesgevend. De eindafrekening moet nog komen.
@28
Als de vraag naar kolen in de VS afneemt, wordt de prijs lager. Kolen zijn een wereldwijde verhandelde commodity, dus de prijs wordt wereldwijd lager. Ook in Oost-Azie derhalve.
@28
Door venture capital???? Wow, die gasten hebben kennelijk momenteel echt te weinig start-ups waar ze in kunnen investeren… /ironie uit
Maar dit terzijde.
Meer to the point: “De schaliegaswinning in de VS wordt sterk gesubsidieerd”
Nee. Het is niet zo dat men zich ingelaten heeft met een bewust verlieslijdende activiteit en dat de oliemaatschappijen uit de goedheid van hun hart besloten hebben het gat te vullen. Als het verlieslijdend is, is dat het gevolg van foutieve inschattingen en daardoor rotte business cases. Als dat zo is, gaan we dat de komende jaren wel merken. In de tussentijd heeft de wereld goedkopere energie (en meer milieuschade, maar laten we dat terzijde schuiven) op kosten van de oliemaatschappijen en hun investeerders.
Publieke opbrengsten derhalve en private verliezen. Kom daar maar eens in de financiele sector…