ANALYSE - Al klikkend kwam ik op dit dubbelinterview met socioloog Willem Schinkel, die hele aardige observaties had over het begrip ‘integratie’ en voor wie ik eigenlijk kwam, en filosoof Hans Achterhuis, die meende dat we in de loop der eeuwen steeds vreedzamer zijn geworden en steeds beter met conflicten hebben leren omgaan. Het is een wat contra-intuïtieve stelling zo kort na de Tweede Wereldoorlog, maar luistert u er toch maar even naar (er is beeld bij, maar het is gewoon radio), vanaf 15:00 ongeveer is Achterhuis aan het woord (al raad ik u Schinkel beslist ook aan).
Aanvankelijk zag ik de kracht van ’s mans argumenten wel in: de Eerste en Tweede Wereldoorlog waren behoorlijk gewelddadig, maar de godsdienstoorlogen aan het einde van de Middeleeuwen in Europa waren een stuk erger. Aan het begin van de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) had het huidige Duitsland evenveel inwoners als Syrië nu. Na afloop was er minder dan de helft van de bevolking over. In Syrië zijn tot nu toe 200.000 doden gevallen.
Op de eerste plaats van meest gewelddadige conflicten staat een boerenopstand in China rond het begin van de jaartelling die slechts een derde van de bevolking in leven liet (twee van de eerste drie zijn Chinees) en de twee wereldoorlogen komen niet eens in de top tien voor. De Europese godsdienstoorlogen wél.
De conclusie dat we vreedzamer geworden zijn, ligt dus voor de hand, maar in de afgelopen twee weken heb ik het allemaal nog eens herkauwd en ik kom tot de conclusie dat Achterhuis ongelijk heeft. Fenomenaal ongelijk. Zijn ongelijk strekt zich over drie gebieden uit: conceptueel, statistisch en historisch.
Om te beginnen met conceptueel: er gaapt een forse kloof tussen het aantal doden dat in het conflict valt en de mate van vreedzaamheid. ‘Vreedzaamheid’ is een geestesinstelling en het gebrek daaraan kán resulteren in sterfgevallen en genocides, maar dat hoeft helemaal niet. Een bodycount is dus allerminst een goede indicator van vreedzaamheid. Hamas heeft de afgelopen jaren tienduizenden granaten en raketten op het zuiden van Israel af gestuurd. Daarbij zijn belachelijk weinig doden gevallen. Echt, ze kunnen nog geen deuk in een pakje boter slaan, die terroristen van Hamas, maar om op basis daarvan nou iets over hun vreedzaamheid te zeggen…
Ook statistisch deugt er niet veel van Achterhuis’ betoog. Neem de Endlösung, een industrieel en logistiek modern georganiseerde slachting met zes miljoen slachtoffers. Vergeleken daarbij is de met primitieve middelen als machetes ondernomen genocide van Hutu’s en Tutsi’s een peuleschil: rond 800.000 slachtoffers, slechts. Tot je je realiseert dat het Derde Rijk met zijn moderne aanpak maar het halve aantal slachtoffers per dag haalde in vergelijking met de Hutu’s en Tutsi’s. Het is met andere woorden niet van belang om het aantal slachtoffers te tellen, maar ook de tijd waarin dat aantal gevallen is. Bij natuurkunde noemden we dat de snelheid.
En ook historisch is er veel mis met zijn verhaal, maar dat vergt iets meer uitleg omdat het te maken heeft met een vergelijking tussen moderne samenlevingen en pre-industriële samenlevingen. In die laatste – en 99% van de menselijke geschiedenis speelt zich af in pre-industriële samenlevingen – was vrijwel iedereen boer, produceerde de landbouw (als gevolg van de heer Malthus) doorgaans precies genoeg om de bevolking te voeden, bestonden er geen antibiotica of vaccins, geen schoon drinkwater (tenzij je bij een bron woonde), geen besef van hygiëne, geen kunstmest en geen verbrandingsmotoren.
Graan kon over land niet meer dan enkele tientallen kilometers vervoerd worden omdat dan alle te vervoeren graan was opgegeten door de dieren die voor dat transport nodig waren. Communicatie bestond uit het plaatselijke roddelcircuit, soms aangevuld door de stadsomroeper of aan de poort van het stadhuis gespijkerde pamfletten. Communicatie over langere afstand moest per koerier of postduif. Tot de uitvinding van de telegraaf was dat laatste het snelst.
Dat heeft nogal wat consequenties voor de gevolgen van een oorlog. Oorlog gaat in de hele periode voorafgaand aan de industriële revolutie altijd gepaard met hongersnood. Een door oorlog en hongersnood geteisterde bevolking heeft een verminderde weerstand en dus volgen daarop steevast epidemieën, waartegen men net zoveel kan beginnen als tegen voedseltekort en oorlog. Breekt er een epidemie uit, kun je beter op de vlucht slaan. En dan is de vraag waar je je voedsel vandaan gaat halen.
Oorlog gaat bovendien vaker dan tegenwoordig gepaard met het wegvallen van elke vorm van regulerend gezag, waardoor vluchtelingen voor geweld, honger en ziektes zomaar kunnen veranderen in plunderende misdadigers. Vergeet ook niet de huurlingen van verslagen legers, die geen soldij hebben gekregen en zelf maar thuis moeten zien te komen. oorlog heeft – met andere woorden – voorafgaande aan de moderne tijd heel wat meer spin offs die op hun beurt tot grotere aantallen doden leiden.
Als zo’n proces terecht komt in een spiraal van negatieve feedback, is het helemaal niet zo vreemd dat halve bevolkingen worden weggevaagd. Op een gegeven moment zijn er eenvoudig onvoldoende boeren en onvoldoende gelegenheid over om voedsel te produceren (landbouw is gebaat bij oorlogen uitsluitend in de winter) en kan het restant van de hongerende bevolking niets anders meer doen dan uit plunderen gaan, of sterven, daarbij geholpen door onverbiddelijk om zich heen slaande ziektes.
Oorlogen hebben dus nogal wat gevolgschade en omdat het één niet alleen het ander beïnvloedt, maar ook andersom, is het aantal doden als gevolg van een gebrek aan vreedzaamheid en als resultaat van gevolgschade niet zomaar uit elkaar te houden.
Sowieso is het niet handig om dodentallen uit een pre-industriële samenleving te vergelijken met conflictdoden uit een tijd waarin massatransport over lange afstanden, communicatie met de snelheid van het licht, het effectief bestrijden (en zelfs uitroeien) van infectieziektes en andere ongemakken, geboortebeperking en het wassen van je handen voor het eten tot de mogelijkheden behoort.
Zijn we vreedzamer geworden? Vast wel, maar dat is vooral het gevolg van uitvindingen die het makkelijker maken om de gevolgen van een oorlog sneller en effectiever op te vangen, niet omdat onze geesten nu zoveel verlichter zijn geraakt.
Reacties (27)
De afname van geweld is een bekend (en zeker ook controversieel) fenomeen waarover je niet tot beslissende inzichten komt door een middagje nadenken.
Het standaardwerk over dit onderwerp is natuurlijk ‘The Better Angels of our Nature’ van Steven Pinker:
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Better_Angels_of_Our_Nature
Het argumenteert behoorlijk overtuigend dat er inderdaad een afname in geweld is door de wereldgeschiedenis, niet door biologische maar door culturele veranderingen.
@1 Hoezo is dat het standaardwerk eigenlijk? Pinker is geen deskundige op dit gebied. De man is gespecialiseerd in cognitie- en taalpsychologie, voor het overige bedrijft hij ideologie obv zijn vooruitgangsgeloof.
Het is niet alsof er niet forse kritiek op zijn boek is, zie bijv. hier voor een impressie.
En het is niet alsof Pinker zelf zijn data heeft verzameld, geanalyseerd en in grafieken heeft ondergebracht:
Oeps! Komt nog wat bij. Pinkers argument komt er in feite op neer dat naarmate de bevolking groeit, het percentage dodelijke slachtoffers van geweld daalt. Dus de twintigste eeuw was dan wellicht de meest bloedige van alle eeuwen in absolute aantallen, met Hitler en Stalin en Mao, maar er waren inmiddels zoveel mensen dat al die massaslachtingen procentueel gezien enorm meevallen.
Maar als je dat argument volgt, kunnen er over een paar eeuwen honderden miljoenen mensen omkomen in een nucleaire holocaust, en dan kunnen de Pinkerieten volhouden: ja, heel akelig allemaal, maar procentueel gezien is het nog altijd minder dan wat Djenghis Khan voor elkaar bakte, want door zijn toedoen stierf 11% van de wereldbevolking en nu slechts 6%, dus de mensheid wordt steeds vreedzamer!
Een veel voor de hand liggender gedachte is dat niet zozeer de menselijke aard verandert, maar dat onze samenlevingsverbanden steeds groter worden en dat het daarom enerzijds steeds kostbaarder en risicovoller wordt om een open oorlog tegen een gelijke tegenstander te beginnen (denk aan de doctrine van ‘mutual assured destruction’ gedurende de Koude Oorlog); terwijl anderzijds de populaties die wij als verlengstuk van onszelf beschouwen steeds grotere groepen mensen omvat (denk bijv. ‘Europa’ of zelfs: ‘het Westen’).
@1: “standaard werk” of populair wetenschappelijk werk?
@2: Ik volg je Prediker, maar je eigen conclusie ligt echt niet zo voor de hand. Dat is uiteindelijk toch voortgekomen uit de discussie die mede door Pinker is aangevoerd. Je stem krijgt daardoor een podium waardoor je een argument aanlevert die ons een nieuw perspectief aanbiedt. Misschien dat deze in jouw eigen vakgebied(?) al jaren zo gevoerd wordt, in de publieke opinie zie je toch altijd weer dat Pinker aangevoerd moet worden als tegengif om genuanceerder podium te kunnen creeeren (maar nu herhaal ik mijzelf).
Hans Achterhuis publiceerde ooit een heel dik boek, getiteld Met alle geweld, waarover ik onthutst constateren moest dat de man wel een heel beperkte opvatting heeft van wat geweld zoal inhoudt.
Toch werd hij daarop ‘Denker des Vaderlands’.
Vergelijkbare bedenkingen had ik met de hierboven genoemde Steven Pinker, bij voorbaat trouwens al, omdat deze auteur altijd zo overdreven zeker lijkt van zijn gelijk.
Speelt waarschijnlijk mee dat definities me gauw te beperkt zijn.
Kritiek is ook een vorm van geweld, zo schreef ik indertijd bij Achterhuis’ boek. En in deze tijden van verbale diarree online, en alle absolutismen daarbij geponeerd, weet ik zoal éen omgeving waar het blinde geweld zeker niet minder is geworden.
@2:“Maar als je dat argument volgt, kunnen er over een paar eeuwen honderden miljoenen mensen omkomen in een nucleaire holocaust, en dan kunnen de Pinkerieten volhouden: ja, heel akelig allemaal, maar procentueel gezien is het nog altijd minder dan wat Djenghis Khan voor elkaar bakte, want door zijn toedoen stierf 11% van de wereldbevolking en nu slechts 6%, dus de mensheid wordt steeds vreedzamer!”
Niet alleen kunnen ze dat volhouden, er is ook nog geen speld tussen te krijgen. En dan hebben we het nog niet eens over de hoeveelheid mensen die bereid moet zijn om geweld uit te oefenen. Voor die nucleaire oorlog is bij wijze van spreken maar één dictator en knopje nodig, waarbij de knopjesindrukker geen enkele van zijn slachtoffers in de ogen hoeft te kijken (of zelfs maar ooit gezien hoeft te hebben). Djengis Khan daarentegen had legers van tienduizenden nodig die stuk voor stuk bereid waren om hun slachtoffers ter plekke de keel door te snijden, of onder dreiging daarvan hun akkers plat te branden, hun laatste brood af te pakken, of ze de woestijn in te sturen. Dat vergt toch een heel andere bereidheid tot geweld.
Een mooie analyse van Richard Kroes. Aantallen slachtoffers zeggen niet alles. We zijn helemaal niet vreedzamer geworden, de omstandigheden maken het gemakkelijker om vreedzaam te zijn. En wat in Europa mee speelt is dat ons continent in puin lag in ’45 én dat we een gezamenlijke tegenstander hadden: de USSR. Voor Europeanen schept dat een misleidend beeld, de gruwelen van WO2 afgezet tegen het vreedzame tijdperk er na.
Verlichte geesten zijn en waren zeldzaam. Omdat men oorzaak en gevolg niet uit elkaar kan houden. En omdat onze persoonlijke omstandigheden een vertekend beeld geeft. Een conclusie hieruit is dat een (grote) oorlog bijna onvermijdelijk aan het worden is. Het gaat al veel te lang goed, de lessen zijn vergeten.
Zal ik het over het opkomend rechtspopulisme hebben;-) ?
Of de dreigende klimaatramp? De vluchtelingencrisis? Of gewoon alle drie?
@6
Er waren 62 miljoen stemmen nodig voor de Amerikaanse knopjesindrukker die een wedstrijdje ver pissen deed met de Noord Koreaanse knopjesindrukker. Als de diverse volkeren op volstrekte imbecielen stemmen dan is een oorlog nooit ver weg. Djengis Khan had gewelddadige sukkels nodig, maar Trump heeft dat ook. En ten faveure van de volgelingen van Djengis Khan, zij waren niet zo geïnformeerd als de gemiddelde Amerikaan.
@0
Ik denk dat een paar dingen niet zijn blijven hangen in die twee weken dat je het hebt zitten rumineren. Begrijpelijk, want sommige dingen zijn slechts kort aangestipt. Je noemt bijvoorbeeld dat Hans Achterhuis ongelijk heeft op conceptueel gebied, waarbij je het hebt over ‘vreedzaamheid’ als een geestesinstelling, en dat het aantal doden in een conflict niet indicatief is voor ‘vreedzaamheid’. Maar dat heeft Achterhuis juist wel aangestipt, in het begin en vrij kort, op de vraag wat Wim Brands (de interviewer) zou verbazen als hij als middeleeuwse naar de moderne tijd zou komen. Niet alleen het geringe aantal moorden in een stad als Amsterdam, maar ook dat je uberhaupt ’s avonds veilig over straat kan (zonder beroofd of aangevallen te worden). Dat je het oneens met elkaar en met de hoge heren kunt zijn (zonder elkaar meteen daarover de kop in te slaan). Je kritiek lijkt me op dat punt dus onterecht. Daarbij: verwacht niet teveel van de vreedzame aard van de middeleeuwse mens. Die had altijd een mes op zak, als eetgerei, maar ook voor penibele situaties. In Europa heeft niemand meer een wapen op zak. De ’tolerantie’ van de Nederlandse Republiek is ook schromelijk overdreven. Het was letterlijk het ‘elkaar dulden’ en niet meer, we zouden het tegenwoordig een gewapende vrede of koude oorlog noemen tussen de protestanten en katholieken. Mijns inziens is dat ingegeven door de inhaligheid van de Nederlandse kooplieden. Als protestantse koopman ben je het weliswaar helemaal oneens met je katholieke medeburger en zou je hem best dood willen zien… Maar dode mensen kopen niks.
Je noemt ook dat de statistiek van Hans niet eerlijk is. Je haalt zelf het voorbeeld aan van de genocide op de Tutsi’s. Terecht maak je het onderscheid tussen de geindustrialiseerde vorm van genocide op de joden, en de primitieve vorm van genocide op de Tutsi’s. Hiermee onderschrijf je echter het punt van Achterhuis: we zijn – zeker in het Westen – een stuk vreedzamer en een stuk minder gewend aan geweld. De Duitsers en burgers van de bezette landen van de Tweede Wereldoorlog lieten liever het geweld uitvoeren door speciaal daarvoor ingerichte instituties, in plaats van zelf deel te nemen aan een oorlog van ‘allen tegen allen’. Ook de verslagen van de (meeste!) Duitsers die meededen met de genocide-industrie geven het beeld dat ze efficiëntie hoog in het vaandel hadden staan, van geweldsfantasieen en openlijke haat was meestal geen sprake.
Het is mij wat betreft het historische standpunt niet helemaal duidelijk waarom Achterhuis ongelijk zou hebben. Je punt is volgens mij dat als je wel ‘doden als gevolg van conflict’ gebruikt als indicator van vreedzaamheid, de gewelddadigheid van vroeger gechargeerd zou zijn, omdat de doden gechargeerd zouden zijn, omdat die niet door direct geweld, maar door bijkomende omstandigheden gebeurt. Je noemt een aantal dingen, die vooral – en begrijpelijk – met de voedselvoorziening te maken hebben. Maar je lijkt ervan uit te gaan dat vroegere heersers dat niet door hadden. Tussen haakjes noem je “landbouw is gebaat bij oorlogen uitsluitend in de winter”. Iedereen in de middeleeuwen wist dat de late lente, zomer en herfst het oorlogsseizoen was, juist om de reden die jij noemt: dan staat het voedsel op het veld, klaar om op de trossen met het leger te gaan, of om te plunderen. Wellicht dat men in Europa niet direct bekend was met het werk van Sun Tzu, (544-496 v. Chr.!) maar voor een beetje veldheer zijn zijn concepten niet vreemd, de Chinese veldheren waren als ‘oorlogsgeleerden’ wel zeker bekend met zijn werk. Hij heeft een heel hoofdstuk gewijd aan wat we tegenwoordig logistiek zouden noemen, met de economie van de oorlog. Sun Tzu geeft een behoorlijk aantal precieze cijfers over wat oorlog kost om te beginnen, en wat het kost om een oorlog op de been te houden. Wat is mijn punt? Ook de doden die niet direct door oorlogshandelingen vallen, zijn voorzien. Die moeten net zo goed meegenomen worden.
Je conclusie vind ik dus ook niet terecht. Ja, we zijn vreedzamer geworden. Als jij het daarmee eens bent, dan zeg je dat dat komt door uitvindingen. Dat lijkt me niet eens zozeer het geval: uitvindingen kunnen net zo goed gebruikt worden om juist meer dood en verderf te zaaien. Na de derde Punische oorlog werd de stad Carthago met de grond gelijk gemaakt, en er werd (volgens legendes) daar zout door de aarde heen geploegd naar mijn mening om de grond onvruchtbaar te maken. Kun je je voorstellen hoe we dat tegenwoordig doen met planticides en andere chemische troep? Nog steeds wordt Tsjernobyl gemeden, en dat was een ongeluk. Nee, we zijn toch echt grosso modo verlichter geworden: we hebben meer zelfbeheersing geleerd en we dulden meer en andere meningen en opvattingen. Het gaat niet altijd goed, en soms kan een klein meningsverschil nog steeds uitmonden in conflicten die onhoudbaar groot zijn, maar grosso modo zijn we steeds vreedzamer. Of, als die term je niet aanstaat, steeds beheerster in het uitoefenen van geweld.
@Lutine
Bijzonder weinig mensen zijn bereid (geweest) om anderen daarover de kop in te slaan of af te hakken. Hoe anders was dat met Luthers document op de kerkdeuren.
Nogmaals: hoeveel daarvan zijn bereid om oog in oog met iemand anders diens keel door te snijden, om de simpele reden dat die een brood meer heeft, of ‘omdat de baas het zegt’? Dat 62 miljoen een groot getal is, dat ontken ik niet. Dat een groot deel daarvan ook nog sukkels zijn, soit. Maar dat ze zo gewelddadig zijn als de hordes van Attila, Djengis Khan of Timoer Lenk? Nee, bij lange na niet. Zelfs de dienstplichtigen uit de Tweede Wereldoorlog waren doorgaans geweldsmijdend: veelal mikten ze niet eens als ze schoten, en misten ze expres.
@8: “Djengis Khan had gewelddadige sukkels nodig, maar Trump heeft dat ook.”
Dat is simpelweg niet waar, de Trumpstemmers hoeven niet gewelddadig te zijn, ze hoeven alleen Trump te stemmen. Zelfs de Dronebesuurders, F16-piloten, snipers en artilleristen die hun werk doen, zijn geen echt gewelddadige lui, ze zien hun slachtoffers niet of nauwelijks en met dusdanig weinig detail, dat het meer weg heeft van een computerspelletje (althans de meeste computerspelletjes tonen tegenwoordig zelfs meer bloederige details). Dat is toch echt heel wat anders dan willens en wetens je speer in iemands maag steken, of families huilend achterlaten bij hun dorpje dat je zojuist hebt platgebrand, na medeneming van de wintervoorraad. Gebrek aan geïnformeerdheid daarover lijkt me ook verzonnen. De mensen die gingen vechten wisten echt wel wat dat inhield.
“Oorlog gaat in de hele periode voorafgaand aan de industriële revolutie altijd gepaard met hongersnood.”
Is dat zo? De Romeinen en de Grieken leden volgens mij geen honger, nog de kruisvaarders, nog de Fransen en de Spanjaarden die ons land binnenvielen. Sterker ik denk dat er met een bevolking die lijd aan honger en epidemieën geen serieuze oorlog valt te beginnen. Volgens mij ging het vooral om macht en religie, als daar al verschil tussen zit. Na de industriële revolutie kwamen bepaalde politieke ideologieën als het communisme en het nationaal socialisme daarbij. Als je goed kijkt hadden die ideologieën heel veel van de machtsstructuur van de religie overgenomen trouwens.
Mede door de globalisering en het informatietijdperk is de wereldbevolking wijzer en individualistische geworden. Religies nemen in invloed af en worden milder, helaas nog niet overal even hard. Individuen beginnen in hun eentje geen oorlog of genocide, er slaat er helaas wel eens eentje door, maar dan is de schade meestal relatief beperkt. Het verdwijnen van de massa ideologieën is daarmee de belangrijkste factor van het “vreedzamer” worden van de mensheid.
@2: Je laatste alinea is precies wat Pinker betoogt.
@12
Je stelt een vraag, maar je wil gewoon #0 tegenspreken, niet de vraag beantwoord hebben. Ook nu blijkt weer dat je nergens verstand van hebt. Kort gezegd: ja, hongersnood en voedselschaarste was schering en inslag voor een groot deel van de geschiedenis, wat juist verergerd werd door de redenen die #0 ook noemt: ronseling van mankrachten die anders op het land aan het werk waren en het plunderen van (vijandig) landbouwgebied. Niet alleen was er dus minder mankracht om het land mee te bewerken, de mensen die nog wel aan het werk waren, moesten harder werken om genoeg te produceren om ook het leger te voeren (al dan niet vijandelijk), die vaak genoeg niet alleen de voedselvoorraden plunderden, maar die ook in as legden en duurzame kapitaalgoederen vernietigde. Weg oogst, weg knechts, weg trekossen, weg ploegscharen. Hoe kan dat niet uitmonden in oorlog.
Kies je er nu echt voor om zo dom te zijn? Kun je absoluut niet overweg met welke zoekmachine dan ook? Zoek op Sun Tzu, hoofdstuk 2, zoek op ‘roman famine’. Je ongelijk is makkelijk genoeg bewezen. Dat het om ‘macht en religie’ zou gaan, heeft daar verder ook helemaal niets van doen, wat nog maar eens jouw gebrek aan begrijpend lezen benadrukt. Ik hoop dat ze jou nooit een leidinggevende functie geven, en al helemaal niet in een oorlog; je zou de oorlog verliezen zonder maar een slag te voeren.
@10
De intentie van Trump-stemmers (en in het verlengde daarvan PVV, FVD stemmers) is de haat jegens anderen en andersdenkenden. Het is dezelfde haat welke nodig is om oog in oog met ‘de ander’ , hem te spietsen of op op andere wijze dood te maken. Anders gezegd: de rechtspopulist besteedt het geweld uit. Ja, dat mag geciviliseerder voor doen komen, het principe blijft hetzelfde.
Strikt genomen is het niet onwaar wat je hier schrijft. Maar de dienstplichtigen hadden ook de keuze om te weigeren. Dan krijg je weliswaar de kogel, maar zelf een kind begrijpt dat Hitler niet alle dienstplichtigen op een kogel kon trakteren.
Verder is het onderwerp ‘vreedzaam’. Hitlers dienstplichtigen (en ook Stalin’s dienstplichtigen) waren alles behalve geweldsmijdend. Hitlers dienstplichtigen gaven zich over aan verkrachting, plundering en andere privé activiteiten. Stalin’s dienstplichtigen idem uiteraard.
Van de hordes van Attila, Djengis Khan of Timoer Lenk weten we veel minder. Maar het is geen boude veronderstelling dat hun krijgsheren toestonden dat de hordes vrouwen en goederen annexeerden.
Le Redoutable: noch…, noch … .
En je vergeet handelsoorlogen. Brugklasser zou het nog beter omschrijven, verstikt als je bent in haat tegen alles wat niet zoals jij is.
“De Romeinen en de Grieken leden volgens mij geen honger”
Zo lang ze wonnen viel het redelijk mee (al gebruikten de Romeinen uithongering en verdorsting van hun tegenstanders regelmatig als oorlogsstrategie), maar de laatste anderhalve eeuw van het Westromeinse rijk gingen toch gepaard met flinke hongersnoden als gevolg van binnenvallende Germanenstammen die door de platteland trokken en daarmee de voedselvoorziening van de steden in de problemen brachten.
@13 Dan zou de titel van zijn boek ‘The Better Angels of our Nature’ nogal misleidend zijn.
Maar gezien hoofdstuk 9 is jouw opmerking vermoedelijk gewoon misleidend.
Hier is trouwens een overzichtelijke infograph met massaslachtingen van (400 vóór) nul tot nu. Voor het broodnodige historische perspectief.
@12:
De Eerste Kruistocht is tot tweemaal toe bijna gestrand op hongersnood: de eerste keer toen ze Antiochie belegerden en het voedsel (en de paarden) op raakten, de tweede keer toen ze Antiochie hadden veroverd en zelf belegerd werden.
In het kader van de eerste hongersnood zijn enkele kruisvaarders in Syrie zelfs aan het eten van honden en opgegraven lijken gegaan. Iets wat onbedoeld bijdroeg aan het succes van de kruistocht, want lieden die honden en dode moslims opaten, dat moesten wel duivels zijn…
Maar de hongersnood treft slechts bij uitzondering de soldaten. Die plunderen eerst het hele land en trekken dan verder, voorzien van voldoende voer. De honger breekt daarna uit bij de burgerbevolking.
@19: Dank! Daar was ik naar op zoek!
@18: Ah, je hebt het boek dus niet gelezen. En je snapt dus ook de context niet van hoofdstuk 9 uit het boek.
Pinker verklaart de afname van geweld net als jij uit culturele veranderingen waardoor onze ‘better angels’ versterkt worden ten opzichte van onze ‘inner demons’, en dus niet uit veranderingen in de menselijke aard. Jij noemt één zo’n culturele verandering (grotere samenlevingsverbanden) en één zo’n ‘better angel’ (empathie).
Moving goalposts, heet dat. Mijn argument heeft een bepaalde uitkomst nodig, en dus pas ik de definities aan, totdat zo is.
Deze strip neemt de logica van Stephen Pinker genadeloos op de hak.
Je kunt namelijk overal wel tegen inbrengen dat het er vroeger allemaal nog veel bruter en gruwelijker aan toeging, en dat de wereld statistisch gezien vele malen onveiliger was.
Ik denk alleen niet dat je daar de bevolking van Zuid-Soedan, Syrië, Irak, Somalië, Jemen, De Centraal-Afrikaanse Republiek, Congo, Libië, Afghanistan mee overtuigt, of van Pakistan, Mexico en Nigeria.
@24: Nou, dat weet ik zo net nog niet. Eén van de oorzaken dat er tegenwoordig veel meer overlevenden zijn van gewapend conflict, is de spectaculaire vooruitgang in de medische wereld. Het soort van verwondingen / resultante epidemieën die vroeger verschrikkelijk veel slachtoffers maakten in en om gewapende conflicten, worden nu redelijk makkelijk verholpen. Ja, ook in hell-hole conflict-gebieden.
Daar heeft de huidige bevolking van [etc] best wat aan.
@25 Maar het is geen argument voor Pinkers these dat de wereld nu zoveel minder gewelddadig is dan vroeger.
Integendeel. Misschien is de wereld wel net zo gewelddadig, maar is de kans dat je in de overlijdensstatistieken terecht komt een stuk kleiner geworden, omdat ze in het ziekenhuis in staat zijn je weer op te lappen, waar je vroeger overleed aan een infectie.
@26: Intentie / resultaat. Het beste is om een harde maatstaf te hanteren. Hoeveelheid doden is dan prima. Extrapoleer de maatstaf van de auteur en het lijkt welhaast of hij de gedachtenpolitie erop los wil laten: jij hebt gewelddadige gedachten? Aha – zie je wel dat deze tijd gewelddadiger is!