Kunst op Zondag: Hoe Van Gogh in Groningen kwam

Het 150-jarige Groninger Museum viert feest met bijzondere verhalen en exposities. Ken jij het verhaal van zes studenten (waarvan vijf geneeskunde-studenten) die in 1896 in zes weken tijd een grote Van Gogh tentoonstelling organiseerden? Ze verzamelden maar liefst 128 werken van Vincent. De meeste doeken kwamen gewoon verpakt in kisten per trein naar het noorden. Dit verhaal en de invloed van Van Gogh op de latere Ploeg-groep wordt nu verteld in het Groninger Museum. [caption id="attachment_356388" align="aligncenter" width="450"] Hoe van Gogh in Groningen kwam © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Aanzet tot deze expositie Kunsthistorica Mariëtta Jansen wist wel dat er in 1896 een grote van Gogh tentoonstelling in Groningen was geweest. Maar de details kende ze niet. Als conservator van de Ploeg en twintigste-eeuwse kunst van het Groninger Museum, was haar opgevallen dat in veel schilderijen van de Ploeg-kunstenaars, invloeden van Van Gogh te zien waren. Ze wilde weten hoe dit zat en ging op onderzoek uit. Ze ging op zoek naar financiering voor het onderzoek en toen dat geregeld was, werden haar museale werkzaamheden tijdelijk overgenomen door collega’s. Vijf jaar werkte ze aan dit onderzoek en daarin speelde de van Gogh tentoonstelling van 1896 de centrale rol. Zes studenten huurden de bovenzaal van wat het oude Groninger Museum en wilden daar eigentijdse kunst laten zien. 1896: de grootste Van Gogh tentoonstelling in ons land en dat amper zes jaar na Vincent’s overlijden. [caption id="attachment_356391" align="aligncenter" width="450"] Muurcartoon van Mirjam Vos (l) , en r. sfeerbeelde van de moderne stad Groningen in 1896 © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Wat is er nu te zien? In de acht expositiezalen wordt het verhaal verteld van de ontwikkeling van Groningen tijdens de eeuwwisseling van de 19de naar de 20ste eeuw. Striptekenaar Mirjam Vos heeft een prachtige collage geschilderd van de totstandkoming van de Van Gogh tentoonstelling van 1896. Let ook even op de speciaal ontworpen gordijnen. In de eerste zaal krijg je een indruk van het fin de siècle in Groningen. De transitieperiode van Groningen richting een moderne stad met tram, gasverlichting en de universiteit. Hier hangt een van Mesdag 'de Hoge der A met visbanken in Groningen' (1879) om ons te laten zien, hoe er in die dagen werd geschilderd. De zes studenten willen de donkere Haagsche School achter zich laten en de Groningers de moderne schilderkunst laten zien. Naast de moderne schilderkunst, zie je ook de ontwikkeling van de fotografie die ook in deze periode plaats vond. [caption id="attachment_356394" align="aligncenter" width="450"] Sfeerbeeld van zaal 2, de Toorop tentoonstelling in Groningen © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Jan Toorop en tijdgenoten In totaal hebben de studenten in een periode van december 1895 tot en met april 1987 maar liefst acht tentoonstellingen georganiseerd. Allemaal met de intentie werk van hedendaagse kunstenaars naar het Noorden te brengen. Twee van de acht met werk van Van Gogh en een grote expositie met werk van Jan Toorop (1858-1928). Aan Toorop is de tweede zaal gewijd. Van Jan Toorop wisten de studenten maar liefst 114 werken in Groningen te krijgen. In elke zaal wordt de kunst van die dagen gecombineerd met instrumenten die aan de universiteit werden ontworpen. In de derde zaal staan Johan Thorn Prikker (1868-1932)  en de Symbolisten centraal. Via de hal met historische foto’s van studenten in die dagen, lopen we de ruimte in met werk van Theo van Hoytema (1863-1917). Van Hoytema is onder andere bekend vanwege zijn litho’s van dieren en planmotieven in de art nouveau-stijl. In deze zaal hangen ook enkele affiches van de Franse kunstenaar Henri Toulouse-Lautrec (1864-1901). [caption id="attachment_356397" align="aligncenter" width="450"] Hoe van Gogh in Groningen kwam © foto's en collage Wilma Lankhorst.[/caption] De Van Gogh zaal Het hart van de tentoonstelling is volledig gewijd aan de expositie van 1896. In het midden is een open cirkel met banken gebouwd met het in centrum de foto van Johanna Van Gogh-Bongers. In 1901 is de weduwe van Theo van Gogh (1857-1891) hertrouwd met schilder Johan Cohen Gosschalk (1873-1912). Daarom zie je haar hier mede onder die naam. In de zaal hangen elf schilderijen van Van Gogh en tientallen tekeningen en inktprenten. In het hart van de zaal kun je zestig doeken (geprint op vilt) zien die in 1986 ook in Groningen te zien waren. [caption id="attachment_356392" align="aligncenter" width="450"] Sfeerbeeld zaal van de professoren © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] De zaal van de professoren In de zaal van de professoren zie je enkele wetenschappers die in het fin de siècle in Groningen werkten. Er hangt ook een opgeblazen foto van de huiskamer van de familie Moll. Links in de hoek zie je nog een stukje van Van Gogh Tuin in Arles. Hier komen we ook de later kunstpaus H.P. Bremmer tegen. In zijn tweede Groningse periode (1899-1907) gaf hij les (o.a. in zijn eigen lespraktijk) op het gebied van de beeldende kunst. In die dagen schilderde en tekende Bremmer zelf ook nog. Verschillende Groningse hoogleraren en hun partners volgden de kunstlessen bij Bremmer. In deze zaal hangt ook Charley Toorop’s groepsportret van H.P. Bremmer en zijn vrouw waarbij ze omringd worden door kunstenaars uit hun tijd (1936-1938) [caption id="attachment_356389" align="aligncenter" width="450"] Ontdek de invloed van Van Gogh op De Ploeg-kunstenaars © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Van Gogh en De Ploeg Na de professoren volgen de leden van De Ploeg. In deze zaal zie je verschillende Van Gogh thema’s terugkomen bij leden van De Ploeg: de zaaier, landarbeiders, Vincents stoel in de versie van Jan Wiegers en zonovergoten akkers. [caption id="attachment_356390" align="aligncenter" width="450"] In de laatste zaal zie je hoe Van Gogh kunstenaars anno 2024 nog steeds inspireert. © foto's en collages Wilma Lankhorst.[/caption] Zonnebloemen en eigentijds werk In de laatste zaal hangen verschillende doeken met zonnebloemen, geïnspireerd door Van Gogh. De Ploegleden, Jan Altink, Hendrik Werkman,   George Martens, Jan Wiegers en Johan Dijkstra, schilderden in die dagen hun versie van de zonnebloem. Van Jan Wiegers hangt hier ook zijn versie van de slaapkamer die hij voor Kirchner (1925) schilderde. Op de laatste wand hangen drie werken van schilders van nu. Helen is meebewegen-opnieuw huiswaarts (2024) van Tosja van Lieshout (Tilburg, 1999). Zij won in 2020 de Van Gogh Air Prijs. Geïnspireerd door Van Gogh schilderde Shivangi Kalra (Dehli, 1998) haar witte kamer in Groningen (2023). Het derde en laatste werk is van Sara van Vliet (Baarn, 1998). Haar werk heet Voorzichtigheid (oleander 2023-2024). En zo komen we weer in het heden terug. Hoe van Gogh in Groningen kwam is nog tot en met 5 mei 2025 te zien in het Groninger Museum. Kijk hier voor de details. MK=geldig. © tekst en foto’s Wilma Lankhorst © gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van het Groningers Museum, de genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.

Door: Foto: Het Groninger Museum viert haar 150ste verjaardag © foto Wilma Lankhorst.
Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Hoe gaat zoiets

Sargasso’s kunstgalerie geeft ruimte aan kunstbloggers. Elke tweede zondag van de maand verbinden M&M een door Maria Willems gemaakte foto aan een gedicht van Michiel van Hunenstijn.

Vrouw met oranje hoed zit voor het schilderij 'Korenschoven in de Provence' van Vincent van Gogh. Foto van Maria Willems.

‘Korenschoven in de Provence’ van Vincent van Gogh.

Mooi weer, dus met de fiets over de hei naar het Kröller-Müller Museum,
lekker de kunst bekijken en notitieboekje mee voor een gedicht.
Het zou mooi zijn als het niet een dag zou worden van alleen maar
consumeren, maar dat ik zelf ook wat kon bijdragen, een gedicht dus.

Zou toch een makkie moeten zijn. Neem alleen al die schilderijen
van Van Gogh: Uitgebloeide zonnebloemen, Treurende man,
bloeiende perzikboomgaard, de Aardappeleters, Sien met sigaar,
Brug te Arles, La Berceuse, de weg met cypres en ster, korenveld
met maaier en zon, portret van Joseph Roulin, Luitenant Milliet,
dokter Gachet, portret van Patience Escalier en natuurlijk Madame
Ginoux, L’Arlesienne. En als dat nog niet voldoende was, dan was
er natuurlijk altijd nog Mondriaan en wat los strooigoed als een Picasso,
Charley Toorop en dan naar buiten voor Henry Moore. Het kan niet op.
Maar hoe gaat zoiets. Je loopt daar langs die meesterwerken
met je pen en je papier maar dat blijft toch schrikbarend wit.
Het museum sluit. En weer terug met de fiets naar huis.
Je passeert de recreatieplas. De strandgasten zijn bijna
allemaal al verdwenen. Er zit nog een clubje tienermeiden
met mobieltjes, flesjes en hun haar in de weer. Met verderop
maar eigenlijk net iets te dichtbij, een man alleen,
van middelbare leeftijd, liggend op zijn handdoek
Te bleek, te zwaar, zijn blik op dat clubje meiden gericht.
En je weet, die man en zijn blik, (je netvlies doet zijn werk goed)
en die meiden, worden dan het gedicht van vandaag.

Foto: Betty B (cc)

Kunst op Zondag | Valse Van Gogh

In het Van Goghjaar 2015 moeten we het ook eens hebben over valse Van Goghs. De staat van New York heeft een wetsvoorstel aangenomen die het grote aantal rechtszaken aan banden moet leggen, waarbij de rechter moet uitmaken of een kunstwerk authentiek is. Ook het Van Gogh Museum zegt veel tijd kwijt te zijn aan soortgelijke rechtszaken.

Het Van Gogh Museum geldt als de enige nationaal en internationaal erkende autoriteit, die vast kan stellen of een doekje zonnebloemen een echte Van Gogh is. Het museum zegt jaarlijks zo’n tweehonderd vragen te krijgen over de authenticiteit van een vermeende Van Gogh. Heeft u thuis een olieverfportretje van een man die zijn rechteroor mist? Van een beroemde schilder? Lees eerst de voorwaarden voor u het formulier op de website van het Van Goghmuseum invult. Het werk kan immers ook door uw opa of oma zijn gemaakt.

Expert of niet, het museum kan niet altijd volledige zekerheid geven over de echtheid van vermeende Van Goghs. Maar bij de beoordeling gaat het museum ook wel eens in de fout.

In 1991 werd het schilderij ‘Zonsondergang bij Montmajour’(1888) beoordeeld als ‘geen Van Gogh’. In 2013 erkende het Van Gogh Museum het schilderij wel als authentiek.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Zelfportret

Een reactie op de vorige KoZ (Spiegel) van Rigo Reus inspireerde tot het thema van vandaag: het zelfportret.

De geachte reacteur stipte een technische kwestie aan: “Er zijn nogal wat zelfportretten van schilders die dus via een spiegel geschilderd zijn. Interessant is dan, hoe lost me dan het verschijnsel van de linkshandigheid op als de schilder rechtshandig is? (Escher, Rembrandt?)”.
Dat ‘probleem’ losten veel kunstenaars op door de handen niet af te beelden. Met name in het ‘pasfoto-zelfportret’. Niets meer en minder dan het hoofd.

Ook de nieuwe vormgeving van Sargasso inspireerde tot het thema van vandaag. In de nieuwe omgeving kun je een afbeelding aan je reactie toevoegen: de gravatar. Tot nu toe zagen we cryptische plaatjes, foto’s van de pasfotograaf of ‘nickname look a likes’. Maar geen zelfportretten. Misschien dat het thema inspireert tot het maken van even fraaie zelfafbeeldingen, als menig kunstenaar voor u deed. Het zou de gravatar veel persoonlijker en interessanter kunnen maken.

De regelmatige bezoeker van Sargasso’s virtuele kunstgalerie is gewend dat de redactie de beelden bij de thema’s verzamelt en tentoonstelt. Dat pakken we vandaag anders aan. Een virtuele galerie biedt immers, meer dan een gewone galerie, de mogelijkheid tot interactie.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Kunst Op Zondag | Vincent Van Gogh

Deze week: Vincent “oor ik daar iets?” Van Gogh, één van de drie Dutch Hypes. Geboren met genoeg slag van de molen om zich slecht in zijn vel te voelen, en vooral: historisch gemaakt om in te spelen op die romantische idee dat een kunstenaar moet LIJDEN – “anders is mijn geïnvesteerde geld voor NIETS geweest”. De gedachte dat een kunstenaar lekker een miljoen op zijn bank/in zijn sok ziet belanden telkens hij een stuk beschilderd linnen verkoopt is voor vele mensen nog steeds een ongemakkelijke. Ironisch natuurlijk, want wat iedere dweper voor Van Gogh doet vallen is precies zijn ruwe bolstergehalte, zijn gestoorde brein, zijn alles opgeven voor de kunst, zijn en last but not least: het feit dat hij (“hoe zielig!”) geen enkel werk tijdens zijn leven heeft verkocht.
Als je door een museum loopt wat staat maakt op een aantal algemeen erkende meesterwerken kom je vaak veel interessantere en beter gemaakte schilderijen tegen dan de publiekstrekkers die de koekenrommels sieren. Dat ligt voornamelijk aan de vertelbaarheid van het werk. Een Giaconta? Niet slecht, ook niet echt bijzonder – maar wat een story: Dan Brown, meer van dattum! De Maya van Goya? Zeer flauw, beetje bangig routineus gewreven doeken- maar wat een story: rukte de Spaanse koning zich der echt bij af? Whoow!…