Debat of inzicht?

De publieke debatten vliegen je tegenwoordig om de oren, en eigenlijk ben ik ze beu. Gisteravond zat ik bij een mediacafé over journalistiek en klimaatverandering. De vragen waren oprecht en belangrijk: hoe kun je het beste verslag doen over zo’n alomvattend onderwerp, hoe voorkom je dat je je lezers plat slaat, hoe verschaf je perspectief en inzicht, hoe haak je met zo’n breed onderwerp aan bij het alledaagse nieuws, en wat zijn de valkuilen van je aanpak? Om het debat te stimuleren, was ook Marianne Zwagerman uitgenodigd: iemand die graag heilige huisjes omver trapt. Het effect van haar bijdrage op het debat was tamelijk desastreus: veel uithalen en gesneer, veel roepen dat zowat ieder ander dan zijzelf het volkomen fout deed. Niemand schoot er veel mee op, behalve mogelijk Zwagerman zelf, die zich al doende weer fijn als ‘mediastrateeg’ op de kaart kon zetten. “Was het maar een masterclass geweest,” verzuchtte een collega na afloop. “Want nu moest iedereen eerst weer eindeloos tegen elkaar in het geweer treden…” Ze sloeg de spijker vierkant op de kop.

Door: Foto: Rising Damp (cc)
Foto: Stuart Rankin (cc)

Dat ontbrak er nog maar aan

, door

COLUMN - Al een paar jaar hebben we te maken met nepnieuws. Onderdeel daarvan zijn foto’s die creatief worden hergebruikt. Oude beelden van Spaanse tasjesdieven actief in eigen land worden opnieuw gepost als zijnde moslims die recent in een Noord-Europese stad een vrouw beroven, om het verhaal te bewijzen dat ‘we’ sinds de komst van vluchtelingen in de afgelopen twee jaar worden ‘overstroomd’ door buitenlandse criminelen – dat werk.

Het kan nog een stuk erger. Een Duits-Amerikaanse onderzoeksgroep is al geruime tijd bezig met software die YouTube video’s in real-time kan aanpassen. Ze gebruiken daarbij een tussenpersoon die zittend voor een webcam allerlei grimassen trekt, die vervolgens direct worden verwerkt in een gezicht uit een bestaande video. Zo kun je met Face2Face in een paar minuten tijd een ingrijpend veranderde versie van een bestaand filmpje opnemen.

De groep gaf vorig jaar een video vrij waarop een dikkige man met een driedagenbaardje al bekkentrekkend met een eerder opgenomen GW Bush wordt gemixed, zodat president Bush ineens overtuigend allerlei tics vertoont terwijl hij zijn betoog afsteekt; daarna laat een andere jongeman president Poetin met verve lachen en schmieren.

Een tweede onderzoeksgroep presenteerde deze week een techniek om bestaande mensen nieuwe teksten in de mond te leggen. Een vertrouwd gezicht wordt softwarematig tot in zijn vezels ontleed – hoe zitten die mond en lippen in elkaar, hoe bewegen de ogen en wangen tijdens het spreken? Dat videomodel kan dan na enige training en met wat fine-tunen kersverse teksten uitspreken, als waren ze authentiek.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Waan van de dag

De mediakloof in de VS

, door

Dit artikel laat mooi de kloof zien, die er is tussen de verschillende kampen in de media in de VS. Ook daar is de polarisatie volledig, tot op het punt dat welk nieuws iemand meekrijgt, afhangt van de zenders die hij of zij kijkt.

In short, the long-running left-right media divide seems to have widened into an even deeper chasm in the most recent days of the Trump administration.

“On the same day at the same time, it’s as if these outlets are reporting on different worlds,” said Tom Rosenstiel, executive director of the American Press Institute and a long-time observer of American political news. “They often report on entirely different stories. There is a surreal quality, as if these worlds have been constructed.”

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

Twee jaar Denk in de krant

, door

ANALYSE - Deze maand deed de Raad voor de Journalistiek uitspraak omtrent een klacht van Kamerlid Selçuk Öztürk tegen NRC Handelsblad. In het algemeen vindt Öztürks partij, Denk, dat diverse kranten zeer negatief over haar berichten. Blijkt zulke negativiteit ook uit onderzoek?

“Een drietrapsraket” is wat Denk beschrijft in een veelgedeeld online filmpje: “De eerste stap is dat de journalist (…) gaat graven in het verleden (…). De tweede stap is dat de journalist (…) een strafeis gaat opstellen. De derde (…) stap is dat ze (…) een vonnis vellen over iemand en daarmee iemand monddood maken.” Denk besluit het filmpje met de gevleugelde woorden: “Trap er dus niet in.”

Is die “iemand” misschien Selçuk Öztürk? Het filmpje verscheen op 13 juni 2016, twee dagen voordat NRC Next opende met: “Onderzoek integriteit Denk-voorzitter Öztürk.” Deze week oordeelde de Raad dat die kop en bijgaande ondertitel “te stellig” waren. Wel voegde de Raad daar aan toe dat het voorpagina-artikel zelf berustte op “deugdelijk onderzoek” na toepassing van “voldoende wederhoor.”

Criminalisering

Denk lijkt in het filmpje te refereren aan criminalisering. Dit wil zeggen dat berichtgeving zich richt op misstappen, al dan niet strafbaar, die zouden zijn begaan door een nieuwe partij of haar leden. Zulke berichtgeving over een partij lijkt sterk op misdaadverslaggeving. Dit brengt de partij in diskrediet. Het leidt ook de aandacht af van de politieke boodschap die de partij wil uitdragen.

Foto: frank thompson photos (cc)

Rituele dans

, door

COLUMN - …Dat de politie de namen van de daders vrijgeeft, en voor de zoveelste keer blijkt dat zij oude bekenden van de opsporingsdiensten waren. Of dat hun exen, ouders, buren, zwagers en nichten herhaaldelijk allerlei instanties hebben gewaarschuwd dat de daders aan het radicaliseren waren.

…Dat met geen van die signalen vervolgens iets blijkt te zijn gedaan: deels omdat de inlichtingendiensten sowieso al verzopen zijn in de duizenden valse vlaggetjes die hun datasleepnetten genereren, deels omdat er overal bezuinigd is op recherche- en dienderwerk, en deels omdat het korps te druk is met het invullen van de verplichte sloot aan voortgangsverslagen.

…Dat sommige politici over elkaar heen buitelen om de aanslag te veroordelen en de dood van de slachtoffers te eigen bate trachten uit te ponden, terwijl ze met moeite een wenkbrauw optillen wanneer een doorgedraaide kerel of een rechtsradicaal een horde mensen neerschiet, of een extreemrechtse factie van de politie een aanlag voorbereidt die ze in de schoenen van migranten hadden willen schuiven.

…Dat de regering meldt dat deze tragische gebeurtenis helaas aantoont dat het bittere noodzaak is om voortaan achterdeurtjes in encryptie in te bouwen en de surveillance op internet flink te verscherpen, twee stappen die ze overigens al lang erg graag ambieerden. (Dat ingebakken achterdeurtjes in encryptie inhoudt dat internet als geheel per definitie brak wordt en er geen sprake meer kan zijn van veilige betalingen, veilige data-opslag of betrouwbare IP-adressen, maakt ze kennelijk geen sodemieter uit.)

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Quote du Jour

Quote du Jour | De krant

, door

OPINIE - De narrenwijsheid van een scherpe columnist, de recensent die het kaf van het koren scheidt en de onderzoeksjournalist die verborgen handelen in overheid en bedrijf openbaar maakt: het zijn de essentiële ingrediënten van de krant als poortwachter van het publieke debat. Maar laten we ook niet vergeten dat krantenbazen zelf in de naarstige zoektocht naar geld en aandacht het publieke goed ‘krant’ hebben verwaarloosd. Door sterk in te zetten op amusement, human interest en columnisten voor de leut, maken kranten zich op den duur inwisselbaar.

Foto: Opgelet, onderstaande tekst kan sporen van ironie bevatten

KRAS | Brexit mediastrategie

, door

Je moet het ze nageven, leep zijn ze wel, die Brexiteers. Ze verlieten de EU vanwege de nadelen. De voordelen wilden ze houden. Toen Brexit een feit was, sorteerden ze onmiddellijk voor dat ze niet gestraft mochten worden voor hun Alleingang. En ja hoor, nu de eerste voordelen dreigen weg te vallen, roepen ze: we worden gestraft!

Read my lips: zo gaat Theresa May de verkiezingen winnen. Eerst boos op de EU vanwege de opgelegde nadelen, straks vanwege de afgepakte voordelen. De permanente staat van verontwaardiging is de nieuwe identiteit van Engeland. Heel grappig allemaal, maar we hebben straks wel een nucleair bewapende Basil Fawlty aan de overkant van het Kanaal.

Foto: Partij van de Arbeid (cc)

Wat de pers u niet vertelt over de rel rond Jeroen Dijssel­bloem

, door

OPINIE - De PvdA mag dan afgestraft zijn door de kiezers maar aan Jeroen Dijsselbloem kan dat niet liggen volgens Nederlandse journalisten. Zij hebben, volgens gastredacteur Merijn Oudenampsen, een opvallende neiging om dienstbaar te zijn aan de politieke status quo.

Het was te verwachten. De Nederlandse journalistiek is de afgelopen dagen en bloc ter verdediging gekomen van Jeroen Dijsselbloem.

Wat zo bizar is aan de berichtgeving over de rel, is dat er helemaal niets van de wereldwijde discussie over het Europese bezuinigingsbeleid bij de Nederlandse journalistiek lijkt te zijn doorgedrongen. Bijna de gehele vaderlandse pers schiet chauvinistisch in de verdediging van onze grote nationale trots die met zijn gewichtige internationale positie ons kikkerlandje eer aan doet. De ware betekenis van de rel ontgaat de Nederlandse journalistiek geheel.

De Volkskrant schrijft vandaag: “Dijsselbloem dwong respect af met zijn bijdrage aan het bezweren van de Griekse crisis.”

Het staat er echt. Dijsselbloem “dwong respect af” met het “bezweren” van de Griekse crisis. Dit is niets anders dan een alternatief feit. Griekenland ligt in puin. Haar economie is met een derde gekrompen, ofwel geïmplodeerd. Meerdere rapporten van het IMF stellen dat het beleid van Dijsselbloem en de Trojka een belangrijke rol hierin heeft gespeeld. Ja, de Grieken hebben er zelf een zooitje van gemaakt. Maar de draconische bezuinigingen hebben de zaken verergerd en de economie van Griekenland juist verder richting de afgrond geduwd. Je hoeft als krant niet het IMF te volgen, maar net doen alsof het beleid van Dijsselbloem niet controversieel is, dat is geen objectieve journalistiek meer. Eerder propaganda.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: copyright ok. Gecheckt 08-03-2022

Sargasso 15 jaar – de lezingen (3): Dimitri Tokmetzis

, door

Dit is een verslag van de lezing van Dimitri Tokmetzis. Dimitri is redacteur van De Correspondent en was jarenlang betrokken bij Sargasso en heeft hier een belangrijke basis gelegd voor datajournalistiek [1].

Hoewel alleen feiten onvoldoende zijn om mensen te overtuigen is Dimitri toch optimistisch. De afgelopen jaren is veel veranderd. Over twintig jaar zal de journalistiek er heel anders uit zien dan nu, en we kunnen nu al contouren zien van die toekomst.

Journalisten praten graag over zichzelf maar zijn niet in staat om hun eigen mythes door te prikken. Hij zal vandaag enkele van die mythes bespreken.

Objectiviteit

De eerste mythe is die van objectiviteit. Daar gebeuren rare dingen mee. Ja, feiten zijn belangrijk, maar het is onmogelijk om objectief te zijn. Ook journalisten zijn niet objectief.  Bij De Correspondent zeggen we dat we ‘feitelijk-subjectief’ werken. De zogenaamde ‘enerzijds-anderzijds journalistiek’ – waarbij men twee tegengestelde meningen tegenover zet – werkt niet goed omdat soms ongelijkwaardige feiten tegenover elkaar worden gezet. Dit is vooral een probleem bij de klimaatdiscussie. Tegenover de kritische noot van een wetenschapper wordt dan een klimaatgekkie gezet. Die twee standpunten zijn echter in het geheel niet gelijkwaardig.

Hoe het op een andere manier fout kan gaan met objectiviteit liet Rick Nieman onlangs zien met zijn interview van Geert Wilders (Wakker Nederland op Zondag, 12 feb). Hij ziet de journalist als doorgeefluik en laat Wilders aan het woord om een schets te geven van de man. We weten echter allang wat voor man Wilders is. De taak van de journalist is om juist moeilijke vragen te stellen en daarmee te filteren. Dat is geen objectiviteit zoals veel journalisten het bedoelen. Objectiviteit is geen methode, waar het om gaat is eerlijkheid.

Foto: copyright ok. Gecheckt 08-03-2022

Sargasso 15 jaar – de lezingen (2): Mirjam de Rijk

, door

VERSLAG - Dit is een verslag van de lezing van Mirjam de Rijk ter gelegenheid van het 15 jarig jubileum van Sargasso. Mirjam schrijft over economie, werk, geld en mensen. Ze schreef onder meer een boek over economische mythes en een serie voor De Groene Amsterdammer over de bezuinigingen op de zorg [1].

Er is nu veel verontwaardiging over Trump, maar journalisten hebben het er zelf naar gemaakt. Nieuwsprogramma’s hebben er een gewoonte van gemaakt om alleen maar tegenstrijdige meningen tegenover elkaar te zetten. De journalist laat merken dat hij of zij boven de strijdende partijen staat en maakt geen keuze. Dit helpt de verspreiding van nepnieuws in de hand omdat het op deze manier wordt gelegitimeerd. Het publiek krijgt geen antwoord en denkt daardoor dat er sprake is van een echte controverse.

Feiten alleen niet genoeg

Daarbij komt dat het wijzen op feitelijke onjuistheden vaak averechts werkt. Door de ontkenning van ‘hun waarheid’ worden ‘de gelovigen’ alleen maar gesterkt in hun geloof. Dit fenomeen staat bekend als het backfire effect. Dit wordt versterkt door groepsgevoel. Daarom heeft Trump baat bij elk negatief verhaal, want voor zijn volgelingen is elke weerlegging juist een bewijs dat de media tegen hem samenspannen. Natuurlijk moeten we doorgaan met het controleren van de feiten maar mensen die in nepnieuws geloven zijn niet te overtuigen, integendeel, maar het is ook duidelijk dat dat niet genoeg is.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Vorige Volgende