COLUMN - Donald Trump is gekozen tot Amerikaans president. CNN noemt 24 theorieën over hoe dit kon gebeuren. Het is nog te vroeg voor wetenschappelijke resultaten en het was vast een combinatie van factoren. Wel valt op dat CNN één factor niet noemt. Een factor die vaak wordt onderschat.
“De democraten mogen hopen dat Trump zich niet kandidaat stelt.” Dit zei ik in 2011 bij een lunch met deels buitenlandse collega’s. Ze keken me meewarig aan. Die jonge Hollander had duidelijk geen kijk op Amerikaanse politiek. De Californische hoogleraar aan tafel legde me geduldig uit dat niemand Trump serieus nam. Trump stelde zich toen niet kandidaat; wel bij de verkiezingen erna.
Bij die verkiezingen, begin deze maand, zag ik Trump het eerlijk gezegd niet redden tegen Clinton. Door te weinig zijn kernboodschap uit te dragen in de campagne had hij zijn kansen niet gemaximaliseerd. Hij leek steun tekort te komen. Uiteindelijk haalde hij 47% van de stemmen. Minder dan Clinton, maar – door het hem welgezinde getrapte kiesstelsel – genoeg voor de winst.
Wereldbeeld
Hoe kreeg Trump die steun? Allereerst doordat het land verdeeld is in twee kampen die de laatste decennia uit elkaar zijn gegroeid. Wie er ook op het stembiljet staat, het belangrijkste is van welke partij hij of zij is. Exitpolls tonen dat 84% van de liberals op Clinton stemde, en 89% van de Democraten. Omgekeerd koos 81% van de conservatives voor Trump, en 90% van de Republikeinen.
Als ik in de VS woonde zou ik me ook laten leiden door partijkeuze. Mijn wereldbeeld en ideeën passen nu eenmaal niet bij de Republikeinen. Dan kom je al gauw uit bij een Democraat, wie dat ook moge zijn. Ook dit jaar stemden de meeste kiezers op de kandidaat die hen qua inhoud en stijl (lastig te onderscheiden) het meeste aansprak. Dat is democratie. In die zin was dit een normale verkiezing.
Toch was deze verkiezing anders: Trump was een ongebruikelijke kandidaat. Die niettemin zijn 16 Republikeinse medekandidaten versloeg en de Republikeinen vrij massaal naar de stembus bracht. Hoe? Het is gissen. Hier is nog geen rigoureus wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Wel weet ik nog waarom ik in 2011 een sterke kandidaat in hem zag: vanwege een vaak onderschatte factor.
PVV-light
In veel Westerse landen willen veel kiezers al jaren minder immigratie en meer integratie. Dat verklaart het electorale succes van anti-immigratiepartijen in vrijwel alle Westerse landen. Het verklaart waarschijnlijk deels de uitslag van het Brexit-referendum in juni. Het verklaart tevens dat ex-PvdA’er Jacques Monasch nu een “PVV-light” wil starten. Het verklaart wellicht ook deels Trump.
De VS hebben andere immigratieproblemen dan Europa. Was de Brexit onder andere een afwijzing van Calais en ‘wir schaffen das,’ in de VS wil 41% van de kiezers (waarvan 86% op Trump stemde) een muur op de Mexicaanse grens en 25% wil illegalen deporteren (83%). Een overeenkomst met Europa is angst voor moslimterrorisme, waar Trump op inspeelt met een inreisverbod voor moslims.
Vooral Republikeinen delen die zorgen, maar Trumps tegenkandidaten negeerden ze. Zo sloot Marco Rubio in 2013 een akkoord bedoeld om 11 miljoen illegalen uitzicht te geven op staatsburgerschap. Dit voorjaar wezen diverse peilingen uit dat wat Trumpaanhangers onderscheidde van die van Rubio, Ted Cruz en John Kasich was dat ze vaker voor illegalendeportatie en een mosliminreisverbod waren.
Dit zijn slechts aanwijzingen. En het is maar één factor. Maar cruciaal lijkt dat immigratiezorgen sterk mobiliserend kunnen werken. Bij de Brexit en bij Europese verkiezingen zagen we dat onvrede met immigratiebeleid veel kiezers naar de stembus kan brengen. Die factor wordt vaak onderschat, en niet alleen door CNN. Ook de Britse ex-premier David Cameron sprak relatief weinig over immigratie.
Geliefd
En Trumps beledigingen? Blijkbaar nemen veel kiezers die voor lief. Hij kreeg onverwacht veel steun van vrouwen en Latino’s; NRC Handelsblad meldde zaterdag dat liefst 20% van de kiezers die Trump ongeschikt vonden als president toch op hem stemden. Ook dat zagen we eerder, zoals bij de weinig geliefde en als weinig competent beschouwde PVV-leider Geert Wilders. Het gaat om de boodschap.
Zeker, er speelt veel meer dan immigratie. Maar hoe zal men terugkijken op 2016? Wellicht zoals we nu terugkijken op zorgen over milieuvervuiling rond 1980: groene partijen kwamen op; andere namen hun standpunten over. Of op massale uitbuiting van arbeiders rond 1880: socialistische partijen kwamen op; andere namen hun standpunten over. Zo niet, dan liepen ze electorale risico’s.
Dat werkte al zo vèr voor 2011. En dat zal nog wel een tijdje zo blijven.
Reacties (9)
Gezien je laatste paragraaf lijk je te suggereren dat de Democraten een ruk naar rechts zullen maken. Maar tegelijkertijd lijkt het er juist op dat Sanders binnen de partij een hoop meer te zeggen krijgt, nu de rol van Clinton is uitgespeeld. Ik weet het dus nog niet.
“De VS hebben andere immigratieproblemen dan Europa.” De vraag is of dat zo veel anders is. In de VS heb je Zuid Amerikanen die afkomen op de welvaart van de VS, wij hebben Afrikanen en mensen uit het midden Oosten die dat doen. Zowel de VS als Europa hebben meerdere Islamitische aanslagen te verwerken gehad, dat soort zaken hebben nu eenmaal een impact, die tot nu toe veel te veel genegeerd is.
Illegalen die deporteer je overigens niet, die zet je uit naar hun geboorteland waar ze zijn opgegroeid en waar hun familie woont. Deporteren doe je met mensen die ergens legaal verblijven naar een strafkamp.
@Le redoutable
Er schijnt nog iets van oorlog te zijn in het Midden-Oosten, he. Althans de laatste keer dat ik op nu.nl keek. En dat was vanochtend. Je wil toch niet zeggen dat we net zoveel vluchtelingen hadden hier als die oorlogen er niet geweest waren? Want dat is aantoonbaar onzin.
Eigenlijk bewijs je ze een dienst! Al deze mensen hebben toch al geen wortels in de VS, herenig ze met hun familie! En ze hebben natuurlijk geen kinderen (die wel Amerikaans staatsburger zijn, althans, als ze ze hebben opgegeven). Alle 10-15 miljoen.
De verkiezing van Trump heeft ook goede kanten. De rente begint eindelijk een keer te stijgen. Als we dat aan de ECB hadden overgelaten was dit nooit gebeurd. Verder ziet men nu ook in Europa in dat we wel iets meer, veel meer, aan defensie moeten uitgeven. Dat kunnen we ook makkelijk betalen. Het is een kwestie van prioriteiten stellen.
@2 Volgens de van Dale is deporteren toch echt ook gewoon iemand het land uitzetten. Bovendien zijn er zoals @3 stelt kinderen (die nooit voet hebben gezet in centraal Amerika) die onder de DREAM Act staatsburger hoopten te worden.
@4 Ergo, wat er bijkomt aan pensioen(opbouw)/spaarrente gaat er net zo hard weer uit aan extra zorguitgaven (of om het even iets anders) omdat er elders bezuinigd moet worden t.b.v. hogere defensie-uitgaven.
@2: Elke verplaatsing van mensen onder dwang (of die zich ergens legaal of illegaal bevinden doet niet ter zake) is een deportatie. Dus ja, illegalen die niet naar hun geboorteland terug willen en onder dwang het land uitgezet worden, deporteer je.
Verder zijn de kenmerken van de huidige immigratieproblemen in de EU (vooral in geval Brexit voor het VK) en de VS toch echt heel verschillend. In de de EU bestaat de migratie voor verreweg het grootste gedeelte uit legale migratie binnen de EU (dat is ook de reden van het Brexit: Oost-Europeanen pakken ons ons werk af, was de tendens), tijdelijk aangevuld met ook legale migratie van oorlogsvluchtelingen (die door bijzonder onverstandige eerdere afspraken dreigde uit te lopen op een oneerlijke lastenverdeling op de toch al zwakste schouders van de Zuid-Europese staten), terwijl in de VS de problematiek vooral bestaat uit chronische illegale migratie uit Latijns-Amerika, die omwille van zijn illegaliteit ook met meer criminaliteit (mensen-, wapens- en drugssmokkel, import van Mexicaanse bendevetes) gepaard gaat.
“en de Republikeinen vrij massaal naar de stembus bracht”
Dit is niet waar. Als je kijkt naar de opkomstcijfers, zie je dat het aantal stemmen op de Republikeinen bij de laatste 3 verkiezingen ongeveer gelijk was. Het grote verschil zat hem in de Democratenstemmers: die kwamen massaal in 2008, in 2012 deels en in 2016 lieten velen het afweten.
Clinton heeft dus niet verloren omdat Trump zoveel kiezers heeft weten te trekken, maar juist omdat niet genoeg mensen op haar hebben gestemd.
M.i. heeft dat twee oorzaken, ten eerste de stemming binnen de media (ze gaat toch wel winnen), ten tweede Clinton zelf, die in Amerika niet erg populair is. De meeste Democraten gingen alleen maar stemmen omdat ze Trump helemaal niet zagen zitten.
Daarnaast is het verschil in stemmen maar klein, Clinton had zelfs iets meer stemmen. Dus van een conservatieve revolutie is helemaal geen sprake.
Wat Trump betreft zijn er de komende 4 jaar twee mogelijkheden: of hij blundert zich op zijn eigen onnozele manier overal doorheen en is in 2020 kansloos, of hij voert vooral de conservatief-Republikeinse lijn. Of mogelijk een combinatie van de twee.
M.i. hebben de Democraten dan uitstekende kansen in 2020, mits zij een aansprekende kandidaat weten te vinden.
@7: Nog een mogelijkheid, hij wordt snel afgezet wegens de rechtszaken die hij nog heeft lopen, en dan hebben we Pence. Brrrr… Trump heeft geen ideologie, Pence een hele foute.
@7: “Dus van een conservatieve revolutie is helemaal geen sprake.”
In stemverhoudingen allicht niet, maar in politieke verhoudingen wel. De republikeinen en dan vooral de conservatieve vleugel van die partij hebben nu het presidentschap, een meerderheid in de Senaat, Huis van Afgevaardigden en binnenkort in het Hooggerechtshof. Daarmee is, ondanks een minderheid aan conservatieve kiezers de weg vrij voor minstens 4 jaar sterk conservatief beleid en via het Hooggerechtshof voor nog veel langer een rem op het terugdraaien daarvan.