Nepnieuws is niet nieuw; de verspreiding ervan wel doodeenvoudig

Nepnieuws is niets nieuws. Paus Franciscus haalde laatst de Slang uit Genesis aan, wiens woorden ervoor zorgden dat Adam en Eva uit het Paradijs werden gezet, om aan te geven dat zelfs het idyllische Eden, de mythologische kraamkamer van de mensheid, al last had van figuren die nepnieuws verspreidden [1]. Een korte blik op de geschiedenis levert meer voorbeelden. De Perzische koning Darius liet op zijn graf graveren dat hij geen vriend was van de leugenaar [2]. Om koning te worden moest Darius namelijk eerst een burgeroorlog voeren tegen een nepnieuwsverspreider, die beweerde de rechtmatige opvolger van de net overleden koning te zijn. Een ander bekend geval is de Spaans-Amerikaanse oorlog, die uitbrak nadat een Amerikaans oorlogsschip in Cuba was ontploft [3]. Dit was hoogstwaarschijnlijk een ongeluk, maar de toenmalige pers, het zogenaamde “yellow journalism” [4], wist de Amerikanen ervan te overtuigen dat het een Spaanse aanval was, die natuurlijk om een stevige militaire reactie vroeg. Ook in de 20e eeuw speelde nepnieuws een belangrijk rol. Hannah Arendt beschouwde het als instrumenteel in de opkomst van de nazi’s [5]. Op een of andere manier lijken er altijd mensen geweest te zijn, die onware informatie verspreidden om er zelf beter van te worden, met vaak desastreuze gevolgen voor de rest van de wereld.

Quote du Jour | Gewoon een ‘business opportunity’


 

Iedereen denkt dat wij Kremlin-trollen zijn, maar ik ben gewoon ondernemer’, zegt een van de investeerders in Voice of Europe als we haar bellen. We vinden haar omdat ze woont op het adres waar de domeinnaam van Voice of Europe geregistreerd staat. In het dagelijks leven is ze directeur van een douanebedrijf nabij Schiphol.

De Groene Amsterdammer zocht eens uit wie er achter de propagandasite ‘Voice of Europe’ steekt. Dat blijken drie Nederlandse ondernemers, waaronder Erik de Vlieger. Zij zouden vele duizenden euro’s hebben gestoken om van de site het Breitbart van Europa te maken.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Stuart Rankin (cc)

Er komt geen Europees ministerie van de waarheid…zeggen ze

OPINIE - Een Ministerie van Waarheid zou niet de bedoeling zijn. Maar de EU en de lidstaten bemoeien zich wel heel stevig met het waarheidsgehalte van de media.

GeenStijl is door EUvsdisinfo van de zwarte lijst gehaald. De verwijdering van de website komt nadat GeenStijl had gedreigd met een rechtszaak tegen het Europese bureau dat Russische desinformatie publiceert. Volgens de site had GeenStijl in het artikel geschreven dat Oekraïne een ‘erg corrupt en fascistisch land’ is. Een door de Oekraïense overheid in het leven geroepen propagandabureau had GS, TPO, De Gelderlander en NPO Radio 1 aangemeld bij de Europese desinformatiebestrijders. Maar eerder al was duidelijk geworden dat ze bij Promote Ukraine niet goed kunnen lezen; of gewoon bevooroordeeld zijn. De vrijwilligers die de berichten voor EUvsDisinfo leveren hebben wel heel veel werk verricht het afgelopen jaar. Een Oekraïens weekblad telde maar liefst 1310 gevallen van Russische propaganda die door de EU-waakhond zijn ‘ontmaskerd’.

De East StratCom Task Force in Berlijn is door de EU in maart 2015 opgericht om Russische desinformatie te ontkrachten. De organisatie kreeg eind vorig jaar van de Europese Commissie € 1,1 miljoen toegezegd om de activiteiten voorlopig voort te zetten. Iedereen kan gevallen van desinformatie melden. Ze worden zonder nadere controle op de site gezet, wie een fout ziet kan het achteraf melden. Met als gevolg dat alle journalistiek die Poetin-bashers niet bevalt aan de schandpaal wordt genageld. De EU faciliteert feitelijk een uitlaatklep voor anti-Rusland jagers.

Foto: copyright ok. Gecheckt 27-09-2022

Kunst op Zondag | Nep is Kunst

We hebben het hier al eens eerder betoogd: kunst is per definitie het ultieme nep. Kunst is nep omdat het niet anders kan zijn dan namaak. Dat geldt voor de bedrieglijke reproductie van een meesterwerk, voor plagiaat, kitsch en doelbewuste fake en voor feitelijkheden als soepblikjes en urinoirs.

Kunst heet kunst omdat het niets anders is dan weergave van een idee. Het is nooit het idee zelf. Het is een uitvoering er van. Die gedachte is niet nieuw, maar omdat ik vergeten ben welke grote denkers dat ooit hebben beschreven, zou ik mezelf gemakkelijk hoogst origineel kunnen vinden. Natuurlijk ben ik te lui om het even na te pluizen en er van uitgaand dat lezers ook die moeite ook niet nemen, zou de gedachte zomaar aan P.J. Cokema toegeschreven kunnen worden.

Het grote verschil tussen kunst en wat heden ten dage als nep de wereld wordt in geslingerd, zit hem in de intentie. Het hedendaagse actuele nep is bedoeld om mensen te bedonderen ter meerdere eer en glorie van een paar narcisten die louter op eigen gewin uit zijn. Kunst gaat louter om genieten of zet mensen zelf aan het denken.

Zo heeft Keith Haring zijn fake news wel bedoeld. In de tachtige jaren maakte hij collages van krantenkoppen uit de New York Post, fotokopieerde ze en verspreidde ze door New York.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Roel Wijnants (cc)

Nepnieuws ‘omdat ik het zeg’

OPINIE - Waarschuwingen voor ‘nepnieuws’ ontberen bewijzen. 

Was het een toevallige samenloop van omstandigheden? Zowel in Spanje, Engeland als Nederland waarschuwden ministers de afgelopen week voor nepnieuws, meer in het bijzonder voor nepnieuws dat vanuit Rusland zou worden verspreid. De nieuwe minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren, die over de AIVD gaat, schreef een brief aan de Tweede Kamer op verzoek van CDA-fractieleider Van Haersma Buma. “Nederland staat in het vizier van onder meer Russische inlichtingendiensten,” volgens de minister. “Naast deze klassieke inlichtingenoperaties via inlichtingenofficieren zet Rusland ook digitale middelen in voor beïnvloeding van besluitvormingsprocessen, beeldvorming en de publieke opinie. Ook in Nederland zijn er dossiers en (politieke) processen die voor Rusland van belang zijn en waarbij beïnvloeding en manipulatie een voorstelbare dreiging zijn, bijvoorbeeld het MH-17 proces.”

Dat was een pikant voorbeeld voor Buma, enkele dagen nadat zijn fractiegenoot Omtzigt zijn excuses had moeten aanbieden voor het souffleren van een ‘nepgetuige’ op een hoorzitting over de ramp met de MH-17. Dat nieuws, vorig weekend door de NRC naar buiten gebracht, is door een andere aanwezige bij de hoorzitting overigens gekwalificeerd als ‘nepnieuws’. De suggestie van de krant dat Omtzigt met opzet deze getuige opvoerde wijst VU-docent Erik Denters met klem van de hand. Maar tendentieuze journalistiek is nog geen ‘nepnieuws’.

Foto: Stuart Rankin (cc)

Dat ontbrak er nog maar aan

COLUMN - Al een paar jaar hebben we te maken met nepnieuws. Onderdeel daarvan zijn foto’s die creatief worden hergebruikt. Oude beelden van Spaanse tasjesdieven actief in eigen land worden opnieuw gepost als zijnde moslims die recent in een Noord-Europese stad een vrouw beroven, om het verhaal te bewijzen dat ‘we’ sinds de komst van vluchtelingen in de afgelopen twee jaar worden ‘overstroomd’ door buitenlandse criminelen – dat werk.

Het kan nog een stuk erger. Een Duits-Amerikaanse onderzoeksgroep is al geruime tijd bezig met software die YouTube video’s in real-time kan aanpassen. Ze gebruiken daarbij een tussenpersoon die zittend voor een webcam allerlei grimassen trekt, die vervolgens direct worden verwerkt in een gezicht uit een bestaande video. Zo kun je met Face2Face in een paar minuten tijd een ingrijpend veranderde versie van een bestaand filmpje opnemen.

De groep gaf vorig jaar een video vrij waarop een dikkige man met een driedagenbaardje al bekkentrekkend met een eerder opgenomen GW Bush wordt gemixed, zodat president Bush ineens overtuigend allerlei tics vertoont terwijl hij zijn betoog afsteekt; daarna laat een andere jongeman president Poetin met verve lachen en schmieren.

Een tweede onderzoeksgroep presenteerde deze week een techniek om bestaande mensen nieuwe teksten in de mond te leggen. Een vertrouwd gezicht wordt softwarematig tot in zijn vezels ontleed – hoe zitten die mond en lippen in elkaar, hoe bewegen de ogen en wangen tijdens het spreken? Dat videomodel kan dan na enige training en met wat fine-tunen kersverse teksten uitspreken, als waren ze authentiek.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Facebook wil gebruikers nieuws laten beoordelen op betrouwbaarheid

In de strijd tegen nepnieuws wil Facebook gebruikers de mogelijkheid geven om nieuws te beoordelen op geloofwaardigheid en betrouwbaarheid:

Facebook said on Friday that it planned to prioritize high-quality news on the social network by allowing its users to rank news sources that they see as the most credible and trustworthy.

Dat niet iedereen even enthousiast reageert vanwege mogelijke manipulatie is begrijpelijk:

For publishers, Facebook’s new ranking system raised immediate concerns, including whether crowdsourcing users’ opinions on trustworthiness might be open to manipulation.

Verkiezingsuitslagen beïnvloeden met nepnieuws kost ‘slechts’ €357.700,- per jaar

Beveiligingsbedrijf Trend Micro is in de schimmige wereld van de handel in nepnieuws gedoken. In een 77 pagina lang rapport (PDF) doen ze verslag van de duistere markt voor invloed. Naast campagnes om verkiezingen te beïnvloeden (à $400.000), kun je ook journalisten in discrediet laten brengen (à $50.000) of een straatrellen laten initieren (à $200.000).

Hoe komt Trump aan z’n nepnieuws?

Een interessant verhaal van Politico over hoe Trump aan z’n nepnieuws komt:

The president rarely surfs the web on his own, but his staff have made a habit of slipping news stories on to his desk—including the occasional internet hoax.

Tot ergernis van stafchef van het Witte Huis:

White House chief of staff Reince Priebus issued a stern warning at a recent senior staff meeting: Quit trying to secretly slip stuff to President Trump.

Vorige Volgende