Apenonderzoek verheldert verband armoede en overgewicht

Lageropgeleiden zijn hebben vaker overgewicht dan hogeropgeleiden. Een proef met resusapen verklaart mogelijk waarom. Waarom eten sommige mensen meer snacks en ongezond voedsel dan andere, wat tot overgewicht leidt? Onderzoek wijst uit dat een deel van het antwoord aanleg is: sommige mensen hebben meer moeite om zich te verweren tegen de stortvloed aan voedselverleidingen van onze westerse leefomgeving, dan andere. Tegelijk zien we dat die gevoeligheid onder aan de maatschappelijke ladder wordt uitvergroot: mensen met het laagste opleidings- en inkomensniveau zijn gemiddeld twee keer zo vaak obees vergeleken bij rijke hoogopgeleiden, blijkt uit CBS-cijfers. Hoe dat komt, is nog maar deels duidelijk. Het is moeilijk om mensen en alles wat dagelijks hun gedrag beïnvloedt, in het wild te bestuderen. Een nieuw onderzoek met apen – jazeker – geeft een manier om het verband tussen sociaaleconomische status en obesitas beter in kaart te brengen. 

Door: Foto: linda (cc)
Foto: jekert gwapo (cc)

Met zweet toont de mens emoties

ACHTERGROND - Wie niet helemaal okselfris is, heeft al gauw de neiging riant met een fles deodorant te spuiten. Dat is zonde, want zweetgeur is deel van onze nonverbale communicatie, volgens biologe Liyen Siaw.

Het is bekend dat mensen zowel nonverbaal als verbaal met elkaar communiceren. Bij het uiten van emoties gebruiken we woorden of maken we bepaalde gebaren, gezichtsuitdrukkingen of geluiden waardoor een ander een idee krijgt van hoe we ons op dat moment voelen.  Maar wist je dat we met de geur van zweet ook onze emoties kunnen laten zien? Sociaal psycholoog Gün Semin van de Universiteit Utrecht heeft dit tijdens zijn onderzoek aangetoond.

In de dierenwereld is al langer bekend dat het gebruik van geuren meerdere functies heeft. Zo kunnen dieren de geurstof feromoon produceren om seksuele partners te lokken, markeren dieren die een territorium hebben deze vaak met urine en gebruiken sommige dieren geur als verdedigingsmechanisme als ze zich bedreigd voelen.

Hoewel bij mensen de visueel en auditief sociale communicatie bekender is, zijn er al gevallen bekend dat ook mensen via geuren met elkaar communiceren. Verschillende wetenschappelijke onderzoeken hebben aangetoond dat lichaamsgeuren een rol kan spelen bij de partnerkeuze. Uit het onderzoek van Clark (1988) over de invloed van parfum in een sociale en georganiseerde setting, bleken vrouwen in een theater eerder een programmaboekje mee te nemen of op een stoel te zitten die besprenkeld was met 5 α-androstenone, een geurstofje die in het okselzweet van mannen aanwezig is. Het reukzintuig is een van de meest primitieve zintuigen en is verbonden met het limbisch systeem van de hersenen. Het limbisch systeem regelt voornamelijk onze gevoelens, emoties en gedrag, wat de samenhang tussen reuk en emoties verklaard.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Een pil tegen autisme?

NIEUWS - The Scientific American schrijft over een nieuwe vorm van drugs die erop gericht is niet de gevolgen, maar de oorzaak van autistische stoornissen aan te pakken. Met een hoop mitsen en maren, natuurlijk, maar er is hoop dat autisme in de toekomst doeltreffender behandeld kan worden.

Foto: Bas Bogers (cc)

Politie moet z’n werk beter doen

INTERVIEW - Donkere mensen, Marokkanen en Oost-Europeanen worden op straat makkelijker staande gehouden door de politie dan blanke Hollanders. Dat bleek uit onderzoek van cultureel antropoloog Sinan Çankaya naar de interpretatie van willekeurige voorbijgangers door Amsterdamse agenten.

Eenderde tot tweederde van de interacties tussen burger en agent vindt plaats voordat er een overtreding of misdrijf is gepleegd. De agent heeft een bepaald vermoeden bij een willekeurige passant en spreekt hem/haar aan onder het mom ‘vragen staat vrij’. Dat heet proactief werken, en de politie zet er steeds meer op in.

Maar wie er op straat staande gehouden wordt, is veelal geen kwestie van objectieve politie-informatie. De onderbuikgevoelens van de agent bepalen vaak wie hij aanspreekt. En dat zijn meestal mensen met een bepaalde etnische achtergrond. Marokkanen, Turken, Oost-Europeanen: veel vaker dan blonde Hollanders worden ze door een agent staande gehouden voor een praatje. ‘Maar dat geldt ook voor mensen die donkere kleding met capuchons of bontkragen dragen,’ zegt Sinan Çankaya, die in  opdracht van de politie Amsterdam-Amstelland onderzoek deed naar de interpretaties van Amsterdamse agenten. Daarvoor hield hij 59 diepte-interviews en observeerde hij 25 diensten van de Amsterdamse noodhulp.

Afgaan op uiterlijk, maar geen discriminatie

Foto: marie-ll (cc)

Steeds meer privaat geld naar universiteiten

DATA - Universiteiten in Nederland zijn voor hun inkomsten stuk voor stuk voor meer dan 10 procent afhankelijk van privaat geld.

Dat blijkt uit een onderzoek van de Algemene Rekenkamer. In totaal harkten de dertien Nederlandse universiteiten in 2009 liefst 1,1 miljard euro binnen aan geld dat niet van de overheid kwam en dat bedrag stijgt sindsdien door.

Volgens de rekenkamer kregen in 2009 de Nederlandse universiteiten tussen de 44 en 188 miljoen euro – 10 tot 26 procent van de jaarinkomsten – binnen uit de zogenoemde ‘derde geldstroom’. Daar vallen, naast opbrengsten uit speciale cursussen aan derden, ook de opbrengsten onder van specifiek onderzoek in opdracht van overheden, instanties en bedrijven zoals Philips.

Uit een aantal recente jaarverslagen van verschillende universiteiten blijkt dat het aandeel van privaat geld alleen maar toeneemt. Zo steeg de opbrengst uit de ‘derde geldstroom’ tussen 2009 en 2011 in Delft van 135 naar 143 miljoen euro, bij de Erasmus Universiteit van 136 naar 150 miljoen en in Leiden van 135 naar 164 miljoen.

De rekenmeesters zien daar echter gevaar in, omdat de ‘publieke taak’ van universiteiten in gevaar kan komen. Ze kunnen volgens de onderzoekers niet aantonen dat deze ‘contractonderzoeken’ bijdragen aan een goede leerschool. Ook zouden universiteiten door onderzoek in opdracht te doen de markt verstoren voor andere onderzoeksinstellingen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Marco Derksen (cc)

Bemoeizorg werkt

ACHTERGROND - Duizenden mensen leven in zorgwekkende omstandigheden, maar krijgen geen ondersteuning omdat ze elke vorm van zorg vermijden. Bemoeizorgteams proberen dat te veranderen. Zij zoeken mensen op en bieden actief hun hulp aan, maar werkt het ook?

Hij is een bekende verschijning voor degene die ‘s ochtends wel eens door het stadspark van een grote stad fietst: de verwarde, wat vermagerde man die je schuchter vanonder een dekzeil aankijkt, met argwanende ogen en een hoofd vol geklitte haren. En veel mensen kennen in eigen stad of dorp wel een buurtgenoot, waar het onkruid in de voortuin tot aan de eerste verdieping reikt en de lege kratten pils, een winkelwagen en een fiets, zonder voorwiel, op de betegeling door elkaar op de grond liggen. Maar wat weten we eigenlijk van deze mensen? Waarom leven zij in vaak kommervolle omstandigheden en zouden ze het op prijs stellen als je ze hulp aanbiedt? De bemoeizorg meent van wel.

Bemoeizorg helpt!

Al ruim twintig jaar bestaan er in Nederland bemoeizorgprogramma’s voor mensen die ondanks hun beroerde levensomstandigheden geen contact hebben met de reguliere hulpverlening zoals de geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg of het maatschappelijk werk. In deze programma’s worden cliënten opgezocht door bemoeizorgers nadat er een melding is gedaan door bijvoorbeeld familie, buren of woningbouw. Bemoeizorgers verlenen vervolgens laagdrempelige, praktische hulp in de eigen leefomgeving van cliënten. Met als doel hen na een aantal maanden door te kunnen verwijzen naar reguliere voorzieningen.

Foto: seeingimonkey (cc)

Rammelende zaadleiders?

ACHTERGROND - Een studie in IJsland heeft aangetoond dat mannen die op latere leeftijd kinderen krijgen, meer mutaties doorgeven aan hun nageslacht. Met een verhoogde kans op bijvoorbeeld autisme of schizofrenie als gevolg.

Steeds meer vrouwen willen carrière maken voordat ze aan kinderen gaan denken. Jarenlang voelt het voor velen alsof ze alle tijd hebben om aan zelfontplooiing te doen en gewoon een leuke tijd te hebben. Maar dan zijn daar opeens die spreekwoordelijk rammelende eierstokken. Het is algemeen bekend dat de kans op een gezonde baby afneemt als de moeder richting veertig gaat. Voor mannen is dit anders, zij kunnen tot op late leeftijd vader worden. Maar is dit werkelijk zonder risico’s?

Een recente in Nature gepubliceerde studie onder een groep IJslandse ouder-kind-trio’s toont aan dat de leeftijd van de vader bij de conceptie gevolgen heeft voor het aantal nieuwe mutaties in het nageslacht. Mutaties zijn veranderingen in de volgorde van de nucleotiden, de bouwstenen van ons DNA. De nucleotidenvolgorde bepaalt welke eiwitten gemaakt worden en is dus cruciaal voor het goed functioneren van ons lichaam. Sommige mutaties hebben geen merkbare gevolgen. Andere mutaties kunnen nuttig zijn voor de evolutie van een soort: door veranderingen raakt een soort mogelijk beter aangepast aan de omgeving. Als een nieuwe eigenschap de overlevingskansen vergroot, zal dit tot selectie voor die mutatie leiden. Maar een mutatie kan ook nadelige gevolgen hebben wanneer het eiwit waarvoor de DNA-nucleotidenvolgorde waarin de mutatie zich bevindt codeert, niet meer goed functioneert of zelfs niet meer gemaakt wordt.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: copyright ok. Gecheckt 26-09-2022

De gekleurde PVV-stemmer

PVV-stemmers zijn ontevreden blanke mannen en vrouwen. Toch? Fout! Er stemmen ook veel migranten op de partij. Shashi Roopram onderzocht waarom – onder Surinaamse Hindoestanen – en vond een verrassend antwoord.

Marokkaan? Dan stem je links, waarschijnlijk PvdA. Hetzelfde geldt als je Turks, Surinaams of van een andere etnische minderheid bent. Dat is de overheersende opvatting over de politieke oriëntatie van migranten in Nederland, zowel in de maatschappij als in de wetenschap. Maar klopt dat wel? Twee jaar geleden voerde Shashi Roopram (30) campagne voor de PvdA in Den Haag en kwam hij erachter dat veel Surinaamse Hindoestanen die hij tegenkwam van plan waren PVV te stemmen. Op een goede dag sprak Roopram een moslim van Surinaams Hindoestaanse afkomst die zei dat hij te veel last had van Turken en Marokkanen in de buurt. Toen Roopram hem confronteerde met het feit dat hij zelf islamitisch was, zei hij dat Wilders het niet over hem had als die tegen moslims ageerde. ‘Dat was echt een trigger voor mij, ik wilde begrijpen waarom mensen zo dachten,’ zegt Roopram. En dus schreef hij voor zijn researchmaster een paper over Surinaams Hindoestaanse PVV-stemmers, dat vandaag gepresenteerd wordt tijdens de KIESkleurig conferentie in Den Haag.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Blonde joyriders zijn grappig.

Culturele antropologie op Zondag (CoZ): Hoe een tweejarige joyrider de lezers van het AD te kakken zet.

Via onze collega van Stroomopwaarts stuitten we op fraai voer voor culturele antropologen. Eén komkommernieuwtje leidde tot opmerkelijke verschillen in de lezersreacties. Het Algemeen Dagblad berichtte op 25 juni: “Een 2-jarige peuter heeft vandaag in Haarlem de auto van zijn vader de sloot in gereden. Dat maakte de politie bekend. Het incident gebeurde aan De Bazellaan”.

Het artikel werd geïllustreerd met een blond ventje dat wat rommelde met de autosleutel. Het AD voegde een lezerspoll toe. Wat vonden de AD-lezers van dit nieuws? Fascinerend gaf 3% aan. Grappig 53% , hartverwarmend 3%, ergerlijk 14%, beangstigend 25%. deprimerend 2%, waren de overige resultaten.

Het nieuws was overgenomen van het ANP. Het is komkommertijd dus een AD-journalist had tijd voor nader onderzoek. De volgende dag verschenen in het AD de details:

“Het is een handenbindertje, die kleine dondersteen Naoufel Asbihi uit Haarlem. Toen zijn vader gistermiddag even niet oplette, reed de nog geen 3 jaar oude peuter de auto van pa de sloot in. Het gebeurde gistermiddag bij hun flat aan de De Bazellaan in Haarlem”.
Nu ging het artikel gepaard met een foto van de met donkere krullen getooide Naoufel. En wat vonden de AD-lezers nu van het nieuws? Fascinerend 1%, grappig 38%, hartverwarmend 2%, ergerlijk 52%, beangstigend 4%, deprimerend 2%.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Uitvinder E. Koers heeft een apparaat uitgevonden, waarmee een was in vijf minuten kan worden gedaan. Gebruik ervan kost minder zeep en minder moeite. Koers en zijn vrouw demonstreren buiten op het gras deze eerste "pompwasmachine". Bij dit machientje, dat op een teil met fietspomp lijkt, wordt het zeepsop door de was geslagen i.p.v. zoals […] copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

Komt alles dan toch nog goed?

Waarin de auteur zijn vreugde uitspreek over de uitkomsten van een onderzoek waaruit blijkt dat de Nederlander – en dan met name de Nederlandse huisvrouw – meer luiert.

Nederland is luier geworden, lees ik, forenzende kosmopoliet, in De Spits. “Met name huisvrouwen hebben de afgelopen twee jaar meer tijd in hun slaapkamer doorgebracht,” staat in de inleiding van het stukje. Besteedt per dag 113 minuten meer in bed dan in 2010. Dat is bijna twee uur meer. De Nederlandse huisvrouw is depressief, denk ik in eerste instantie. De recessie hakt erin. Het is crisis. Hun mannen moeten harder werken. Zij doen juist minder. Alle levensvreugde wordt eruit gezogen. De Nederlandse huisvrouw rest niets dan vroeg naar bed gaan en veel slapen.

Maar dat is niet het geval. “Nederlanders slapen niet alleen langer, vooral ook andere activiteiten in bed zijn toegenomen.” En met die andere activiteiten wordt niet de oudste beweging der wereld bedoeld en alles wat daar bij komt kijken, maar televisiekijken, smartphonegebruik en lezen.

Het is zo dat er minder mensen met een betaalde baan zijn en dat de mensen die wel een betaalde baan hebben meer werken en bovendien langer reizen (de auteur van dit stukje is daar een vrij extreem voorbeeld van, na jarenlang vier dagen per week op z´n janboerenfluitjes te hebben gewerkt met reistijden van een kwartier op de fiets, moet hij het nu doen met vijf dagen per week werken en drie uur reizen per trein per dag, wat overigens zeer redelijk te doen is tot nu toe, met de vertragingen valt het wel mee en het aardige is, tegenwoordig krijg je te horen waarom een trein vertraging heeft, wat tot zinnetjes kan leiden als: “Vanwege het ontbreken van de machinist in Enkhuizen hebben wij helaas 20 minuten vertraging opgelopen,” dus u begrijpt: ik vermaak me wel), maar de mensen die minder werken liggen niet depressief in bed hun tijd te verdoen. Integendeel, ze nemen het er van: “In tegenstelling tot werken en autorijden, lijkt het ‘ontspannen, niets doen, luieren en nadenken’ populairder te zijn geworden. Michel van Voort, directeur van onderzoeksbureau SPOT, vermoed dat de recessie ‘een belangrijke factor van invloed kan zijn’.”

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Vorige Volgende