De geheimen van Shell

Onder de titel 'Een giftig pact' publiceerde de NRC in samenwerking met enkele andere Europese media het resultaat van een onderzoek naar een oliewinningsproject in Kazachstan van Shell en zes andere oliemaatschappijen. Het project is om meerdere redenen giftig: het vervuilt de natuur, er is sprake van corruptie, de plaatselijke bevolking heeft te lijden onder luchtverontreiniging en de vissers wordt een belangrijke inkomstenbron ontnomen. Milieuactivisten worden bedreigd. Volgens een van hen, Max Bokaj, die vijf jaar vast heeft gezeten, leidt de olie-industrie enkel tot versterking van de positie van invloedrijke families. Wat in Kazachstan gebeurt is niet uniek. Shell en andere grote bedrijven laten vaker zien dat men geen boodschap heeft aan een schoon milieu, het terugdringen van CO2 uitstoot of de belangen van betrokken mensen, werknemers of omwonenden. De schade van onverantwoorde bedrijfsvoering is echter vaak moeilijk volledig in beeld te brengen omdat de bedrijven tegenover journalisten geen volledige openheid van zaken geven. Zo ook in dit geval. De onderzoeksjournalisten die de milieuvervuiling en de corruptie aan het licht brachten melden dat ze met betrokken medewerkers van oliebedrijven 'alleen op achtergrondbasis' mochten spreken, 'omdat ze geen toestemming hadden van hun werkgever om met journalisten te praten'. Ze hebben de bedrijven ook rechtstreeks benaderd met vragenlijsten. Shell gaat niet in op de vragen en verwijst naar NCOC, het bedrijf dat het project in Kazachstan uitvoert. NCOC zegt niet in te kunnen gaan op vragen over de milieuboetes en een arbitrage zaak die in het artikel aan de orde komen. Over de luchtkwaliteit in Damba, een van de plaatsen die geplaagd worden door vuile lucht, kan NCOC niets zeggen omdat Damba 'buiten de impactzone van het olieproject' valt. Andere Nederlandse bedrijven die bij het project betrokken zijn zoals verzekeringsmaatschappij Atradius DSB, baggerbedrijf Van Oord, en ingenieursbureau Witteveen en Bos ontwijken de meeste vragen over hun deelname. Openbaarheid van bedrijfsinformatie Waarom is informatie over een project met dergelijke grote maatschappelijke gevolgen niet openbaar? Het standaard antwoord van de bedrijven is een beroep op hun particuliere status en de noodzaak van een zekere beperking van de openheid uit concurrentieoverwegingen. Een ouderwets argument van de middenstand in een kleine gemeenschap dat in de huidige geglobaliseerde economie wat potsierlijk aandoet voor een wereldconcern dat de monopolist nadert. En zeker als het gaat om de impact van zaken die het algemeen belang raken zoals milieuvervuiling, klimaatopwarming en mensenrechten. Bedrijven kunnen ook wijzen op alle informatie die zij zelf al openbaar maken of moeten maken (jaarverslagen, accountantsrapporten, KvK informatie). En op de activiteiten van hun in omvang vaak niet geringe voorlichtingsdiensten. Wat mist is een verplichting die de overheid wel heeft (de WOO), maar die ontbreekt als het om informatie met een algemeen belang gaat die in het bezit is van particuliere bedrijven. En dat zijn er nogal wat sinds de grootschalige overheveling van taken van de overheid naar bedrijven. Maar los daarvan raken kwesties zoals milieuvervuiling en klimaatopwarming natuurlijk alle particuliere bedrijvigheid. De WOO is er omdat burgers belang hebben bij het handelen van overheidsinstellingen. De overheid dient de burgers en moet over die diensten volledig verantwoording afleggen. Daar waar bedrijven ook maatschappelijke belangen raken is een vergelijkbare openheid gewenst, en niet een openheid die door de bedrijven zelf wordt geregisseerd, maar net als bij de WOO: de journalist moet de informatie kunnen krijgen waar zij om vraagt. [overgenomen van Free Flow of Information]

Door: Foto: Stephan (cc)
Foto: Victoria Pickering (cc)

Klimaatverandering: een extreem rechts verdienmodel

In de Verenigde Staten groeit het aantal rechtszaken waarin staten, gewesten of steden schadevergoeding eisen van fossiele energiebedrijven voor schade ten gevolge van klimaatverandering. Volgens de Climate Change Litigation Database van het Sabin Center for Climate Change Law aan Columbia University gaat het om 41 zaken.

De meeste rechtszaken spelen zich af op staatsniveau, tot ongenoegen van de olie- en gasbedrijven. Die zouden liever zien dat de federale rechter zich erover buigt en zo uiteindelijk het Amerikaans Hooggerechtshof, dat sinds Trump in meerderheid in conservatieve handen is. De aandacht ging de afgelopen jaren vooral naar de cultuurstrijd, zoals de uitspraak in Dobbs v. Jackson Women’s Health Organization die staten weer de mogelijkheid heeft gegeven om abortus strafbaar te stellen.

Wat telkens onderbelicht blijft is dat dezelfde personen die de cultuurstrijd aanjakkeren, ook forse belangen hebben in fossiele energiebedrijven. Dat was al bij de gebroeders Koch, die de Tea Party mede oprichtten en financierden, en het is ook nu het geval bij Leonard Leo, de architect van de conservatieve overname van het Hooggerechtshof. Hij heeft banden met Chevron, een van de aangeklaagde oliebedrijven, en (niet verrassend) met het netwerk van denktanks dat de gebroeders Koch hebben opgebouwd.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Quote du Jour | Niet goed genoeg geluisterd

De betrokken partijen, ook Shell, hebben niet goed genoeg geluisterd naar de mensen in Groningen toen zij hun zorgen uitten over de schades aan hun huizen en over de veiligheidsrisico’s van de gaswinning. Er is decennialang te weinig geïnvesteerd in de leefbaarheid en economie van het Noorden. Wij hebben hier als bedrijf belangrijke lessen te leren.

Marjan van Loon, president-directeur van Shell Nederland, reageerde gisteren op het rapport van de parlementaire enquêtecommissie die onderzoek deed naar de gaswinning in Groningen. Ooit begon ik hier op Sargasso het dossier “Aardbevingen in Groningen”. Destijds, 8 januari 2014, was al lang en breed bekend dat de aardbevingen in Groningen een gevolg waren van de gaswinning. Met een goed gevuld arsenaal aan smoezen werden de Groningers toegang tot een rechtmatige schadevergoeding onthouden.

Foto: Felix63 (cc)

Shell houdt niet van lastige vragen

COLUMN - Een bericht uit het FD: ‘Shell gaat vanaf de derdekwartaalrapportage alleen nog bijeenkomsten houden voor financieel analisten. Journalisten mogen daar wel inbellen en meeluisteren, maar geen vragen stellen. De olie- en gasmultinational wil zo het proces rond de kwartaalrapportage ‘vereenvoudigen’ en het in lijn brengen met branchegenoten’. Zo ontnemen ze journalisten de enige manier om direct en ongefilterd vragen te stellen aan het bestuur, volgens Mark van Baal van het groene aandeelhouderscollectief Follow This. ‘Dit is duidelijk een stap om kritische vragen van journalisten over langetermijnbeleid en klimaatbeleid te minimaliseren.’

Thomas Bruning, algemeen secretaris van journalistenvakbond NVJ, ziet dit vaker gebeuren. ‘Het past in een trend waarin bedrijven en overheden de regie proberen te pakken op informatie. En bij een persconferentie hebben ze die regie niet. Dan krijg je onverwachte vragen van journalisten’, zegt hij. Mogelijk vervelende vragen. Terwijl de financieel analisten zich met een aandeelhoudersblik concentreren op de cijfertjes voor de korte termijn kunnen journalisten een bedrijf nog wel eens confronteren met hun maatschappelijke verantwoordelijkheid op de langere termijn. En op dat punt willen de meeste bedrijven, Shell voorop, niet in verlegenheid gebracht worden.

We raken hier aan een heilige wet van het kapitalisme. Private bedrijven houden uit concurrentieoverwegingen hun bedrijfsinformatie zoveel mogelijk geheim. Er is een wettelijke plicht om bepaalde bedrijfsinformatie openbaar te maken. Maar de informatie in jaarverslagen kan zo geredigeerd en gedoseerd worden dat de reputatie van het bedrijf hoe dan ook overeind blijft. De belangen van andere ‘stakeholders’ zijn doorgaans ondergeschikt aan het belang van de bedrijfseigenaar die per definitie altijd het laatste woord heeft bij de informatieverstrekking. En die eigenaar, dan wel zijn voorlichter, wil niet graag lastig gevallen worden door vervelende vragen van journalisten over zaken die zijn reputatie kunnen schaden.

Foto: Andreas Metz (cc)

Wat Shell wist: een kleine kanttekening

Er was de afgelopen tijd het nodige te doen over wat Shell lang geleden al wist over klimaatverandering, en welke informatie ze daarover hebben achtergehouden. Aanleiding was een uitgebreid onderzoek van Vatan Hüzeir van de Erasmus Universiteit Rotterdam, waarover onder meer Follow The Money berichtte.

Het is niet mijn bedoeling om het straatje van Shell schoon te vegen, maar een beetje context en nuance is wel op zijn plaats. Vooral over de stand van de wetenschap in de jaren ’70 en vroege jaren ’80. Zo hier en daar lijkt de indruk te zijn ontstaan dat Shell in die tijd al bezig was met het dwarsbomen van klimaatmaatregelen. Dat ligt wat genuanceerder. Zo hier en daar bracht een politicus klimaatverandering wel eens ter sprake; in 1970 deed SGP’er Van Rossum dat bijvoorbeeld in de Tweede Kamer. Maar het stond nog nergens als serieus beleidsthema op de kaart. Onder meer omdat de meeste klimaatwetenschappers het te vroeg vonden om het probleem op het bordje van de politiek te leggen. Het broeikaseffect was weliswaar al een dikke eeuw onomstreden wetenschap, en dat meer CO2 voor een warmer klimaat zou zorgen stond ook niet ter discussie. Maar er was nog wel debat over hoeveel het op zou kunnen warmen, en hoe schadelijk dat zou zijn. Een meerderheid in de klimaatwetenschap zag klimaatverandering nog als een probleem dat op hun eigen bordje lag, en daar ook hoorde.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

‘Koninklijke’ Shell is niet meer

Vandaag, 24 januari 2022, levert Koninklijke Shell zijn titel in en gaat gewoon verder hetzelfde te doen wat het al decennia lang doet: een van de grootste vervuilers van de wereld zijn.  Alleen vanaf nu officieel niet meer in Nederland, want het bedrijf probeert te voorkomen dat het moet gaan bijdragen aan het oplossen van de problemen die het mede zelf veroorzaakt heeft. Het werd juridisch net iets te warm onder de voeten.

Foto: Picea abies (fijnspar), 2002, door L. Kutschera en E. Lichtenegger, gearchiveerd in Wageningen Universiteit Image Collection copyright ok. Gecheckt 09-11-2022

(Kerst)bomen en hun wortels

Erwin Lichtenegger (1928-2004) tekende de wortelstelsels van bomen en planten, zoals in 2002 van een fijnspar (hierboven afgebeeld). Lichtenegger was onderdeel van een driepersoonsteam van wortelonderzoeker Lore Kutschera, die inmiddels ook overleden is. Bodemkundige Klaas Metselaar van Wageningen Universiteit digitaliseerde en archiveerde 1000 van hun tekeningen van wortelstelsels.

De fijnspar is populair als kerstboom, maar vanuit oogpunt van biodiversiteit en klimaat kunnen we weinig met deze boom. De fijnspar is hier inmiddels geworteld vanwege massale aanplant zo’n eeuw geleden voor de productie van hout, maar de boom is niet inheems. In de afgelopen eeuwen is vanwege economische redenen vaak gekozen voor het aanplanten van naaldbossen, waardoor herbebossing maar weinig geholpen heeft tegen klimaatverandering, zo concludeerden onderzoekers enkele jaren geleden. Het beste was geweest om de oerbossen onaangetast te laten, maar als er dan toch aangeplant moet worden dan is het beter te kiezen voor loofbossen.

Een boom slaat niet alleen CO2 op in de stam en takken maar ook in de wortels. Grotere bomen slaan meer CO2 op dan kleine, maar hoe groot een boom is kun je niet in een oogopslag zien, want je kunt de grootte van het wortelstelsel niet afleiden uit wat je bovengronds ziet. Dat zien we bij de fijnspar maar bijvoorbeeld ook bij deze kleine zomereik (inheems in Nederland) die Kutschera en Lichtenegger tekenden.

Foto: copyright ok. Gecheckt 01-11-2022

Gouden Hockeystick 2021: Oeuvreprijs voor Shell

Dit jaar reiken we voor de derde keer de Gouden Hockeystick uit, de prijs voor de klimaatontkenner van het jaar. Normaal gesproken verzamelen we eerst nominaties en stellen een shortlist samen, maar nu is het overduidelijk aan wie de prijs toebehoort, een heuse oeuvreprijs zelfs. Daarbij, het bedrijf heeft besloten het land te ontvluchten, zodat dit het laatste jaar zou zijn waarin het de prijs überhaupt zou kunnen ontvangen. We vonden in de voorgaande jaren meer dan genoeg redenen om deze oliereus te nomineren voor de shortlist (2019, 2020), dus deze laatste kans om hen in het steeds hetere zonnetje te zetten laten we niet lopen.

Het is een indrukwekkend oeuvre: Shell weet zelf sinds midden jaren ‘80 dat de uitstoot van fossiele brandstoffen de aarde opwarmt en wij weten inmiddels ook dat zij sindsdien hun opperste best deden om deze wetenschap verborgen te houden, verwarring te zaaien of hun rol bij klimaatverandering actief te ontkennen. Al vanaf het moment dat #ShellKnew, zag onze nationale trots kansen om de verantwoordelijkheid voor minder CO2-uitstoot bij overheden en consumenten te leggen, en daar richtten zij hun lobby dan ook op.

De ontkenning voorbij

Maar tegenwoordig is Shell natuurlijk óók bezorgd en zeer betrokken bij klimaatactie. Net als vele andere klimaatontkenners heeft Shell begrepen dat ontkennen geen zin heeft en dat er slimmere en effectievere strategieën zijn om niets te hoeven doen: geen denial maar delay (en division, deflection en doomism), zoals Michael E. Mann constateerde. Wij constateerden enkele jaren geleden ook al dat we fases 1 en 2 van de klimaatontkenning definitief voorbij zijn, en we zien nu een wirwar van fases 3 tot en met, eh, wat het gelegenheidsargument op dat moment is.

Shell aansprakelijk voor vervuiling Nigeria

Vier Nigeriaanse boeren startten 13 jaar geleden met steun van Milieudefensie een rechtszaak, vanwege olievervuiling door lekkende pijpleidingen op hun land. De rechter oordeelde vandaag dat Shell Nigeria verantwoordelijk is en schadevergoeding moet betalen. Shell kon niet bewijzen dat de lekkages waren ontstaan door sabotage. Het moederbedrijf is niet verantwoordelijk.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Stephan (cc)

Shell slachtoffer?

COLUMN - In de Volkskrant van zaterdag j.l.schrijft Martin Sommer over Shell als slachtoffer. Onbegrijpelijk, meent Harry Bleeker. Shell heeft niet alleen de hele vorige eeuw, maar gewoon tot op de dag van vandaag, onzindelijk veel geld  verdiend, en verdient het nog steeds, met de vervuiling van de aarde.

Tot omstreeks 1990 behaalde Shell forse winsten zonder dat het bedrijf zijn eigen bijdrage aan de ondergang van ons klimaat had gedocumenteerd en geconstateerd. Na 1990 gebeurde dat dus opzettelijk en zonder enige scrupules. Ik weet niet hoe u dat noemt maar echt getuigen van brandschoon en te koesteren gedrag, vind ik dat niet. Het reeds vaak gebruikte argument door Shell zal nu ook vast zijn: we deden niets anders dan aan de vraag van de burgers te voldoen.

De 9 procent burgers die bij de door Sommer genoemde enquête negatief over Shell denkt, worden als een Leninistische voorhoede bestempeld, maar voor de 26 % die het geen reet kan schelen of Shell het klimaat naar de knoppen helpt, ontbreekt opeens een etiket. De bijdrage die Shell nu zeker levert aan schone energie is uiterst bescheiden vergeleken met de voortdurende inspanningen als olieboer, maar daar geen woord over van Sommer. Shell is geen slachtoffer maar een bedrijf dat niet het landsbelang van Nederland of het milieu voorop stelt, maar winst voor haar aandeelhouders en niks anders, daar moeten we niet geheimzinnig over doen. Het nalaten door de politiek om het grote bedrijfsleven te beteugelen zal ons nog duur te staan komen.

Volgende