Een zachte dood werd mijn moeder niet gegund

Juridische blokkades om een zachte dood mogelijk te maken drijven mensen tot wanhoop en veroorzaken ongeluk en ongelukken. Een goede regeling voor een ‘voltooid leven’ is de juiste manier om waardig met de dood om te gaan. Nu twee maanden terug besloot mijn moeder niet meer te eten en te drinken. Twee weken later is zij overleden. Mijn moeder was bijna 82, maar lichamelijk nog behoorlijk fit, en bijzonder actief: ze organiseerde leesclubs, lezingen, speelde piano en viool, sprak luisterboeken in voor slechtzienden, las veel filosofie, en tot een aantal jaar geleden roeide ze zelfs nog wekelijks. Voor de meeste mensen om haar heen kwam haar beslissing als een donderslag bij heldere hemel. Leven is lijden Toch, voor mijn moeder was het leven lijden geworden. De eenzaamheid die zij na de dood van mijn vader voelde was een leegte die niemand om haar heen kon vullen: haar sociale bezigheden niet, haar kinderen niet en haar kleinkinderen niet. Het was een leegte die gepaard ging met wanhoop en angstaanvallen, die in plaats van af te nemen met het klimmen der jaren enkel groeiden in aantal en duur.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 24-10-2022
Foto: Marcela (cc)

Kunst op Zondag | Rouw

, door

Memento mori zou een notitie op uw ‘nog-te-doen’-lijstje kunnen zijn. Maar tegen beter weten in leven we als onsterfelijken en noteren we de dood pas als die zich aandient.

Waarschijnlijk denkt u er vooral pas aan als in uw omgeving mensen sterven. In mijn omgeving is het aardig raak, hetgeen me op piëtas en sterfbed bracht. En eerder op het Memento Mori als voorbereiding op het onvermijdelijke. Zo lang we leven kunnen we ons voorbereiden op ons overlijden.

Als het dan zo ver is, zullen veel nabestaanden het uiterst aangenaam vinden als je bij leven je overlijden een beetje op orde hebt. Van verklaringen over medische behandelingen bij terminale ziekten tot beschikkingen over voorkomen van uitzichtloos lijden. Van goed vindbare documenten en adressenlijstjes tot wensen aangaande kist, kaart en koffie.

Dan doet de rouw haar intrede.

Er is veel publieke rouw de laatste tijd. Bijvoorbeeld rond Eberhard van der Laan. In een radioprogramma van de NPO stelde AT5-hoofdredacteur Paul van Gessel dat veel mensen niet alleen om Van der Laan rouwen maar ook om het gemis van eigen dierbaren:

Mensen beginnen gelijk over hun eigen man die net is overleden. Op de een of andere manier maakt Van der Laan dit los, landelijk.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Gandalf's Gallery (cc)

Kunst op Zondag| Sterfbed

, door

In beeldende kunst is het doodsbed een genre apart, schreven we vorige keer. U zag toen piëtas: de armen van een moeder of van een geliefde vormen een laatste rustplaats voor de overledene.

Aanwezig zijn bij het sterven, de laatste adem, de eerste uren na de dood, de opbaring, het zijn geen unieke momenten, maar wel minstens zo bijzonder als het bijwonen van een bevalling. Dat laatste heb ik nooit meegemaakt, dat eerste al vaker en het is elke keer een totaal andere ervaring.

Het doodsbed, het sterfbed, is in de kunst ook niet uniek, maar wel met grote verschillen als het gaat om religieuze iconen en wereldlijke bekenden of gewone stervelingen. Het is een apart soort portretkunst. Zelden zie je een poging het sterfproces zelf uit te beelden. De emoties van de nabestaanden willen nog wel eens toegevoegd worden aan het intieme, verstilde doodsbed.

De maagd Maria is beslist niet eenzaam gestorven.
Caravaggio – De dood van Maria, 1605 – 1606.
cc Flickr Steven Zucker photostream Caravaggio, Death of the Virgin

Kindersterfte zie je tegenwoordig amper meer op schilderijen, maar vaker in persfoto’s. Het is de wereld nog niet uit. Bij  Matthijs van den Bergh lijkt het Jongetje op zijn doodsbed (1658) meer van een weldoorvoede, serene rust.

Foto: glasseyes view (cc)

Kunst op Zondag | Pietà

, door

De dood ligt gevoelig. Het blijft bijzonder en het wil maar niet wennen. Van het moment dat je weet dat iemand niet lang meer heeft te gaan, langs de dagen of uren dat iemand steeds verder wegvalt, tot de eerste uren na het overlijden waarbij iemand in starre levenloosheid verandert, het is allemaal geen stof voor een alledaags praatje.

Terwijl we het allemaal toch meerdere malen meemaken. Kunst wil soms helpen het onbesprokene bespreekbaar te maken. Maar bij sterven en dood helpt dat weinig. Zoals ik al zei: het wil maar niet wennen. Elk heengaan is anders, dus er valt weinig over te veralgemeniseren.

In beeldende kunst is het doodsbed een genre apart. Met een groot verschil tussen dode religieuze iconen en wereldlijke bekenden. Gewone stervelingen zijn weer een verhaal apart.

In tegenstelling tot wat een enkele sekte beweert: Jezus is dood. Hij is een wrede dood gestorven en in kruisbeelden kan men daar niet genoeg van krijgen. Het verdriet over zijn heengaan is uitgebeeld in de vele pietàs. Waarlijk een ding tussen kunst…

Pietà van Michelangelo
cc Flickr Caleb and Tara VinCross photosteam Pieta Michelangelo

… en kitsch:
cc Flickr Jiuguang Wang photostream Pietà (Vesperbild) by 16th century sculptor of Tosco-Emiliano, Ca Rezzonico, Venice

Het aangrijpende van de pietà zit hem natuurlijk in dat beeld van de gestorvene die als een dode dweil in de armen van een dierbare ligt. Een beeld van liefde en verdriet. Het is een sterk beeld dat ontkerstend even indrukwekkend blijft. Jan Fabres variatie op Michelangelo’s pietà leidde in 2011 nog tot ophef op de biënnale van Venetië. Maria kreeg een doodshoofd, in haar armen lag een zelfportret van Fabre, met zijn hersens in zijn hand.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Dood voor beginners

, door

COLUMN - Volgens Denker des Vaderlands René Gude zijn er twee fouten die je kan maken als je te horen krijgt dat je stervende bent. De ene fout is doorgaan met leven alsof er niks aan de hand is, de andere fout is doen alsof het leven al voorbij is.

René Gude zal hoogstwaarschijnlijk de Kerst niet meer halen. Sinds 2007 is hij ziek, sinds 2011 weet hij dat het ongeneeslijk is. Gisteren was hij te gast bij De Wereld Draait Door. Voor de allerlaatste keer. 

Matthijs van Nieuwkerk vroeg of Gude zichzelf nog verbaasd had onlangs. Was er, nu de dood zo nabij was, een reactie die hij niet verwacht had van zichzelf. Gude vertelde dat hij had beseft dat het dagelijks leven, hoeveel je er ook van houdt, eigenlijk best zwaar is. Al die dagelijkse beslommeringen, elke dag opstaan, presteren op school, je verhouden tot andere mensen, een baan vinden, een partner vinden, kinderen op de wereld zetten (of juist niet), ruziemaken, liefhebben: ga er maar aan staan. Het paradoxale was dat je tijdens het leven voortdurend bezig bent om te ontkennen dat het zwaar is, maar dat je, als de dood in zicht is, juist troost kan putten uit het idee dat het allemaal nog niet zo eenvoudig was als je deed voorkomen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Zomergasten kost uur van je leven

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

lekker tv kijken (foto flickr/xJasonRogersx)Wetenschappers zijn een zuur stelletje mensen, zo lijkt het vaak. De naarlingen zijn zulke misantropen dat voor alles wat lekker of leuk is, aangetoond moet worden hoe schadelijk het voor je is. Alcohol, drugs, muziek: allemaal hartstikke leuke dingen die verpest worden door teveel nieuwsgierigheid van de kant van de mannen en vrouwen van de wetenschap. Ook een persoonlijk favoriet tijdverdrijf -televisiekijken- komt er nooit echt goed vanaf.

Hoewel het met de paplepel is ingegoten is het natuurlijk onzin dat je van teveel televisiekijken vierkante ogen krijgt. En negatieve effecten op de ogen van te lang naar een punt staren (oogmoeheid oftewel Asthenopie) zijn voor zover bekend tijdelijk. Maar televisie is op een andere manier wél degelijk slecht voor je. En hier krijgen we te maken met het welbekende verschil tussen correlatie en causatie: televisiekijken wordt namelijk doorgaans zittend gedaan. En zittende mensen verbrandden te weinig calorieën. En we weten allemaal wat er dan gebeurd: verhoogde kans op hart- en vaatziekten, suikerziekte en andere luie mensen ellende. 

Maar ondanks de bewezen ellende blijven mensen televisie kijken. En dus namen onderzoekers van de Australische School of Population Health aan de University of Queensland zich voor om eerder gepubliceerde sterftecijfers onder televisiekijkers  nog eens te analyseren en met nog deprimerender conclusies te komen. In totaal werd de data van 11.000 Australiers gebruikt. De onderzoekers vonden na extrapolatie dat in 2008 Australische volwassenen van 25 jaar en ouder een totaal van 9.8 miljard uur televisie keken en verbonden dat aan 286,000 eerder gestorven jaren. Alsof deze conclusie niet deprimerend genoeg is formuleren ze het als volgt: Na je 25e kost ieder uur dat je televisie kijkt, je 22 minuten van je leven. Dat maakt een uur televisie kijken dus net zo schadelijk als het roken van twee sigaretten.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.